Η δημιουργία της ΕΣΣΔ

Πώς φτάσαμε από την Οχτωβριανή Επανάσταση στη δημιουργία της ΕΣΣΔ, ενός πολυεθνικού κράτους με δεκάδες εθνότητες και λαούς σε μια ενιαία κρατική οντότητα; Ακολουθεί ένα σύντομο χρονικό της συγκρότησης και της εξέλιξης της ΕΣΣΔ, από το βιβλίο “1917, Η πορεία προς την Οκτωβριανή Επανάσταση, από μήνα σε μήνα”. Μία νέα έκδοση της Σύγχρονης Εποχής, με ένα συνοπτικό, κατατοπιστικό χρονικό των γεγονότων της Επανάστασης -κι όσων ακολούθησαν- που αξίζει να διαβαστεί και να μελετηθεί από όλους, μυημένους και μη.

Η συντονισμένη εγχώρια και ξένη, αντεπαναστατική δράση είχε ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από ό,τι επιδίωκε. Αντί της κατάπνιξης της επανάστασης, λειτούργησε ως “λάδι στη φωτιά”, συντελώντας στην επέκταση της επαναστατικής “πυρκαγιάς”.

Το παράδειγμα της ίδρυσης της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας (ΡΣΟΣΔ) τη μέρα της επικράτησης της εξέγερσης (25 Οκτώβρη 1917) το ακολούθησαν πολλές ακόμα περιοχές της πρώην τσαρικής αυτοκρατορίας. Η διαδικασία αυτή, η οποία οδήγησε στη δημιουργία της ΕΣΣΔ το 1922 και στη διεύρυνσή της τα επόμενα χρόμια, περιελάμβανε τόσο τη σταδιακή προσχώρηση στη ΡΣΟΣΔ μιας σειράς Αυτόνομων Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΑΣΣΔ) όσο και την προσχώρηση στην ΕΣΣΔ νέων Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΣΣΔ). Ας δούμε κάποιους βασικούς σταθμούς αυτής της πορείας:

Στην Ουκρανία, μέσα σε συνθήκες, σκληρού ταξικού ένοπλου αγώνα, η εξουσία των Σοβιέτ ανατράπηκε δύο φορές από αντεπαναστατικές δυνάμεις, ώσπου να εδραιωθεί ολοκληρωτικά στις 21 Δεκέμβρη 1919. Επίσης, την 1η Γενάρη 1919 ανακυρύχτηκε η ΣΣΔ της Λευκορωσίας.

Η σοβιετική εξουσία θριάμβευσε και στην περιοχή της Υπερκαυκασίας (Νότιος Καύκασος). Η προλεταριακή εξέγερση του Απρίλη του 1920 στο Μπακού οδήγησε στη δημιουργία της ΣΣΔ του Αζερμπαϊτζάν. Αυτή η εξέλιξη έδωσε ώθηση στην εξέγερση στη γειτονική Αρμενία, η οποία παρά την αρχική της ήττα από τους αντεπαναστάτες το Μάη του 1920 οδήγησε το Νοέμβρη του ίδιου έτους στη δημιουργία της ΣΣΔ της Αρμενίας. Στις 25 Φλεβάρη 1921 η σοβιετική εξουσία νίκησε και στη Γεωργία. Η μενσεβίκικη κυβέρνηση ανατράπηκε και η εξουσία πέρσε στα χέρια της Επαναστατικής Επιτροπής της Γεωργίας. Σημαντική βοήθεια δέχτηκε η εξέγερση από την 11η Στρατιά του Κόκκινου Στρατού, η οποία έσπευσε στην περιοχή με εντολή του ίδιου του Λένιν. Λίγο αργότερα, το 1922, αυτές οι τρεις ΣΣΔ σχημάτισαν τη Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας.

Η επικράτηση της εργατικής εξουσίας στις παραπάνω περιοχές οδήγησε στην προσπάθεια συνένωσης των δυνάμεών τους. Έτσι, στις 30 Δεκέμβη 1922 συνήλθε το 1ο Συνέδριο των Σοβιέτ της Ένωσης των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ), το οποίο ανακήρυξε τη δημιουργία του σοβιετικού σοσιαλιστικού πολυεθνικού κράτους. Η ΕΣΣΔ μόλις είχε γεννηθεί από τη συνένωση -αρχικά- των δυνάμεων των ΣΣΔ στη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Υπερκαυκασία. Είχε προηγηθεί το Μάρτη του 1921 το 10ο Συνέδριο του Μπολσεβίκικου Κόμματος, στο οποίο, μεταξύ άλλων, υπήρξε σχετική απόφαση για το εθνικό ζήτημα, με την οποία καθοριζόταν η πολιτική της σοβιετικής εξουσίας για την εξάλειψη της εθνικής καταπίεσης και τα μέτρα για την οικονομική, πολιτισμική και πολιτική ανάπτυξη των άλλοτε καταπιεζόμενων λαών.

Το Γενάρη του 1924, το 2ο Συνέδριο των Σοβιέτ της ΕΣΣΔ επικύρωσε το Σύνταγμα της χώρας, ολοκληρώνοντας τη διαμόρφωση του ενιαίου ενωσιακού κράτους ως ομοσπονδίας των κυρίαρχων Σοβιετικών Δημοκρατιών.

Τα επόμενα χρόνια, οριοθετήθηκαν εκ νέου κάποιες από τις Σοβιετικές Δημοκρατίες (στην προσπάθεια προσαρμογής των ορίων κάθε Δημοκρατίας στην εθνολογική σύνθεση των περιοχών της), ενώ σχηματίστηκαν και άλλες, που ενσωματώθηκαν στην ΕΣΣΔ. Πιο συγκεκριμένα, τον Οκτώβρη του 1924 δημιουργήθηκαν στην Κεντρική Ασία οι ΣΣΔ της Τουρκμενίας και του Ουζμπεκιστάν. Σε αυτές περιελήφθηκαν και τα εδάφη των -δημιουργημένων από το 1920- Λαϊκών Σοβιετικών Δημοκρατιών της Χορασμίας και της Μπουχάρας.

Το 1929 προσχώρησε στη σύνθεση της ΕΣΣΔ η ιδρυμένη το 1924 ΑΣΣΔ του Τατζικιστάν. Στην ίδια κίνηση προχώρησαν το 1936 και οι ΑΣΣΔ του Καζακστάν και της Κιργιζίας, που είχαν δημιουργηθεί το 1920 και το 1919 αντίστοιχα. Επίσης, η μέχρι τότε ΣΣΔ της Υπερκαυκασίας διαιρέθηκε στις ΣΣΔ του Αζερμπαϊτζάν, της Γεωργίας και της Αρμενίας, οι οποίες προσχώρησαν με αυτές τις κρατικές ονομασίες στην ΕΣΣΔ. Λίγο αργότερα, το 1940 ενσωματώθηκαν στην οικογένεια των λαών της ΕΣΣΔ η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία, ενώ τον Αύγουστο του ίδιου έτους δημιουργήθηκε και προσχώρησε στην ΕΣΣΔ η ΣΣΔ της Μολδαβίας.

Στην τελική της μορφή, η ΕΣΣΔ αποτελούνταν από 15 ΣΣΔ. Η ΕΣΣΔ αποτελούσε ένα κρατικό πολυεθνικό μωσαϊκό, στο οποίο ζούσαν ειρηνικά και με σχέσεις αλληλοβοήθειας πάνω από 100 έθνη κι εθνότητες με διαφορετική γλώσσα και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση