Πάτε στη Σοβιετική Ένωση; Θα σας εξαφανίσουν… – Ο Τζ. Στάινμπεκ ενάντια στην ασθένεια της Μοσχοβίτιδας

Στο πλαίσιο του αφιερώματός μας στην Οχτωβριανή Επανάσταση, που πλησιάζει τα εκατό κείμενα (και βάζει πλώρη για να τα ξεπεράσει), αντιγράφουμε και δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του αμερικανού συγγραφέα Τζον Στάινμπεκ “Ρώσικο ημερολόγιο” όπου παραθέτει τη μαρτυρία του για την εμπειρία του στο ταξίδι που έκανε αμέσως μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μαζί με το φωτογράφο Ρόμπερτ Κάπα.

Όσοι περιμένουν να διαβάσουν κάτι στρατευμένο -έχοντας κατά νου τα Σταφύλια της Οργής- μπορεί να απογοητευτούν. Η ματιά του Στάινμπεκ είναι ρηχή κι επιφανειακή, έχει καυστικό χιούμορ, αλλά δε διεισδύει στην ουσία πέρα από τα φαινόμενα. Παίρνει μάλλον ίσες αποστάσεις (μιλώντας για Μοσχοβίτιδα και Ουασιγκτονίτιδα), οπότε η βασική αξία της μαρτυρίας του είναι ότι καταρρίπτει τα αντικομμουνιστικά στερεότυπα που καλλιεργούνται ήδη στην αμερικάνικη κοινωνία -και για τα οποία προφανώς δεν υπάρχουν αντίστοιχα στη σοβιετική, παρά τις ίσες αποστάσεις του Στάινμπεκ.

Από τη στιγμή που μαθεύτηκε ότι θα πηγαίναμε στη Σοβιετική Ένωση, όλοι άρχιζαν να μας βομβαρδίζουν με συμβουλές, νουθεσίες και προειδοποιήσεις, κυρίως, πρέπει να πω, όσοι δεν είχαν πάει ποτέ εκεί.

Μια ηλικιωμένη γυναίκα μας είπε με έντρομη φωνή: “Θα εξαφανιστείτε, θα εξαφανιστείτε αμέσως μόλις περάσετε τα σύνορα!”
Μα εμείς, στο όνομα της δημοσιογραφικής ακρίβειας, αποκριθήκαμε: “Γνωρίζετε κανέναν που εξαφανίστηκε;”
“‘Οχι”, απάντησε εκείνη, “Εγώ προσωπικά δε γνωρίζω κανέναν, αλλά πολλοί έχουν εξαφαιστεί”.

Τότε εμείς είπαμε: “Μπορεί πράγματι να είναι αλήθεια, αλλά δεν το ξέρουμε. Μήπως θα μπορούσατε να μας δώσετε το όνομα κάποιου που εξαφανίστηκε; Γνωρίζετε κανέναν που να ξέρει κάποιον που να εξαφανίστηκε;”
Κι εκείνη αποκρίθηκε: “Χιλιάδες έχουν εξαφανιστεί”.

Ένας άντρας με έξυπνο πρόσωπο και βλέμμα γεμάτο περιέργεια, ο ίδιος μάλιστα που πριν από δυο χρόνια είχε παρουσιάσει στο κλαμπ Στορκ το πλήρες σχέδιο για την απόβαση στη Νορμανδία, μας είπε: “Πρέπει να σας εκτιμούν πολύ στο Κρεμλίνο, αλλιώς δε θα σας άφηναν να μπείτε στη χώρα. Θα πρέπει να σας έχουν εξαγοράσει”.

Εμείς είπαμε: “Όχι, απ’ όσο ξέρουμε, δε μας εχουν εξαγοράσει. Το μόνο που θέλουμε είναι να κάνουμε μια δημοσιογραφική ανταπόκριση”.
Σήκωσε τα μάτια του και μας λοξοκοίταξε. Είχε κι αυτός τα πιστεύω του. Ο άνθρωπος που πριν από δύο χρόνια ήξερε τι είχε στο νου του ο Αϊζενχάουερ τώρα ήξερε τι είχε στο νου του ο Στάλιν.

Ένας ηλικιωμένος κούνησε το κεφάλι του και μας είπε: “Θα σας βασανίσουν, αυτό θα κάνουν. Θα σας ρίξουν σε ένα μαύρο μπουντρούμι και θα σας βασανίσουν. Θα σας πιέσουν αλύπητα και θα σας αφήσουν να πεθάνετε της πείνας, μέχρι που θα είστε έτοιμοι να πείτει ό,τι θέλουν να πείτε”.

Εμείς ρωτήσαμε: “Γιατί; Για ποιο λόγο; Τι έχουν να κερδίσουν;”
“Ετσι κάνουν σε όλους”, είπε εκείνος. “Διάβασα ένα βιβλίο τις προάλλες…”

Ένας έγκριτος επιχειρηματίας μας είπε: “Ώστε πάτε στη Μόσχα, ε; Πάρτε μαζί σας μερικές βόμβες και πετάξτε τες στα κόκκινα καθίκια”.

Μας έπνιξαν στις συμβουλές. Μας είπαν τι τρόφιμα να πάρουμε μαζί μας, γιατί αλλιώς θα πεθάνουμε της πείνας, ποιους διαύλους επικοινωνίας να κρατήσουμε ανοιχτούς, μυστικούς τρόπους για να βγάλουμε έξω το υλικό μας. Τελικά, το πιο δύσκολο ήταν να εξηγήσουμε ότι εμείς θέλαμε μόνο να κάνουμε ένα ρεπορτάζ για το πώς ήταν οι Ρώσοι, τι φορούσαν και πώς συμπεριφέρονταν, τι κουβέντιαζαν μεταξύ τους οι αγρότες και τι έκαναν για να ανοικοδομήσουν τα κατεστραμμένα τμήματα της χώρας τους. Το πιο δύσκολο πράγμα στον κόσμο ήταν να εξαφανίσουμε αυτό. Διαπιστώσαμε ότι χιλιάδες άνθρωποι υπέφεραν από οξεία Μοσχοβίτιδα – μια πάθηση που σου επιτρέπει να πιστεύεις την οποιαδήποτε ανοησία και να αρνείσαι να δεις τα πραγματικά γεγονότα. Βέβαια, αργότερα διαπιστώσαμε ότι οι Ρώσοι πάσχουν από Ουασιγκτονίτιδα, την ίδια ασθένεια. Ανακαλύψαμε ότι όπως εμείς βάζουμε κέρατα και ουρά στους Ρώσους, έτσι και οι Ρώσοι βάζουν κέρατα και ουρά σ’ εμάς.

Ένας ταξιτζής μας είπε: “Αυτοί οι Ρώσοι κάνουν μπάνιο όλοι μαζί, άντρες και γυναίκες, χωρίς ρούχα”.
“Αλήθεια;”
“Ναι, βέβαια”, μου είπε. “Αυτό είναι αληθινό”.
Από τις ερωτήσεις μας προέκυψε ότι είχε διαβάσει μια περιγραφή της φινλανδικής σάουνας. Ωστόσο εκνευρίστηκε πολύ με τους Ρώσους γι’ αυτό.

Αφού ακούσαμε όλες αυτές τις πληροφορίες, καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως ο κόσμος του σερ Τζον Μάντεβιλ (συγγραέας ταξιδιωτικών βιβλίων που έζησε στο 14ο αιώνα) κάθε άλλ παρά είχε εξαφανιστεί, ότι ο κόσμος των ανθρώπων με δύο κεφάλια και των ιπτάμενων ερπετών δεν είχε χαθεί. Και πραγματικά, τον καιρό που λείπαμε εμφανίστηκαν οι ιπτάμενοι δίσκοι, κάτι που δεν ανατρέπει καθόλου τη θεωρία μας. Μας φαίνεται μάλσιτα πως η πιο επικίνδυνη τάση στον κόσμο σήμερα είναι η επιθυμία να πιστέψεις μια φήμη, αντί να εντοπίσεις ένα πραγματικό στοιχείο.

Πήγαμε στη Σοβιετική Ένωση με το μεγαλύτερο απόθεμα διαδόσεων που είχε συγκεντρώσει ποτέ κανείς σε ένα μέρος. Σε αυτό το κείμενο επιμένουμε σε ένα πράγμα: αν αναφέρουμε κάποιες διαδόσεις, θα πούμε ότι πρόκειται για διαδόσεις (…) Όσα καταγράφουμε είναι όσα συνέβησαν σ’ εμάς. Δεν πρόκειται για τη ρωσική ιστορία, αλλά απλώς για μία ρώσικη ιστορία.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση