Ο γιορτασμός της 28 Οκτώβρη το ΄41, μέσα στις πιο μαύρες μέρες της κατοχής

Ο Γιώργης Τρικαλινός, μέλος ΚΕ του ΚΚΕ, ανακαλεί στη μνήμη του – για χάρη του Οδηγητή και των αναγνωστών του – τον τρόπο που η ΟΚΝΕ προετοίμασε και τίμησε μαχητικά, την πρώτη επέτειο του ηρωικού ΟΧΙ του Ελληνικού Λαού, στις 28 Οχτώβρη του 1941, μέσα στις πιο μαύρες μέρες της κατοχής.

Ο σ. Τρικαλινός έγινε μέλος της ΟΚΝΕ το 1932. Πιάστηκε το 1937 από τα όργανα του Μεταξά και φυλακίστηκε διαδοχικά στην Αίγινα και στη Φολέγανδρο. Από την ίδια προδοτική κλίκα παραδόθηκε, κρατούμενος όντας, στους Γερμανούς καταχτητές. Ήταν η εποχή που άρχιζε να φουντώνει η Αντίσταση. Δραπετεύει το Μάη του 1941, από τη Φολέγανδρο, όπου ήταν εξόριστος και έρχεται στην Αθήνα.

Στην περίοδο που αφηγείται (Σεπτέμβρης – Οχτώβρης 1941) ήταν ήδη μέλος του 3μελούς Γραφείου της ΟΚΝΕ. Στη συνέχεια διατέλεσε μέλος του 5μελούς Προεδρείου του Κ.Σ. της ΕΠΟΝ μαζί με την Ηλέκτρα Αποστόλου. Διατέλεσε επίσης Γραμματέας του Γραφείου της Σπουδάζουσας της ΟΚΝΕ και Γραμματέας της ΕΠΟΝ Αθήνας. 

Ήταν τέλη του Σεπτέμβρη με αρχές του Οχτώβρη του 1941 στην Αθήνα. Σ’ ένα σπίτι της Κυψέλης μαζευτήκαμε τα μέλη του Γραφείου της ΚΕ της ΟΚΝΕ, για να συζητήσουμε για το πως θα ’πρεπε να γιορτάσουμε την επέτειο της 28ης του Οχτώβρη.

Η συζήτηση κράτησε, απ’ όσο θυμάμαι, πάνω από τέσσερις ώρες. Και ήταν δικαιολογημένη αυτή η παράταση. Ήταν η πρώτη φορά που θα γιορτάζαμε τη μέρα αυτή στην Αθήνα κάτω από καθεστώς κατοχής και η πρώτη ανοιχτή εκδήλωση ενάντια στους γερμανοϊταλούς καταχτητές. Και οι δυνάμεις του άξονα εκείνη την εποχή ήταν πανίσχυρες, κατείχαν όλη σχεδόν την Ευρώπη. Στο ανατολικό μέτωπο προχωρούσαν με γρήγορους ρυθμούς. Είχαν καταλάβει ένα μεγάλο μέρος της Ευρωπαϊκής Ρωσίας και προχωρούσαν να καταλάβουν τη Μόσχα. Ακόμα από την πρώτη μέρα που οι γερμανοϊταλοί φασίστες είχαν καταλάβει την Ελλάδα δε σταμάτησαν με το ραδιοφωνικό σταθμό της Αθήνας, τις εφημερίδες κλπ. να μεταδίδουν ανακοινώσεις – απαγορεύσεις: για την κυκλοφορία, για τις συγκεντρώσεις, για την κατοχή όπλων κλπ., για να σπάσουν το φρόνημα του λαού και της νεολαίας. Και όλα αυτά ήταν φυσικό να έχουν κάποια επίδραση στο λαό, να είναι στην αρχή λίγο μουδιασμένος. Γι’ αυτό και μεις ήμασταν λίγο δισταχτικοί, λίγο επιφυλαχτικοί σε σχέση με την επιτυχία της εκδήλωσης. Αλλά, τελικά, αποφασίσαμε ομόφωνα να την κάνουμε στην πλατεία Συντάγματος και στον Άγνωστο Στρατιώτη. Και την ευθύνη για την οργάνωσή της να την αναλάβουν οι κομματικές μας οργανώσεις της Κομμουνιστικής Νεολαίας των φοιτητών, μια και στους φοιτητές είχαν δημιουργηθεί οργανώσεις της ΟΚΝΕ, που λειτουργούσαν και είχαν αρχίσει να καταπιάνονται με τα προβλήματα των φοιτητών, να μαζικοποιούνται. Υπήρχαν αχτιδικές οργανώσεις στο Πανεπιστήμιο, στο Πολυτεχνείο, στην Ανώτατη Εμπορική, στην Πάντειο, στον Οίκο του Φοιτητή. Υπήρχε και καθοδηγητικό όργανο για όλους τους σπουδαστές, που το λέγαμε Γραφείο της ΟΚΝΕ της σπουδάζρυσας.

Η Ο.Κ.Ν.Ε. Σπουδάζουσας προετοιμάζει την εκδήλωση

Ύστερα από λίγες μέρες, συνήλθε το Γραφείο της ΟΚΝΕ της Σπουδάζουσας, για να συζητήσει την απόφαση του Γραφείου της ΚΕ της ΟΚΝΕ. Η συζήτηση έγινε μέσα σε μια ατμόσφαιρα αγωνιστικού ενθουσιασμού. Η πρόταση του Γραφείου της ΚΕ της ΟΚΝΕ έγινε ομόφωνα δεχτή. Καθορίστηκε οργανωτική επιτροπή της εκδήλωσης, που συνεδρίασε -ύστερα από μερικές μέρες και πήρε μια σειρά αποφάσεις για την καλύτερη οργάνωση και προετοιμασία της εκδήλωσης. Από τις επόμενες μέρες άρχισε η ζύμωση στις διάφορες σχολές των ανώτατων ιδρυμάτων: στη Νομική Σχολή – στην οδό Σίνα, στο Χημείο, στη Λέσχη, στο Πολυτεχνείο, στην Ανωτάτη Εμπορική, στο συσσίτιο που βρισκόταν στα Πευκάκια απέναντι από τη Γερμανική εκκλησία κλπ. παντού όπου βρίσκονταν και ζούσαν φοιτητές. Διάφοροι ομιλητές, σ’ όλες σχεδόν τις αίθουσες διδασκαλίας, ανεβασμένοι στις καρέκλες, στους τοίχους των παραθύρων, είτε ακόμα και στα χέρια, τόνιζαν τη σημασία της 28ης του Οχτώβρη και την ανάγκη να γιορταστεί από τους Έλληνες, από τη νεολαία. Εκεί που κυριολεχτικά χαλούσε ο κόσμος ήταν ο χώρος του φοιτητικού συσσιτίου, γιατί συγκεντρωνόταν εκεί η μεγαλύτερη μάζα των φοιτητών. Οι ομιλητές ανεβοκατέβαιναν ο ένας μετά τον άλλο και χαλούσε ο κόσμος από τις ζητωκραυγές και τα χειροκροτήματα. Και γέμιζαν οι διάφοροι φοιτητικοί χώροι από χιλιάδες μικρά χειρόγραφα τρικ, που τα έγραφαν όλη τη νύχτα συνεργεία φοιτητών, γιατί μέχρι τότε δεν είχαν εξασφαλίσει οι φοιτητικές οργανώσεις της ΟΚΝΕ πολύγραφο ή τυπογραφείο. Και τα έγραφαν τα τρικ με κάτι όμορφα γράμματα, κεφαλαία ή πεζά, που ήταν καλύτερα από τα τυπογραφημένα ή τα πολυγραφημένα. Ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός, τέτοια η αγωνιστικότητα που επικρατούσε μέσα στο φοιτητικό χώρο, που έκανε και κείνους που στην αρχή ήταν επιφυλαχτικοί ή δισταχτικοί τώρα να είναι αισιόδοξοι, ενθουσιασμένοι, βέβαιοι για την επιτυχία της.

Τα φοιτητικά νιάτα αψηφούν τα μέτρα των καταχτητών

Και ήρθε η μέρα της 28ης του Οχτώβρη. Πρέπει να υπογραμμίσω πως οι Αρχές κατοχής, επειδή φοβόντουσαν ότι θα γίνουν εκδηλώσεις τη μέρα αυτή, από τις προηγούμενες μέρες είχαν βγάλει διάφορες ανακοινώσεις, που τις μετέδιδε συνεχώς το ραδιόφωνο της Αθήνας, τις δημοσίευαν οι ελληνόφωνες εφημερίδες, τις είχαν τοιχοκολλήσει και στα κεντρικά σημεία της πρωτεύουσας και των άλλων πόλεων της Ελλάδας και απαγόρευαν τις συγκεντρώσεις και τις κάθε είδους εκδηλώσεις τη μέρα αυτή, με ποινή επιτόπου εκτέλεσης κλπ. Παράλληλα σ’ όλους τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας: στην Πατησίων, 3ης Σεπτεμβρίου, Αθηνάς, Σταδίου, Πανεπιστημίου, Ακαδημίας κλπ. στις κεντρικές πλατείες: Ομόνοιας, Κάνιγγος, Κλαυθμώνος, Λαυρίου κλπ. κυκλοφορούσαν περίπολοι από Ιταλούς, ιδιαίτερα καραμπινιέρους. Πότε πότε έκανε την εμφάνισή του και κανένα ελαφρό τανκ. Και όμως τα φοιτητικά νιάτα αψήφισαν όλα αυτά τα μέτρα των γερμανοϊταλών καταχτητών.

Από την οργανωτική επιτροπή σαν τόποι προσυγκέντρωσης είχαν καθοριστεί διάφοροι χώροι γύρω από την Πλατεία Συντάγματος, όπου θα γινόταν η κεντρική εκδήλωση. Κι αυτή είχε οριστεί να γίνει στις 11 το πρωί, ενώ οι προσυγκεντρώσεις στις 10.30. Σαν τόποι προσυγκέντρωσης είχαν οριστεί η πλατεία Σκουφά στο Κολωνάκι, το άγαλμα του Κολοκοτρώνη, τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, η πλατεία Μητροπόλεως κλπ.

Θάνατος στο φασισμό Λευτεριά στο λαό

Από πολύ νωρίς άρχισαν να καταφτάνουν στους τόπους της προσυγκέντρωσης οι πρώτες ομάδες των φοιτητών μαζί με εργάτες, μαθητές και άλλους εργαζόμενους. Με τα νοήματα γίνονταν οι συνεννοήσεις και σκορπούσαν στα διάφορα σημεία και βολτάραν για να μη γίνουν αντιληπτοί από τα ελληνόφωνα όργανα των καταχτητών και τα ιταλικά περίπολα. Την καθορισμένη στιγμή ένα σφύριγμα και μια φωνή «πατριώτες» έκανε όλες τις σκόρπιες παρέες να συγκεντρωθούν γύρω από τον ομιλητή, που σηκωμένος στα χέρια έλεγε δυο λόγια για τις 28 του Οχτωβρη και καλούσε όλους τους συγκεντρωμένους να πάνε ομαδικά στον Άγνωστο Στρατιώτη, για να καταθέσουν στεφάνια σ’ αυτούς που έπεσαν για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία της πατρίδας. Αμέσως ξεδιπλώθηκαν οι ελληνικές σημαίες κι ανέμισαν περήφανα, αψηφώντας τους καταχτητές και τα ντόπια όργανά τους, ενώ αντηχούσαν η πλατεία και οι γύρω δρόμοι από τις ζητωκραυγές και τον εθνικό ύμνο. Και ξεκινούσαν όλες οι φάλαγγες από τους διάφορους τόπους προσυγκέντρωσης προς το Σύνταγμα και τον Άγνωστο Στρατιώτη. Στις 11 ακριβώς έβλεπες να καταφτάνουν οι φάλαγγες με τις ελληνικές σημαίες και ζητωκραυγές, να κατηφορίζουν από τη λεωφόρο Κηφισίας, ν’ ανηφορίζουν από την Πανεπιστημίου, την Μητρόπολη κλπ. χιλιάδες και χιλιάδες φοιτητές, μαθητές, εργάτες. Είχε πλημμυρίσει από κόσμο η πλατεία Συντάγματος. Διάφοροι ομιλητές πήραν το λόγο και μίλησαν για τις 28 του Οχτώβρη, κατέθεσαν στεφάνια στον Άγνωστο Στρατιώτη, ζητωκραύγασαν για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία της πατρίδας, έβαλαν τον εθνικό ύμνο. Εκεί, για πρώτη φορά ακούστηκε το σύνθημα «θάνατος στο φασισμό-λευτεριά στο λαό», που έγινε κατοπινά κεντρικό σύνθημα όλων των αντιστασιακών οργανώσεων. Ο ενθουσιασμός και η αγωνιστικότητα που κυριαρχούσε κείνες τις στιγμές ήταν κάτι το αφάνταστο, κάτι που δεν μπορεί να διατυπωθεί στο χαρτί. Όλοι φώναζαν μ’ όλη τη δύναμη της ψυχής τους, αγκαλιαζόντουσαν, φιλιόντουσαν, εύχονταν ο ένας στον άλλον καλή ανάσταση.

Μπροστά στον όγκο των συγκεντρωμένων -τους υπολογίσαμε πάνω από 5.000- δεν τόλμησαν να επέμβουν οι χαφιέδες και οι καραμπινιέροι για να διαλύσουν τη συγκέντρωση. Έκαναν μεταβολή και φεύγαν με βήμα ταχύ προς την αντίθετη κατεύθυνση από όπου έρχονταν. Ωστόσο, ειδοποιήθηκε η ιταλική καβαλερία με καραμπινιέρους, που άρχισε να επιτίθεται ενάντια στους διαδηλωτές, οι οποίοι τους υποδέχτηκαν με το γνωστό σύνθημα «αέρα» και με ζητωκραυγές υπέρ της Ελλάδας και ενάντια στους Ιταλούς φασίστες. Προς στιγμή οι καραμπινιέροι έκαναν πίσω. Αλλά ξαναεπιτέθηκαν. Σκληρές μάχες έγιναν, άγριες σκηνές ξετυλίχτηκαν για πολλή ώρα στην Πλατεία Συντάγματος και στις γύρω παρόδους, ανάμεσα στους άοπλους φοιτητές και τους πάνοπλους Ιταλούς. Πολλοί φοιτητές τραυματίστηκαν ή ποδοπατήθηκαν από τα άλογα. Μα οι φοιτητές της Αθήνας, οι νέοι της Ελλάδας, κέρδισαν μια μεγάλη μάχη, μια μεγάλη νίκη, την πρώτη νίκη στους δρόμους της Αθήνας, που ήταν και η πρώτη μαζική εκδήλωση στην κατεχόμενη Ελλάδα και ίσως και η πρώτη σ’ όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, ενάντια στα φασιστικά τέρατα.

Τιμή και δόξα στην αντίσταση

Πολλοί από τους φοιτητές, μέλη και στελέχη της ΟΚΝΕ, που πήραν μέρος σ’ αυτή την εκδήλωση, που την οργάνωσαν και την καθοδήγησαν αναδείχτηκαν αργότερα σε στελέχη της Εθνικής μας Αντίστασης κι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον αγώνα για τη λευτεριά, την εθνική ανεξαρτησία, τη δημοκρατία και την κοινωνική πρόοδο στην πατρίδα μας. Ορισμένοι απ’ αυτούς ζουν, αλλά άρρωστοι, γερασμένοι πρόωρα από τις πολύχρονες φυλακίσεις, εξορίες και τα βασανιστήρια στα «άφορα Μακρονήσια, Γιούρες κλπ. Γιατί, αντί τη δικαίωση για την αντιστασιακή τους δράση, δοκίμασαν από τις μεταπελευθερωτικές κυβερνήσεις τις διώξεις, τις φυλακίσεις, τις εξορίες, τα βασανιστήρια. Πολλοί όμως έπεσαν, έδωσαν ό,τι το καλύτερο, τη ζωή τους, για μια Ελλάδα λεύτερη, ανεξάρτητη, δημοκρατική, όπως ο Αλέκος Μητρόπουλος (Άρης), φοιτητής Νομικής, ο Γιώργης Τσαούσης, φοιτητής Πολυτεχνείου, ο Θανάσης Δούνιας (Λυκούργος), φοιτητής Φιλολογίας, ο Νείλος Μαστραντώνης, φοιτητής Πολυτεχνείου και δεκάδες άλλοι. Τιμή και δόξα σ ’ όλους αυτούς τους ήρωες της νεώτερης ιστορίας της πατρίδας μας.

-Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Οδηγητής, όργανο του ΚΣ της ΚΝΕ, την Παρασκευή 31 του Οκτώβρη 1975

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην 28^η Οκτώβρη