Η Μόσχα του Λένιν

Δημοσιεύουμε ένα μικρό απόσπασμα από το ομώνυμο βιβλίο του Αλφρέντ Ροσμέρ, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο. Ο Ροσμέρ ήταν Γάλλος αναρχοσυνδικαλιστής που ωστόσο προσέγγισε τους μπολσεβίκους κι εντάχθηκε στην Τρίτη Διεθνή. Στο βιβλίο του εκθέτει τις πολιτικές του εμπειρίες κατά την παραμονή του στη Μόσχα και στις εργασίες της Συνδικαλιστικής Διεθνούς (Προφιντέρν) από το 1920 ως το 1924, που πεθαίνει ο Λένιν. Τα επόμενα χρόνια, ο Ροσμέρ απομακρύνεται από την Τρίτη Διεθνή και το Κομμουνιστικό Κίνημα, ασκώντας πολεμική στη Σοβιετική Ένωση και την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Παρόλα αυτά, θεωρούμε πως η συγκεκριμένη μαρτυρία έχει τη δική της αυτοτελή αξία. Στο παρακάτω απόσπασμα, ο Ροσμέρ αποτυπώνει γλαφυρά με ποιον τρόπο ο δυτικός αστικός κόσμος έπαιρνε τις επιθυμίες του για τη Σοβιετική Ένωση ως πραγματικότητα. Αρχικά πίστευε πως οι μπολσεβίκοι πήραν συγκυριακά την εξουσία και θα την έχαναν εξίσου εύκολα, ενώ στη συνέχεια πως ήταν ζήτημα χρόνου να καταρρεύσουν και πως βρίσκονταν στα πρόθυρα της πείνας και της καταστροφής. Η πραγματικότητα βέβαια αποδείχτηκε πολύ διαφορετική…

Για μένα, όπως και για όλους όσους είχαμε περάσει μαζί τα ατέλειωτα χρόνια που τότε ονομάζονταν “Μεγάλος Πόλεμος”, η Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν η επανάσταση που περιμέναμε -η επανάσταση που έπρεπε να διαδεχτεί τον πόλεμο. Ήταν η αυγή μιας νέας εποχής, η αρχή μιας νέας ζωής. Οτιδήποτε είχε προηγηθεί είχε χάσει τη γοητεία του. Είχα χάσει το ενδιαφέρον για τα βιβλία, τα φυλλάδια, τις συλλογές μου και τις εργασίες που είχα ετοιμάσει. Ήμουν περισσότερο από έτοιμος, ήμουν ανυπόμονος να φύγω.

Αυτό το ταξίδι στη Μόσχα απασχολούσε συνέχεια τη σκέψη μας, ειδικά τη δική μου, καθώς είχα επιλεχθεί εκ των προτέρων για να κάνω αυτό το ταξίδι. Αλλά ήταν, εκείνη την εποχή, ένα δύσκολο εγχείρημα, ιδίως για τους Γάλλους. Από όλες τις χώρες, η Γαλλία των Κλεμανσώ και Πουανκαρέ είχε δείξει την πιο εχθρική στάση προς τη Σοβιετική Δημοκρατία. Ο Κλεμανσώ είχε περηφανευτεί ότι θα την απομόνωνε από τον κόσμο, ότι θα την αντιμετώπιζε σαν θύμα της πανούκλας που πρέπει να τεθεί σε “καραντίνα”, ώστε αφενός να πεθάνει από ασφυξία, αφετέρου να μη μολύνει τους λαούς του κόσμου. Εμείς ζηλεύαμε εκείνους, κύρια Άγγλους και Αμερικανούς, που κατάφερναν να ξεπεράσουν τα κάθε είδους εμπόδια που προέβλεπε η “καραντίνα”.

Βρισκόμασταν εντούτοις σε θέση να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψέμα στην πληθώρα των πληροφοριών που δημοσιεύονταν στον τύπο. Η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε πιάσει την αστική τάξη στον ύπνο. Οι εκπρόσωποί της, ακόμα και όσοι δεν ήταν ανόητοι, δεν μπορούσαν να την κατανοήσουν καθόλου. Πώς είναι δυνατό αυτό το τσούρμο από εξόριστους, στους οποίους η Προσωρινή Κυβέρνηση επέτρεψε να επιστρέψουν στη Ρωσία, να παραμένει στην εξουσία; Ήταν πράγματι εφιάλτης, που όμως δε θα μπορούσε να κρατήσει παρά λίγες μέρες.

Οι ανταποκριτές του τύπου που πιο πριν είχαν σαν βάση την Πετρούπολη είχαν μετακομίσει στις πρωτεύουσες γειτονικών χωρών, στη Ρίγα, τη Στοκχόλμη, τη Βαρσοβία, από όπου έστελναν καθημερινά ζοφερές ιστορίες: ο Λένιν έβαλε να εκτελέσουν τον Τρότσκι και μετά αντίστροφα, άλλη μια επανάσταση του παλατιού, όπου ο Λένιν εκτελείται και ο Τρότσκι είναι ο δήμιος. Η άγνοιά τούς έκανε να αποδέχονται τις πιο φαντασιόπληκτες φήμες, και αν τύχαινε να ακούσουν ή να ανακαλύψουν την αλήθεια, ήξεραν πολύ καλά ότι τα αφεντικά τους δε θα τους άφηναν να την πουν.

Κάποιος αρκούσε να διαβάσει τις ανταποκρίσεις της εποχής και τα σχόλια που τις συνόδευαν για να αποκτήσει καθαρή ιδέα του ξέφρενου μίσους που είχε προκαλέσει  Οκτωβριανή Επανάσταση στην αστική τάξη. Οι καπιταλιστές θεωρούσαν νόμιμο κάθε μέσο προκειμένου να συντριβούν οι επαναστάτες. Επιπλέον, πίστευαν ότι αναπόφευκτα θα ξεσπούσε λιμός στη χώρα και έβρισκαν παρηγοριά στη σκέψη μιας τέτοιας καταστροφής. Στο τραίνο που με έφερνε από τη Μασσαλία στο Παρίσι στο τέλος μιας σύντομης άδειας, βρέθηκα παρέα με τρεις υπασπιστές στρατιωτικούς, τη μέρα ακριβώς που οι εφημερίδες τελικά παραδέχτηκαν ότι οι μπολσεβίκοι είχαν καταλάβει την εξουσία. Κάτω από την επήρεια της πιο βίαιης αγανάκτησης, οι γείτονές μου εκστόμιζαν ο ένας μετά τον άλλο χυδαίες προσβολές για τους ηγέτες της εξέγερσης, τα ονόματα των οποίων δε γνώριζαν καν -ένας επιπλέον λόγος δυσφορίας. Στο τέλος, ένας τους φώναξε: “Αλλά όλοι τους θα πεθάνουν της πείνας! Δεν έχουν προμήθειες ούτε για τρεις μέρες!”

Ήμασταν προφυλαγμένοι από τα διάφορα ψέματα των ανταποκριτών στη Ρίγα και αλλού, γιατί από τη μεριά μας γνωρίζαμε αυτούς τους “άγνωστους” άνδρες πολύ καλά. Τα ονόματα και οι ιδέες τους μας ήταν γνώριμα. (…) Μας διασκέδαζαν τα λάθη που διέπρατταν οι δημοσιογράφοι των “σοβαρών εφημερίδων”, οι οποίοι μέσα στην άγνοιά τους χάνονταν στις βιογραφικές λεπτομέρειες με αποτέλεσμα τα πιο παράδοξα υβρίδια. Ακόμα και οι φωτορεπόρτερ στην ταυτοποίηση των προσώπων στις φωτογραφίες τους. (σ.σ: στη γνωστή “Επιθεώρηση των Δύο Κόσμων”, ο Σαρλ Μπενουά, προσπαθώντας να εμφανιστεί καλά πληροφορημένος, είχε γράψει: “Λένιν ή Ζέντερμπλουμ;” Στη συνέχεια το έφερε βαρέως όταν διόρθωσε τον εαυτό του λέγοντας: “Όπως φαίνεται τελικά το όνομά του είναι Ουλιάνοφ”).

Όμως, παρόλα αυτά, συνέβαινε από καιρό σε καιρό η πίστη μας στο νέο καθεστώς να κλονίζεται από λεπτομερείς ανταποκρίσεις που ανήγγειλαν την πτώση της Πετρούπολης ή την κατάρρευση του Κόκκινου Στρατού εν όψει της νικηφόρας επέλασης κάποιου από τους στρατηγούς των αντεπαναστατών. Η απόπειρα δολοφονίας του Λένιν στις 30 Αυγούστου του 1918, αφού σταμάτησε να αμφισβητείται, μας βύθισε σε ανησυχία και αγωνία. Μήπως η αντεπανάσταση επρόκειτο τελικά να θριαμβεύσει;

Όταν έφτασε η ώρα του ταξιδιού μου στη Σοβιετική Δημοκρατία, την άνοιξη του 1920, η κατάσταση είχε γίνει τόσο ευνοϊκή, το καθεστώς είχε αντέξει απέναντι σε όλες τις επιθέσεις τόσο καλά, που ακόμα και οι πιο σκληροί εχθροί του μπολσεβικισμού όφειλαν να παραδεχτούν ότι είχαν κάνει λάθος στην κρίση τους. Είχαν δει απλά και μόνο μια εξέγερση προετοιμασμένη από μια χούφτα δημαγωγούς που κατάφεραν να πετύχουν μια εύκολη νίκη λόγω εξαιρετικών περιστάσεων, οι οποίοι, όμως, θα ήταν εξίσου εύκολο να ανατραπούν. Βρέθηκαν μπροστά στο δυσάρεστο σοκ να στέκονται απέναντι σε ένα κίνημα ικανό να δημιουργεί μια νέα τάξη πραγμάτων, ριζωμένο βαθιά στο έδαφος αυτού που μέχρι χθες αποτελούσε την αυτοκρατορία των τσάρων. Για πρώτη φορά από τον Οκτώβρη του 1917, τα Σοβιέτ των εργατών, των αγροτών και των στρατιωτών ανέπνεαν ελεύθερα. Με μια τεράστια εκπληκτική προσπάθεια, η Δημοκρατία είχε απελευθερωθεί από την τριπλή απειλή εναντίον της. Είχε αποκρούσει διαδοχικά τον Γιουντένιτς, τον Κολτσάκ, τον Ντενίκιν και τις αστικές συμμαχίες που τους στήριζαν. Ο αποκλεισμός είχε σπάσει σε ένα σημείο: η συνθήκη με την Εσθονία άνοιξε στη Σοβιετική Δημοκρατία ένα παράθυρο στην Ευρώπη και συνακόλουθα στον κόσμο. Η Αγγλία, ακολουθώντας τις ΗΠΑ, παραιτήθηκε από κάθε ανοιχτή επέμβαση. Οι διαμαρτυρίες της εργατικής τάξης ήταν τόσο ισχυρές, που ο Λόυντ Τζορτζ προετοίμαζε τη βρετανική κοινή γνώμη για σύναψη εμπορικής συμφωνίας με τη Σοβιετική κυβέρνηση. Μόνο η Γαλλία επέμενε, συντηρώντας ένα πολεμοχαρές και σοβινιστικό κλίμα στην Πολωνία. Επειδή η Πολωνία, η οποία είχε μόλις πρόσφατα ανασυγκροτηθεί, ήθελε να προσαρτήσει την Ουκρανία. Όμως, μόνο αργότερα θα μπορούσαμε να αξιολογήσουμε το τίμημα που είχε καταβληθεί για να απελευθερωθεί η χώρα της επανάστασης.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση