Ά-μορφες σκέψεις του Pablo Picasso

Οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να μένουν αδιάφοροι μπροστά σε μια διαμάχη κατά την οποία διακυβεύονται οι πιο υψηλές αξίες της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.

Το μέλλον

Καθετί καινούργιο, καθετί που αξίζει τον κόπο, δεν μπoρεί να αναγνωριστεί, γιατί πολύ απλά οι άνθρωποι δεν μπορούν να διακρίνουν εγκαίρως αυτό που φέρνει μαζί του το μέλλον. Επομένως, αυτή η φλυαρία για την απελευθέρωση της κουλτούρας είναι παράλογη. Μπορούμε, βεβαίως, να υπερασπίσουμε την κουλτούρα με την πολύ ευρύτερη σημασία της, αν με τον όρο αυτό εννοούμε την κληρονομιά του παρελθόντος. Το δικαίωμα, ωστόσο, στην ελεύθερη έκφραση είναι κάτι που το παίρνουμε από μόνοι μας και όχι κάτι που μας χαρίζεται. Δεν είναι μια θεμελιώδης αρχή, για την οποία θα μπορούσε να πει κανείς ότι πρέπει να είναι δεδομένη… Η μόνη αρχή που μπορεί να ισχύει εδώ είναι η εξής: Αν αυτό το δικαίωμα υπάρχει, τότε υπάρχει μόνο και μόνο για να χρησιμοποιηθεί εναντίον της καθεστηκυίας τάξης.

Ισορροπία

Αναζητώ μια ισορροπία την οποία να μπορώ ν’ αδράξω και να κρατήσω γερά στα χέρια μου, και όχι μια ισορροπία που στέκει εκεί, έτοιμη προς χρήση. Θέλω να την αγγίζω, όπως ένας ζογκλέρ που εκτελεί το νούμερο με την μπάλα, λυγίζοντας το σώμα του ανάλογα με την κίνησή της. Αγαπώ τη φύση, θέλω όμως οι αναλογίες της να είναι ευέλικτες κι ελεύθερες, όχι προκαθορισμένες. Όταν ήμουν παιδί, έβλεπα συχνά ένα όνειρο που με τρόμαζε πολύ. Ονειρευόμουν ότι τα χέρια μου και τα πόδια μου μεγάλωναν και αποκτούσαν γιγαντιαίο μέγεθος κι αμέσως μετά συρρικνώνονταν σε βαθμό που έμοιαζαν με χέρια και με πόδια νάνου. Και γύρω μου έβλεπα στο όνειρο άλλους ανθρώπους, οι οποίοι υφί- σταντο τις ίδιες μεταμορφώσεις, τη μια γιγαντιαίοι, την άλλη μικροσκοπικοί. Αυτό το όνειρο μ’ έκανε κάθε φορά να υποφέρω πολύ.

Γκερνίκα

Ήμουν κι εγώ εσώκλειστος για κάποιο διάστημα. Ήμουν παιδί ακόμα. Το πρώτο βράδυ, ήμουν πολύ δυστυχισμένος μέσα στον κοιτώνα μου. Πάνω απ’ το κεφάλι μου, υπήρχε ένα ράφι με βιβλία. Πήρα ένα, το άνοιξα. Ένας κοριός πετάχτηκε μέσα απ’ τις σελίδες. Πέταξα το βιβλίο, έκρυψα το κεφάλι μου κάτω απ’ τα σκεπάσματα και έκλαψα. Ίσως αυτά τα πράγματα να είχα μέσα μου όταν ζωγράφιζα την Γκερνίκα.

Όσο σκέφτομαι αυτούς που με φθονούν γιατί οι πίνακές μου πωλούνται ακριβά! Την πραγματική αξία των έργων μου, αν την ήξεραν, κανείς δεν θα ήθελε να την πληρώσει!

Τι είναι τέχνη;

Τι είναι τέχνη; Αν το ήξερα, θα φρόντιζα να το αποκαλύψω.

Τι είναι οι εικαστικές τέχνες; Τι είναι ζωγραφική; Μένουμε γαντζωμένοι σε παλιομοδίτικες ιδέες και καθιερωμένους ορισμούς, σαν να μην ήταν ακριβώς καθήκον του καλλιτέχνη να βρίσκει καινούργιους…

Η τέχνη είναι ένα είδος εξέγερσης. Δηλαδή κάτι το οποίο, πολύ απλά, δεν επιτρέπεται να είναι ελεύθερο. Την τέχνη και την ελευθερία πρέπει να την κλέβουμε, όπως τη φωτιά του Προμηθέα, προκειμένου να τη χρησιμοποιήσουμε εναντίον της καθεστηκυίας τάξης. Από τη στιγμή που η τέχνη επισημοποιηθεί και καταστεί προσιτή στον καθένα, προκύπτει αμέσως ένας νέος ακαδημαϊσμός.

Τι είναι ο καλλιτέχνης;

Μα τι νομίζετε ότι είναι ο καλλιτέχνης; Ένας ηλίθιος που έχει μόνο μάτια, αν είναι ζωγράφος, μόνο αυτιά, αν είναι μουσικός, ή διαθέτει μόνο μια λύρα για να εκφράσει τις διαθέσεις της ψυχής, αν είναι ποιητής, ή μόνο μύες, αν είναι μποξέρ; Κάθε άλλο! Ο καλλιτέχνης είναι ένα πολιτικό ον που ζει έχοντας συνείδηση των καταστροφικών, δραματικών ή χαρμόσυνων γεγονότων που συμβαίνουν στον κόσμο, και διαμορφώνεται με βάση αυτά ακριβιός τα γεγονότα. Πώς θα ήταν δυνατόν ν’ αδιαφορεί κανείς για τους υπόλοιπους ανθρώπους και ν’ απομονωθεί σ’ έναν γυάλινο πύργο μακριά από μια ζωή που του προσφέρεται τόσο απλόχερα; Όχι, η ζωγραφική δεν επινοήθηκε για να διακοσμεί διαμερίσματα! Αποτελεί ένα όπλο επίθεσης και άμυνας εναντίον του εχθρού.

*

Οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να μένουν αδιάφοροι μπροστά σε μια διαμάχη κατά την οποία διακυβεύονται οι πιο υψηλές αξίες της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.

Πηγή: Pablo Picasso, Σκέψεις για την Τέχνη, μτφρ. Αλ. Δημητριάδη, Γερ. Ιωαννίδης, εκδ. Printa.