Αυτός ο κόσμος είναι δικός τους και δικός μας…

Ήταν στις αρχές του 2016 όταν μαθαίναμε πως το κοινοβούλιο της Δανίας ενέκρινε νόμο που έδινε τη δυνατότητα στις αστυνομικές αρχές να κατάσχουν χρήματα και προσωπικά αντικείμενα προσφύγων που αναζητούσαν άσυλο στο έδαφός της. Δεν πέρασαν παρά λίγες μέρες και η Ελβετία ανακοίνωσε πως θα προχωρήσει κι αυτή σε κατάσχεση των περιουσιακών τους στοιχείων, για να «συνδράμουν στο κόστος επεξεργασίας των αιτήσεών τους και παροχής κοινωνικής βοήθειας». Ύστερα ακολούθησε και η Γερμανία, υπέρμαχος κι αυτή εκείνου του κοινωνικού δαρβινισμού που δεν ορρωδεί ούτε μπροστά στον πόνο και την απελπισία του άλλου.

Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν: «Μετανάστες». Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο, δε φύγαμε γιατί το θέλαμε, λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη […] Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε. Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.

Μπέρτολτ Μπρεχτ – «Για τον όρο μετανάστες»

Οι πρακτικές αυτές, παρά τις αντιδράσεις που προξένησαν σε διεθνή δημοσιογραφικά μέσα και σε μια μερίδα ανθρώπων που τις παραλλήλισαν με τις πρακτικές που εφάρμοζαν οι ναζί απέναντι στους Εβραίους, προχώρησαν κανονικά. Η δανέζικη αστυνομία, για παράδειγμα, κατέσχεσε τον Ιούνιο του 2016 από πέντε μετανάστες περίπου 11.000 ευρώ.

Στις 21 Ιουνίου του 2018 γινόταν γνωστή, με τη σειρά της, η είδηση πως στην Ουγγαρία εγκρίθηκε η ποινικοποίηση της βοήθειας σε μετανάστες. Συγκεκριμένα, η ακροδεξιά κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν περνούσε νόμο που περιλάμβανε ποινής φυλάκισης ενός έτους σε εκείνους που βοηθούσαν όσους είχαν μπει παράνομα στη χώρα. Αυτός ο νόμος ψηφίστηκε από 160 βουλευτές (μόνο 18 είχαν ψηφίσει κατά) και αποτέλεσε τη συνέχεια της συνταγματικής αναθεώρησης που είχε προηγηθεί και όριζε πως τίποτα δεν πρέπει να μπορεί να πλήξει «τη σύνθεση του πληθυσμού» της Ουγγαρίας.

Σσσσς! Φεύγουμε για Αμερική! Που είναι η Αμερική; Δεν ξέρω. Ξέρω μόνο πως είναι μακριά, φοβερά μακριά. Πρέπει να ταξιδεύεις και να ταξιδεύεις μέρες και μέρες για να φτάσεις. Κι όταν φτάσεις, σε περιμένει ένα Kestelgartel*. Σε πετάνε στο Kestelgartel, σου βγάζουν όλα σου τα ρούχα και σε κοιτάν’ στα μάτια. Αν τα μάτια σου είναι γερά, πάει καλά. Αν όχι, σε γυρίζουν πίσω. Εμένα τα μάτια μου είναι γερά.

Σολέμ Αλέιχεμ – «Μοτλ, ο γιος του ψάλτη»

Στην Ελλάδα, ύστερα από τα συρματοπλέγματα που υψώθηκαν στα χερσαία σύνορα στον Έβρο, τις συγκεντρώσεις κατά των μεταναστών και τα λογύδρια υπουργών και δημοσιογράφων που άλλοτε καλούσαν να «μη μας πιάνει ο ανθρωπισμός μας, γιατί έτσι δεν θα πνιγεί κανείς και θα έρχονται όλοι οι μετανάστες εδώ» και άλλοτε ισχυρίζονταν πως είμαστε «θύματα ομαδικής προσπάθειας αλλοίωσης της χώρας», περάσαμε στην κατασκευή πλωτού φράχτη 2.700 μέτρων, που θα μας προστατεύει τάχα μου από τις προσφυγικές ροές. Αυτή η τελευταία «ευφυής σύλληψη» της κυβέρνησης μοιάζει να αποτελεί το κερασάκι στην τούρτα σε μια σειρά ρατσιστικών ευρωπαϊκών προσπαθειών αποτροπής των προσφύγων και των μεταναστών.

Όλο αυτό θα έμοιαζε τραγελαφικό, αν το θέμα δεν ήταν τόσο σοβαρό και δεν επηρέαζε εκατομμύρια ζωές σε όλον τον κόσμο. Γιατί πραγματικά αδυνατούμε να φανταστούμε πως υπάρχει άνθρωπος με στοιχειώδη κοινή λογική που δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει πως οι πολιτικές που προτείνονται πυροδοτούν την όξυνση μιας παροξυσμικής ακροδεξιάς ρητορικής, χωρίς να προσφέρουν απολύτως τίποτα προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης ενός προβλήματος που είναι πολύ πιο σύνθετο. Ενός προβλήματος, που θα λυθεί μόνο αν καταπολεμηθούν οι βαθύτερες ρίζες του, οι γενεσιουργές αιτίες του, αν κατανοήσει κανείς τις δημογραφικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές αλλαγές που συντελούνται, έχοντας πάντα στο επίκεντρο της λύσης τον άνθρωπο και τις σύγχρονες ανάγκες του και όχι τα κέρδη μιας δράκας πολυεθνικών.

Μόλις πριν λίγες μέρες, στις 21 Ιανουαρίου του 2020, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ δήλωσε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός πως «ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί για εκατομμύρια κλιματικούς πρόσφυγες τα επόμενα χρόνια». Πως θα αντιμετωπιστούν όλοι αυτοί; Με χερσαία και πλωτά φράγματα ή μήπως με εγκλεισμό και απομόνωση σε καταυλισμούς; Η μόνη λύση – η μόνιμη και οριστική – συνδέεται με τη δημιουργία ενός πιο δίκαιου κόσμου, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, χωρίς επιχειρηματικούς ανταγωνισμούς και πολέμους.

Μέχρι αυτό να γίνει πραγματικότητα, όμως – να το αποφασίσουμε εμείς να γίνει – ας έχουμε τουλάχιστον στο νου μας την εικόνα από εκείνη τη μέρα του 2017, όταν δύο πρόσφυγες παρέδωσαν μαθήματα ανθρωπιάς, προσφέροντας φαγητό σε άστεγους Έλληνες. «Το σημαντικό είναι οι άνθρωποι όχι αν κάποιος είναι πρόσφυγας ή αν είναι Έλληνας. Σημασία έχουν οι άνθρωποι, δεν με ενδιαφέρει αν είναι Έλληνες. Και εγώ είμαι πρόσφυγας και είμαι από την Συρία. Δεν με νοιάζει, είναι όλοι άνθρωποι», είχε δηλώσει τότε ένας από τους δύο πρόσφυγες.

Ίσως με αυτή την εικόνα στο μυαλό μας πάψουμε να μηρυκάζουμε τις ακροδεξιές κορώνες και συνειδητοποιήσουμε σχετικά γρήγορα όχι μόνο τον πραγματικό εχθρό των ανθρώπων – όλων των ανθρώπων – αλλά και τον δρόμο που πρέπει να διαβούμε εμείς οι άνθρωποι – όλοι οι άνθρωποι – για να τον γκρεμίσουμε από τον θρόνο εξουσίας που έχει εδώ και χρόνια στρογγυλοκαθίσει…

*Κτίριο στο Μανχάταν που υποδέχθηκε εκατομμύρια μετανάστες μεταξύ 1855 και 1890.

**Ο τίτλος αποτελεί παράφραση του γνωστού στίχου του Γιάννη Ρίτσου, «αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας» από το ποίημα «Θα σημάνουν οι καμπάνες».