Σπούτνικ – ο σοβιετικός δορυφόρος και το “μπιπ” που άλλαξε τον κόσμο

Πριν από εξήντα χρόνια, στις 4 Οκτώβρη του 1957, ξεκινούσε η κατάκτηση του διαστήματος από τον άνθρωπο, με πρωτοπόρους τους Σοβιετικούς, που κατάφεραν να εκτοξεύσουν το δορυφόρο Σπούτνικ από το κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ στο Καζαχστάν και να τον θέσουν σε τροχιά γύρω από τη γη.

Αρχικά σχεδιαζόταν ένας δορυφόρος με μεγαλύτερες διαστάσεις, αλλά τελικά ο Σπούτνικ δεν ξεπερνούσε σε όγκο ένα μεγάλο θαλάσσιο τόπι. Είχε διάμετρο περίπου 60 εκατοστά και το βάρος ενός μέσου ανθρώπου. Είχε εφοδιαστεί με ραδιοπομπό και μπαταρία, για να εκπέμπει το σήμα του στη Γη, με το γνωστό, χαρακτηριστικό ήχο (το κλασικό “μπιπ”), που μπορούσε να γίνει αντιληπτό ακόμα κι από ερασιτεχνικούς δέκτες. Παρά το μικρό του μέγεθος, ήταν ορατός και με ένα ζευγάρι κιάλια, χάρη στο μεταλλικό του περίβλημα που αντανακλούσε το ηλιακό φως.

Το σήμα του Σπούτνικ σταμάτησε να εκπέμπει, όταν εξαντλήθηκαν οι μπαταρίες, αλλά η πτήση του κράτησε περίπου τρεις μήνες, ως τις αρχές του 58′, μέχρι να μπει στην ατμόσφαιρα και να πυρακτωθεί. Σε αυτό το διάστημα πρόλαβε να κάνει πάνω από 1.400 περιφορές γύρω από τον πλανήτη, σε απόσταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων μακριά από τη Γη.

Ο πατέρας του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος και της επιτυχίας του Σπούτνικ ήταν ο Σεργκέι Κορολιόφ. Κάποια δυτικά ΜΜΕ υπογραμμίζουν στα αφιερώματά τους στο γεγονός ότι βρέθηκε για έξι χρόνια κρατούμενος σε γκούλαγκ, χωρίς να αντιλαμβάνονται πως αυτό καταρρίπτει τα δικά τους ισοπεδωτικά στερεότυπα για τα γκούλαγκ και το σωφρονιστικό σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης, που παρουσιάζεται ως μηχανισμός εξόντωσης πολιτικών αντιφρονούντων.

Οι Σοβιετικοί ξεπέρασαν και νίκησαν κατά κράτος τους Αμερικανούς στην κούρσα του διαστήματος. Ο επόμενος Σπούτνικ είχε μέσα τη διάσημη σκυλίτσα Λάικα, τον πρώτο ζωντανό οργανισμό που πέταξε στο διάστημα, ενώ το 61′ ήταν η σειρά του Γιούρι Γκαγκάριν να βάλει το όνομά του στην αθανασία, με τη διαστημική του βόλτα. Δύο χρόνια αργότερα θα ακολουθούσε και η πρώτη γυναίκα κοσμοναύτης, η Βαλεντίνα Τερένσκοβα. Οι Σοβιετικοί εκτόξευσαν επίσης το πρώτο ρομπότ στο φεγγάρι και τον πρώτο διαστημικό σταθμό, αφήνοντας στις ΗΠΑ μονάχα της πρώτης επανδρωμένης πτήσης στη Σελήνη (το 69′ με το Νιλ Άρμστρονγκ).

Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς πως οι επιτυχίες των Σοβιετικών έδειξαν τα πλεονεκτήματα του σοβιετικού συστήματος και του κεντρικού σχεδιασμού, σε έναν κρίσιμο τομέα που συμπυκνώνει επιτεύγματα και κατακτήσεις σε κορυφαία και απαιτητικά επιστημονικά πεδία -καταρρίπτοντας το σχετικό μύθο για το ανταγωνιστικό έλλειμμα των Σοβιετικών.

Ο απόηχος της μεγάλης επιτυχίας υποχρέωσε τις ΗΠΑ να προχωρήσουν στη συγκρότηση της NASA, της δικής τους διαστημικής υπηρεσίας. Ενώ η λέξη “Σπούτνικ” -που σημαίνει συνοδός- έγινε διεθνής και πέρασε στο λεξιλόγιο πολλών δυτικών λαών. Λέγεται πως επηρέασε τη δημιουργία του όρου “μπίτνικ”, στο επίπεδο της κουλτούρας, ενώ ήταν πηγή έμπνευσης για το όνομα της ιστοσελίδας ρωσικού πρακτορείου ειδήσεων, ακόμα και για τη μετεξέλιξη του Φεστιβάλ των νεολαίων του Σύριζα, που σκέφτηκαν να κρύψουν πίσω από τη λάμψη του τη δική τους παρακμή -σαν κάλυψη-απόκρυψη, για τα μνημονιακά πεπραγμένα τους και τη γενική κατακραυγή.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση