Οι Σοβιετικοί αποκτούν το μυστικό της ατομικής βόμβας

Στις 29 Αυγούστου του 1949, την ίδια μέρα που οριστικοποιείται η ήττα του Δημοκρατικού Στρατού στο Γράμμο και το πέρασμά του στην Αλβανία, οι Σοβιετικοί πραγματοποιούν επιτυχημένη πυρηνική δοκιμή της βόμβας RDS, σε μια στέπα του Καζαχστάν, σε ειδικά κατασκευασμένο πεδίο δοκιμών. Καταφέρνουν να σπάσουν έτσι το μονοπώλιο των ΗΠΑ που κρατούσε από το καλοκαίρι του 1945, με τις εγκληματικές ρίψεις σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι.

Αυτή η χρονική σύμπτωση είναι ιδιαίτερα γλαφυρή και μιλάει από μόνη της για τους λόγους της προσεκτικής και μετρημένης στάσης των Σοβιετικών στη διεθνή σκηνή, πχ για την υπόγεια βοήθεια που έδιναν στους αντάρτες του Δ.Σ.Ε. και την αντικειμενική αδυναμία τους να πάρουν πρωτοβουλίες και να δράσουν πιο ανοιχτά. Μια παράμετρος που συνηθίζουν βολικά να ξεχνάνε πολλές αναλύσεις, για να επικεντρώσουν στην πολεμική κατά της ΕΣΣΔ.

Μολονότι οι Δυτικοί κατέγραψαν τις σεισμικές δονήσεις που προκάλεσε η δοκιμή κι αντιλήφθηκαν πολύ καλά τι σήμαινε η έκρηξη, οι Σοβιετικοί συνέχισαν να τηρούν επισήμως σιγή ιχθύος, ωσότου αποκτήσουν έναν ικανό αριθμό βομβών, για να μπορέσουν να αποτρέψουν ένα πιθανό χτύπημα από το ιμπεριαλιστικό μπλοκ. Παράλληλα άρχισαν να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να αποκτήσουν τη βόμβα υδρογόνου.

Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε από το 1945, αμέσως μετά τη διάσκεψη κορυφής του Πότσνταμ, όπου ο Τρούμαν γνωστοποίησε στο Στάλιν ότι οι Αμερικανοί κατέχουν ένα νέο υπερόπλο, για να ψυχολογήσει τις αντιδράσεις του και να εκφοβίσει τους Σοβιετικούς. Αυτός παρέμεινε απαθής κι έχει ενδιαφέρον πώς εξέλαβε κάθε πλευρά το επεισόδιο (αντιγράφουμε τα αποσπάσματα, όπως τα βρήκαμε σε σχετικό αφιέρωμα του Ριζοσπάστη).

Ο Τσόρτσιλ έγραψε στα απομνημονεύματά του.

«Καθώς ετοιμαζόμεθα να αφήσωμε τη στρογγυλή τράπεζα και είμαστε κατά ομάδες από δύο ή τρεις πριν χωρίσωμε, είδα τον Πρόεδρο να διευθύνεται προς τον Στάλιν, και τους δυο τους να συζητούν μόνοι τους με τους διερμηνείς… Εγνώριζα τι θα έλεγε ο Πρόεδρος. Ηταν κεφαλαιώδες να δω με τι τρόπο θ’ αντιδρούσε ο Στάλιν… Εμεινα με τη βεβαιότητα ότι δεν είχε την παραμικρή ιδέα για τη σπουδαιότητα αυτού που του απεκάλυπταν. Ηταν φανερό, η ατομική βόμβα δεν ήταν καθόλου μέσα στις απασχολήσεις του ούτε στις έντονες προσπάθειές του… Ενώ περιμέναμε τα αυτοκίνητά μας, ευρέθην και πάλιν κοντά στον Τρούμαν. “Πώς του εφάνη;”, τον ερώτησα. “Δε μου έκανε την παραμικρή ερώτηση”, μου απάντησε».

Ο στρατάρχης Ζούκοφ όμως δίνει μια εικόνα (“Αναμνήσεις και Στοχασμοί”, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή), που είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα, κι ερμηνεύει διαφορετικά την ψύχραιμη αντίδραση του Στάλιν.

«Δε θυμούμαι ακριβώς ποια ημερομηνία, μετά τη συνεδρίαση των αρχηγών των κυβερνήσεων, ο Τρούμαν γνωστοποίησε στον Στάλιν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέχουν βόμβα ασυνήθιστα μεγάλης ισχύος, χωρίς να την αποκαλέσει ατομικό όπλο. Τη στιγμή που έλεγε αυτό ο Τρούμαν, όπως έγραφαν κατόπιν στο εξωτερικό, ο Τσόρτσιλ κοιτούσε κατάματα το Στάλιν που δεν εκδήλωσε τα συναισθήματά του, προσποιούμενος πως δε βρήκε τίποτα το ιδιαίτερο στα λόγια του Τρούμαν. Τόσο ο Τσόρτσιλ, όσο και πολλοί άλλοι Αγγλοαμερικανοί συγγραφείς, θεωρούσαν κατόπιν ότι ίσως ο Στάλιν δεν κατάλαβε την πραγματική σημασία αυτών που του είπε ο Τρούμαν. Ο Στάλιν όμως, αφού επέστρεψε από τη συνεδρίαση, μίλησε παρουσία μου στον Β. Μ. Μόλοτοφ για τη συζήτηση αυτή με τον Τρούμαν. Ο Β. Μ. Μόλοτοφ του είπε αμέσως:

– Θέλουν να εκβιάσουν.
Ο Στάλιν γέλασε.
– Ας τους να λένε. Θα πρέπει σήμερα κιόλας να ξανασυζητήσουμε με τον Κουρτσάτοφ για να επιταχυνθεί η δουλιά μας.
Κατάλαβα ότι ο Στάλιν εννοούσε την ατομική βόμβα».

Οι Σοβιετικοί συγκροτούν επιστημονικά επιτελεία κι αρμόδιες επιτροπές για να καλύψουν το χαμένο έδαφος και να εξαλείψουν το συγκριτικό πλεονέκτημα των Αμερικανών. Ανακοινώνουν τελικά επισήμως την κατοχή της ατομικής βόμβας, μόλις στις 6 Οκτωβρίου του 1951 -μια μέρα σαν και σήμερα. Αλλά ο Μακαρθισμός που επικρατεί στις ΗΠΑ δε χρειάζεται αποδείξεις και επίσημες ανακοινώσεις, για να εξαπολύσει ανθρωποκυνηγητό εναντίον εκατοντάδων υπόπτων κομμουνιστών που “έχουν αλώσει τον κρατικό μηχανισμό”, χωρίς παρόλα αυτά να εγκαθιδρύσουν κάποια σοβιετική εξουσία, όπως θα ήταν και το πιο πιθανό.

Το ζεύγος Ρόζενμπεργκ, με συνοπτικές διαδικασίες και μια παρωδία δίκης, οδηγείται στην ηλεκτρική καρέκλα. Ο Κλάους Φουκς, ένας από τους φυσικούς που είχαν διεισδύσει στο πυρηνικό πρόγραμμα των ΗΠΑ και παρέδωσε σημαντικά έγγραφα που βοήθησαν τους Σοβιετικούς επιστήμονες, συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αγγλία, αλλά δεν εκδόθηκε στις ΗΠΑ, και αφού εξέτισε την ποινή που του επιβλήθηκε, έζησε το υπόλοιπο της ζωής του στη ΓΛΔ, ως καθηγητής και μέλος της Ακαδημίας Επιστημών.

Τον Οκτώβρη του 61′ -περίπου την ίδια εποχή με την “κρίση των πυραύλων” στην Κούβα και την ανέγερση του τείχους του Βερολίνου- οι Σοβιετικοί πραγματοποίησαν την πιο ισχυρή πυρηνική δοκιμή, με το όνομα -και πράγμα- Τσάρος, που λέγεται πως έγινε αισθητή ακόμα και στη Φινλανδία, 900 χιλιόμετρα μακριά, σπάζοντας μερικά τζάμια.

Παράλληλα, υπήρχε μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με την πυρηνική ενέργεια και τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί ειρηνικά, λύνοντας οριστικά το ενεργειακό πρόβλημα για την ανθρωπότητα. Ο επίλογος αυτού του ερωτήματος φάνηκε να γράφεται, προς το παρόν (;), με το ατύχημα στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσέρνομπιλ, σε μια εποχή που το διαλυτικό προτσές της αντεπανάστασης βρισκόταν, όπως φάνηκε, σε προχωρημένο στάδιο, και ίσως να μην προσφέρεται για ασφαλή συμπεράσματα.

Αλλά αυτό το ζήτημα ξεφεύγει από τα όρια του κειμένου…

Υγ: για μια πιο αναλυτική αναφορά μπορείτε να διαβάσετε με κριτικό φίλτρο και αυτήν την εργασία.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση