Θεωρία και πίστη

Ένα απόσπασμα από το εκλεκτό βιβλίο του Γιούργκο Λάζλο “ο Λένιν τον Οκτώβρη”, από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, όπου κάθε κεφάλαιο θυμίζει κινηματογραφικό πλάνο. Στο κεφάλαιο αυτό ο συγγραφέας αναφέρεται στο δίπολο Θεωρίας-Πίστης, τη συνειδητή πίστη που μπορεί να ανοίξει δρόμους, την ανεξάντλητη δύναμη της αμφιβολίας που δεν πρέπει ποτέ να χαθεί και την αξιοθαύμαστη ισορροπία που βρήκε ο Λένιν, σε σχέση με όλους τους άλλους μπολσεβίκους επαναστάτες της εποχής του.

Η κρυστάλλινη λογική του Μαρξ διαλύθηκε στο ρωσικό μεσσιανισμό και από αυτό γεννήθηκε η κατάσταση ότι οι έξυπνοι, συνετοί επαναστάτες έδωσαν προτεραιότητα στην πίστη σε θέσεις, παρά στην πραγματικότητα; Όχι. Κάθε θεωρία που προσφέρει λύτρωση γίνεται πίστη. Αυτό είναι αναγκαίο ώστε η ιδέα να γεννήσει πάθος όχι μόνο σ’ αυτούς που σκέφτονται, αλλά να αναπτυχθεί σε κίνημα. Έτσι εξηγείται και το ότι στην ευρωπαϊκή ιστορία από τα αμέτρητα συστήματα ιδεών μόνο δύο απέκτησαν καθολική ισχύ: ο χριστιανισμός και η θεωρία του Μαρξ.

Η ανθρωπότητα έχει δύο θεμελιακά βιώματα. Την αποτυχία και την επιτυχία. Ο χριστιανισμός είναι η κοσμοαντίληψη του ανθρώπου που συνεχώς αποτυγχάνει. Για τις αποτυχίες στη ζωή δίνει σε αντάλλαγμα την πίστη στην αιωνιότητα, γι’ αυτές της γνώσης την άφεση από το βάρος της αποτυχίας, αφού η κυριότερη εξήγηση είναι ότι ο κόσμος από τη φύση του δεν μπορεί να εξηγηθεί. Και αν η αποτυχία είναι νομοτελειακή, τότε παύει να είναι αποτυχία.

Αν η ζωή ήταν μόνο αλληλουχία αποτυχιών, δε θα υπήρχε δύναμη να νικήσει το χριστιανισμό, αφού ο αποτυχημένος χρειάζεται τη δικαιολόγηση της αποτυχίας για να ζήσει. Μόνο που οι επιτυχίες ωθούσαν συνεχώς σε εξέγερση τους ανθρώπους, να διαμαρτυρηθούν εναντίον της ίδιας τους της αδράνειας και των ηττών τους. Έπρεπε να συσσωρευτούν οι επιτυχίες δύο χιλιάδων ετών μέχρι που από το βίωμα των επιτυχιών να είναι δυνατό να διατυπωθεί το σύστημα σκέψης της επιτυχίας, η θεωρία του Μαρξ, ότι ο κόσμος παρά τις αποτυχίες της γνώσης μπορεί να εξηγηθεί και κάθε αποτυχία έχει συγκεκριμένες αιτίες στον κόσμο που ζούμε, άρα αυτές μπορούν να εξαλεφθούν. Η λύτρωση που προτείνει ο Μαρξ είναι ότι ο κόσμος μπορεί ν’ αλλάξει.

Όποιο σύστημα σκέψης δεν μπορεί να ανυψώσει σε πίστη, να μετατρέψει σε δράση τη συνειδητοποιημένη αλήθεια, δεν μπορεί να μετατραπεί σε μαζικό κίνημα. Το κίνημα σημαίνει πάλη και ο νόμος της πάλης λέει ότι χωρίς πίστη δεν μπορείς να παλεύεις. Εδώ όμως βρίσκεται και ο κίνδυνος της ικανής για δράση θεωρίας που ανυψώνεται σε πίστη. Η πίστη όχι μόνο προάγει, αλλά και θολώνει τη σκέψη. Οι αλήθειες μπορούν να αποστεωθούν σε εξαρχής δοσμένα απόλυτα αξιώματα και αυτό εμποδίζει την πάλη. Και όσο πιο λογικό είναι ένα σύστημα, τόσο πιο εύκολα δημιουργεί την πεποίθηση ότι υπάρχει πλέον έτοιμη απάντηση σε κάθε ερώτημα, λύση σε κάθε πρόβλημα. Το δίλημμα φαίνεται να μην έχει λύση. Αυτός που παλεύει πρέπει χωρίς ενδοιασμούς να πιστεύει την αλήθεια του. Αυτός όμως που πιστεύει χωρίς ενδοιασμούς, παραιτείται από την ανεξάντλητη δύναμη της αμφιβολίας.

Η πλειοψηφία των μπολσεβίκικων στελεχών ρίχτηκε στη μάχη με τέτοια πίστη, που η αμφιβολία, η ανάγκη να επανεκτιμήσεις τις αλήθειες, δεν πέρασε καν από το μυαλό τους. Σε άλλους όμως η αμφιβολία ήταν τόσο ισχυρή που έπνιξε την πίστη κι έτσι έγιναν ανίκανοι για την πάλη. Ο Λένιν και σ’ αυτό έμοιαζε με το Μαρξ. Η πίστη δεν έσβησε μέσα του την αμφιβολία, ούτε η αμφιβολία την πίστη.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση