Ερωτήματα για το 1821 – Οφείλεται στη ναυμαχία του Ναυαρίνου και γενικότερα την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων η επιβίωση της Επανάστασης;

Οφείλεται στη ναυμαχία του Ναυαρίνου και γενικότερα την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων η επιβίωση της Επανάστασης, άρα και η εθνική ανεξαρτησία;

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 20 Οκτώβρη 1827 ήταν αναμφίβολα ένα κομβικό γεγονός της Επανάστασης, καθώς ήρθε σε μια στιγμή που η εισβολή του Ιμπραήμ στο Μοριά, σε εξέλιξη από το 1825, έφερνε προ των πυλών της συντριβής το εθνικοαπελευθερωτικό εγχείρημα μέσα στην καρδιά του, από πολιτικής και στρατιωτικής άποψης.

Παράλληλα όμως, στο διπλωματικό πεδίο, τα πράγματα διαγράφονταν πιο ελπιδοφόρα για τους “στριμωγμένους” Έλληνες. Μόλις τον Απρίλη του 1827 είχε εκλεγεί ο Ιωάννης Καποδίστριας ως πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας. Πυροδοτήθηκε έτσι εντονότερα ο ανταγωνισμός μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, καθώς Αγγλία και Γαλλία έβλεπαν με καχυποψία τον πρώην υπουργό εξωτερικών του τσάρου, φοβούμενοι πως θα έχαναν το προβάδισμα επιρροής στο υπό διαμόρφωση κρατικό μόρφωμα της βαλκανικής.

Καρπός των νέων ζυμώσεων υπήρξε η Συνθήκη του Λονδίνου τον Ιούνη του ίδιου χρόνου, που προέβλεπε τη δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου, μαζί με την απόσυρση των στρατευμάτων και του στόλου του Ιμπραήμ. Ο τελευταίος, ακολουθώντας τις εντολές της Υψηλής Πύλης, παρέμενε αμετακίνητος στην Πύλο.

Ένα συγκριτικά ασήμαντο επεισόδιο έφερε σε αντιπαράθεση των τουρκοαιγυπτιακό με το βρετανικό στόλο, οδηγώντας μετά από μια σειρά διελκυστίνδων σε τελεσίγραφο προς τον Ιμπραήμ. Ο στόλος του απάντησε ανοίγοντας πυρ κατά βρετανικής λέμβου, κίνηση που σύντομα οδήγησε σε μια αιματηρή αναμέτρηση, όπου καταστράφηκε ή παραδόθηκε πρακτικά το σύνολο των πλοίων του Ιμπραήμ.

Οι επίσημες αντιδράσεις των κυβερνήσεων των εμπλεκόμενων στόλων ήταν ποικίλες, με την Αγγλία μάλιστα να θεωρεί “ατυχές συμβάν” τη ναυμαχία, αλλά για τους επαναστατημένους Έλληνες η επικράτηση του ενωμένου αγγλογαλλικού και ρωσικού στόλου κατά των τουρκοαιγυπτιακών δυνάμεων του Ιμπραήμ ήταν πραγματικό φιλί της ζωής, ανατρέποντας άρδην τους συντριπτικούς σε βάρος τους στρατιωτικούς συσχετισμούς. Εξάλλου οι στρατιωτικές επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων δε σταμάτησαν, με το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828-1829 και την “Εκστρατεία του Μοριά” από τη Γαλλία, που ήταν καθοριστικής συμμαχίας για το τσάκισμα της προέλασης του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Αδιάκοπη ήταν φυσικά σε όλο αυτό το διάστημα, όπως και από την αρχή του ξεσηκωμού, η διπλωματική δραστηριότητα των Μ. Δυνάμεων, που, πάντα μέσα σε ένα πλαίσιο μεταστροφών και μεταξύ τους ανταγωνισμού, προώθησαν τελικά τη δημιουργία ενός – εξαιρετικά μικρού έστω – ανεξάρτητου κράτους, επίτευγμα καθόλου αυτονόητο ως στόχος ακόμα και μεταξύ των ίδιων των επαναστατών.

Από αυτή την άποψη, είναι εξαιρετικά δύσκολο να απορριφθεί ότι η εξέλιξη της επανάστασης θα ήταν πολύ δυσμενέστερη χωρίς την παρουσία του συμμαχικού στόλου και γενικότερα της πολυποίκιλης ξενικής εμπλοκής στον ελλαδικό χώρο. Η εμπλοκή όμως αυτή των Μεγάλων Δυνάμεων δεν ήρθε από το πουθενά, αλλά ως αποτέλεσμα ενός σκληρού πολεμικού αγώνα που είχε προηγηθεί, έχοντας ως το 1825, σημειώσει σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες κατά των Οθωμανών. Το σημαντικότερο όμως, είναι ότι το ίδιο το ξέσπασμα της Επανάστασης ήρθε σε μια περίοδο ενός συντριπτικά αρνητικού συσχετισμού δυνάμεων στην Ευρώπη, στον απόηχο της ήττας του Ναπολέοντα και με τις δυνάμεις της Παλινόρθωσης όπως εκφράζονταν στην Ιερά Συμμαχία να μοιάζουν πανίσχυρες.

Δείτε εδώ όλα τα “Ερωτήματα για το 1821”