Γ. Φαρσακίδης: Ανταπόκριση από το Κίεβο

Το 1965 ο εικαστικός – λογοτέχνης Γιώργος Φαρσακίδης, μετά από συνολικά 16,5 χρόνια εξορίας στα ξερονήσια για τις ιδέες του, θα πραγματοποιήσει το πρώτο του ταξίδι εκτός Ελλάδας, στη γενέτειρά του Οδησσό, στο Κίεβο, στο Λένινγκραντ και τη Μόσχα. Οι ταξιδιωτικές του εντυπώσεις δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα “Ριζοσπάστης”. Το παρακάτω απόσπασμα από τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις από το Κίεβο, περιλαμβάνεται στο βιβλίο του “Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη” (εκδ. Τυποεκδοτική).

Από τις αρχαιότερες πόλεις της Ρωσίας, κοιτίδα της ορθοδοξίας στην Ανατολή. Μοιάζουν παραμυθένιοι οι πολυάριθμοι τρούλοι της Αγίας Λαύρας μέσα στα καταπράσινα φουντωμένα υψώματα. Ο Άγιος Βλαδίμηρος ατενίζει μαρμαρωμένος, από την πανύψηλη βίγλα, τον Δνείπερο, το ποτάμι που έχει δεθεί αναπόσπαστα με τη ρούσικη ιστορία.

Στους λόφους, σε πορτοκαλιές ζεστές αποχρώσεις μέσα στο πράσινο, το πολύ πράσινο, απλώθηκε η πολιτεία. Πρόσχαρη, ζωντανή, ανοιχτόκαρδη. Πώς να ξεχάσεις τα νυχτοπερπατήματα κάτω από τις ανθισμένες καστανιές, τους περίπατους στο Δνείπερο, τη ζεστασιά της υποδοχής από φίλους μας Ρώσους ελληνιστές, και τις πολύωρες όμορφες συζητήσεις!

Πηγαίνοντας στη Σοβιετική Ένωση, κάπου μέσα παραμονεύει η διάθεση «να τα δεις όλα», να βάλεις το δάκτυλο «εις τον τύπον των ήλων». Οι συνταξιδιώτες μας θα ξεχυθούνε στην αγορά, να δουν, να συγκρίνουν, να αγοράσουν. Γνωρίζουμε ότι «στη σοσιαλιστική σχεδιασμένη οικονομία η παραγωγή αγαθών αποβλέπει στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών και δεν μπαίνει θέμα ανταγωνισμού, προβολής ή διαφήμισης…», και πραγματικά, τα καταστήματα κάθε άλλο παρά σε ξαφνιάζουν με την ποικιλία ή τις φανταχτερές τους βιτρίνες.

Η μεγάλη σκεπαστή ολοκάθαρη κεντρική αγορά φιλοξενεί κρατικά καταστήματα, ένα τμήμα για τη διάθεση της παραγωγής των κολχόζ και ένα άλλο για τους μικροπαραγωγούς ιδιώτες. Φρούτα, λαχανικά, κρέατα, ψάρια, είδη παντοπωλείου, όλα λιτά και απλά τοποθετημένα. Οι τιμές των βασικών ειδών διατροφής, λίγο ή πολύ δε διαφέρουν από εκείνες της ελληνικής αγοράς, κρίνοντας πάντα σε σχέση με τις αγοραστικές ικανότητες του μέσου εισοδήματος και στις δύο χώρες. Το ίδιο μπορεί να πει κανένας και για τα είδη της ελαφράς βιομηχανίας· και οι τιμές τους ανάλογες. Τα είδη κατά βάση τυποποιημένα, περισσότερο αντοχής και με λιγότερες αξιώσεις σε ό,τι αφορά την ποικιλία και την εμφάνιση.

Τρίτη μέρα και προς απορία κάποιων κυριών, δεν έχουμε συναντήσει κουρελή ή ζητιάνο, όπως δεν έχουμε ή πολύ σπάνια έχουμε συναντήσει «καλοντυμένους» με τη δυτική έννοια της πολυτέλειας και της κομψότητας.

Στο σπίτι του Κώστα, ενός καινούριου μας φίλου, πολιτικού πρόσφυγα. Μένει με τη Ρωσίδα γυναίκα του και τα δύο παιδιά τους, στις καινούριες πολυκατοικίες μιας συνοικίας του Κιέβου. Στο διαμέρισμά του, δυο δωμάτια, χολάκι. Απλή επίπλωση, τηλεόραση, βασικός ο εξοπλισμός της κουζίνας. «Ούτε πολύ καλό ούτε άσχημο», αποφαίνονται οι «κριτές». Δουλεύουν κι οι δυο τους και παίρνουν 260 ρούβλια το μήνα. Δηλαδή, 7.800 δραχμές. Τα βασικά έξοδά τους είναι το νοίκι, το ζεστό και κρύο νερό, η κεντρική θέρμανση, το ηλεκτρικό και το γκάζι. Για όλα μαζί 10 ρούβλια το μήνα. Δρχ. 300. «Στον παιδικό σταθμό», μας λένε, «και για τα δύο παιδιά πληρώνουμε 8 ρούβλια το μήνα. Τώρα που θα γεννήσει το τρίτο η Νίνα», λέει ο Δημήτρης, «δε θα πληρώνουμε τίποτε».

– Με το μαγείρεμα τι γίνεται;

-Να σας πω. Μαγειρεύουμε μόνο τα βράδια. Τα παιδιά τρώνε στον παιδικό σταθμό. Με την Νίνα τρώμε πρωί – μεσημέρι στο εργοστάσιο. Με 40 – 50 καπίκια το γεύμα (12 – 15 δρχ.) τρώει ο καθένας μας τη σούπα, το κρέας, το φρούτο του, συμφέρει καλύτερα.

– Με το γιατρό, τις άδειες, τη μόρφωση;

«Αυτά πια δεν είναι δικά μας προβλήματα», απαντάει γελώντας ο φίλος μας. «Γι’ αυτά φροντίζει το κράτος, είναι δικά του προβλήματα».

Μερικοί δείχνουνε δυσπιστία. «Μα είναι δυνατόν;», αναφωνεί μια κυρία. «Εγώ πληρώνω 450 δρχ. μόνο το ηλεκτρικό. Και το δυάρι μου 1.700 το μήνα, χώρια τα κοινόχρηστα. Δε λέω, είναι καλύτερο, πολύ καλύτερο, το δικό μου, αλλά και 1.700 δρχ! Για βάλτε και τ’ άλλα… Άσε πια τα παιδιά. Πώς να δουλέψω; Πού να τ’ αφήσω; Όσο έχει ο άντρας μου τη δουλειά του, καλά. Αλλά έτσι και μας συμβεί κάτι, Θεός φυλάξοι, τι γίνεται;».

Λιγοστές οι μέρες, φορτωμένο το πρόγραμμα. Και να γυρίσεις απλώς το λαβύρινθο της Έκθεσης Επιτευγμάτων, θέλεις μια μέρα. Κι είναι πλήθος τ’ αξιοθέατα, μουσεία, ιδρύματα. Ο «υπόγειος» του Κιέβου, κάτω απ’ το ποτάμι. Από τα πιο δύσκολα, πολυδάπανα και όμορφα έργα. Τον πρωτάρη τον πιάνει ο ίλιγγος κατεβαίνοντας, το θαρρείς απύθμενο το βάθος του. Και σε εμφάνιση, τίποτα να ζηλέψει από το «Μετρό» της Μόσχας.

Στις παιδικές χαρές, χαρές και γέλια της μικρής, παιδικής πολιτείας. Ώρα φαγητού. Ο καθένας εδώ γνωρίζει τα δικαιώματά του, όπως γνωρίζει και τις υποχρεώσεις του. Όλοι, χωρίς εξαίρεση, θα συμβάλουν στο στρώσιμο του μεσημεριανού τραπεζιού. Κι ο πιο μικρός μπόμπιρας, με περισπούδαστο ύφος, θα φέρει στο τραπέζι την αλατιέρα, να την ακουμπήσει ανασηκωμένος στα δάχτυλα των ποδιών του. «Κανένας τεμπέλης ανάμεσά μας». Το σύνθημά τους. Στη λειτουργία του θεσμού των παιδικών σταθμών δίνεται μια εντελώς ξεχωριστή σημασία. Κάθε σταθμός έχει εκατό παιδάκια. Έχει ένα γιατρό μια νοσοκόμα, οχτώ παιδαγωγούς και άλλα δέκα άτομα βοηθητικό προσωπικό. Εδώ τα παιδιά θα φάνε το πρωί, το μεσημέρι και το απόγευμα. Θα κοιμηθούνε το μεσημέρι στα πραγματικά εντυπωσιακής καθαριότητας κρεβατάκια τους. «Κι όμως, τα περισσότερα προβλήματα τα έχουμε με τις μανάδες», μας λέει η υπεύθυνη παιδαγωγός. «Εκείνες είναι που αγνοούν πολλές φορές τους κανόνες της παιδαγωγικής και κάνουν κακό στα παιδιά τους».

Την Κυριακή καταθέσαμε λουλούδια στο ηρώο της πόλης. Αριστερά και δεξιά οι τάφοι των μαχητών που πέσανε για την απελευθέρωση του Κιέβου. Διαβάζουμε ονόματα, ηλικίες. Παλικαράκια δεκαεννέα, είκοσι ετών τανκίστες. Στο βάθος, ένας πελώριος οβελίσκος, με το βάθρο του σκεπασμένο με σωρούς λουλουδιών. Κόσμος πολύς, στρατιά ειρηνική το παιδομάνι περνάνε μ’ ανθισμένες τις αγκαλιές, να τ’ αποθέσουν μ’ ευλάβεια στο ηρώο.

Επιχειρώ να μεταφέρω όσα μας λέει η ξεναγός. Φούντωσε το παράπονο μέσα μου κι ένας κόμπος ανέβηκε στο λαιμό, να μην μπορώ να μιλήσω. Ζητάω συγγνώμη.

Στη χώρα μας, θα εξηγήσω αργότερα, όσοι πολέμησαν τον καταχτητή βρέθηκαν, όπως το είπε κι ο ποιητής μας, «άλλοι μέσα στα σίδερα και άλλοι μες στο χώμα». Ούτε ένα μνημείο, ούτε μια υπόμνηση από το επίσημο κράτος για ένα κίνημα αντίστασης από τα καλύτερα της Ευρώπης. Και μόνο για τους νεκρούς στρατιώτες των χιτλερικών θα δώσουν άδεια στη γερμανική κυβέρνηση να στήσει μνημείο με το «Κακό πουλί» – όπως ονόμασε το «γερμανικό αετό» ο λαός μας.

Η τελευταία μας μέρα στο Κίεβο. Επισκεφτήκαμε μια νεολαιίστικη κατασκήνωση «πιονέρων». Μια ώρα δρόμο με τ’ αυτοκίνητο, μέσα από το δάσος και το πράσινο, το πολύ πράσινο, είναι αυτό που παραμένει δεμένο με τη θύμηση του Κιέβου. Αν λογαριάσει κανείς και τα περίχωρα, τότε σε κάθε κάτοικο του Κιέβου αναλογούν 300 τετραγωνικά μέτρα δάσους.

Μες στην καρδιά του δάσους, σαν παραμύθι, στο ξέφωτο, λίμνη, περίπτερα, λέσχη πολιτισμού, θέατρο. Παρακολουθούμε την πανηγυρική τελετή για τα είκοσι χρόνια από το τέλος του μεγάλου πολέμου. Σοβαροί, με τις κόκκινες γραβάτες και μπερεδάκια, θα παρελάσουν μπροστά μας κοπέλες κι αγόρια.

Με υπόκρουση της μπάντας, θα σταθούν σε παράταξη και θα ορκιστούν στα πορτρέτα των νεκρών νεαρών ηρώων που φέρνουν τελετουργικά άλλοι στα χέρια τους. Να διαφυλάξουν την ειρήνη του κόσμου. Δύο ώρες μείναμε στην κατασκήνωση. Εμείς, άνθρωποι ώριμοι, από διάφορες τάξεις, με διαφορές μικρές και μεγάλες στα πολιτικά – ιδεολογικά μας πιστεύω. Αυτοί, νεαρά βλαστάρια της σοσιαλιστικής τους πατρίδας. Την ώρα της αναχώρησης στου καθενός μας το μπράτσο βρέθηκαν κρεμασμένοι πιτσιρικάδες. Να μας φορτώσουν σημαιούλες, κάρτες, σήματα. Δώρα μικρά, φτωχικά, πολύτιμα. Κι απ’ ό,τι θυμάμαι, δεν έμεινε κανενός μας το μάτι στεγνό την ώρα του χωρισμού…

Μετά το Κίεβο το ταξίδι θα συνεχιστεί στο Λένινγκραντ  και στη Μόσχα, στην ίδια εγκάρδια και θερμή ατμόσφαιρα φιλοξενίας. Ο Γ. Φαρσακίδης θα έχει την ευκαιρία να συναντήσει συντρόφους και φίλους, να γνωριστεί με εικαστικούς καλλιτέχνες και συγγραφείς.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση