Άκου μάνα…

«Άκου μάνα…
…για όλους έχει ο Θεός,
Κι ίσως το δικό μου άστρο να’ ναι κάπου εκεί στο φως»

(στίχος από το ομώνυμο τραγούδι των Active Member που κυκλοφόρησε το 2006).

Σύμφωνα με τον Μαρξ, η οικογένεια στον καπιταλισμό αντικατοπτρίζει τις σχέσεις εκμετάλλευσης που διέπουν τα στρώματα τις κοινωνίας. Η σχέση εκμεταλλευτή-εκμεταλλευόμενου, αστού-προλετάριου ενσωματώνεται στην δυναμική της οικογένειας, καθώς αυτή αποτελεί μια μικρογραφία των ταξικών διακρίσεων που χαρακτηρίζουν την κοινωνία.

Σύμφωνα με την άλλη προσέγγιση, την πιο ‘’φιλελεύθερη’’, η οικογένεια αποτελεί την βάση της κοινωνίας, μέσα από την οποία ο άνθρωπος μαθαίνει την αγάπη, την φροντίδα, το νοιάξιμο. Διαπαιδαγωγείται μέσω της τριβής με τα υπόλοιπα μέλη, αποκτά ιδανικά ώστε να μπορέσει να αλληλοεπιδράσει με την κοινωνία ως ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος.

Για να μπορέσει κανείς να βρει την αλήθεια, θα πρέπει να μελετήσει το ζήτημα σύμφωνα με την χρονική περίοδο στην οποία βρίσκεται. Θα ήταν άτοπο λοιπόν να πούμε  πως  στο σήμερα η οικογένεια έχει μόνο χαρακτήρα συναισθηματικής διαπαιδαγώγησης. Αυτό βέβαια, δεν αναιρεί τα συναισθήματα που διέπουν τα μέλη της εκάστοτε οικογένειας. Αντιθέτως, τους δίνουν μία πιο πολύ-παραγοντική προσέγγιση, ενσωματώνοντας στην μελέτη και την έκφρασή τους και τις παρεισφρήσεις του εκάστοτε συστήματος.

Στον καπιταλισμό λοιπόν είναι αδύνατον οι ανθρώπινες σχέσεις να χαρακτηρίζονται μονάχα από την αγνότητα των συναισθημάτων και των προθέσεων. Και πώς θα μπορούσαν άλλωστε, όταν η κύρια αγωνία είναι αυτή της επιβίωσης! Πώς θα μπορούσαν, όταν η κάλυψη των σύγχρονων αναγκών γίνεται πάλη του καθενός ενάντια σε ένα σύστημα αδηφάγο κτήνος, που λογαριάζει μόνο το χρήμα.

Κάπως έτσι αρχίζει και το κυνηγητό με την πραγματικότητα. Οι ‘’στερήσεις’’ και οι ‘’θυσίες’’ του εκάστοτε γονιού ώστε να προσφέρει στο παιδί του αγαθά, υπηρεσίες, δραστηριότητες που θα καλύψουν τις ανάγκες του. Ανάγκες που θα έπρεπε να είναι κρατική ευθύνη και μέριμνα, όπως η ολοκληρωμένη μόρφωση, η υγεία, η άθληση, ο πολιτισμός, οι τέχνες κοκ. 

Κάπως έτσι ο γονιός μετατρέπεται, εκούσια ή ακούσια, σε μάνατζερ του παιδιού του. Γίνεται ο τραπεζίτης του! Η γονική προσφορά αρχίζει και αποκτά ανταλλακτική αξία, αφού για να μπορέσει να υπάρξει προκύπτει από το στέρημα. Ως φυσικό επόμενο οι σπουδές μετατρέπονται σε ‘’επένδυση’’, η μη συμμόρφωση με τις γονικές αποφάσεις χαρακτηρίζεται ως ασέβεια των στερήσεων που αναγκάστηκαν να υποστούν οι εκάστοτε γονείς για να μπορέσουν απλόχερα να προσφέρουν στα παιδιά τους και πάει λέγοντας.

Στα πλαίσια αυτά αρχίζει η ‘’εκμετάλλευση των παιδιών από τους γονείς’’ όπως αναφέρει ο Μαρξ. Όπως το προλεταριάτο ανταλλάσσει, με χρήμα, την εργατική του δύναμη για να επιβιώσει. Έτσι και τα παιδία καλούνται υποσυνείδητα να ανταλλάξουν την συμμόρφωση τους με τα γονικά ‘’πρέπει’’. 

Η διαφορά των δύο ‘’καταπιεστών’’ κατά την γνώμη μου είναι συνειδησιακή! 

Μέσα στον καπιταλισμό η κυρίαρχη τάξη, η αστική τάξη, εν γνώση της εφαρμόζει την τακτική μαστίγιου-καρότου στο προλεταριάτο. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί μια ψευδαίσθηση στον εκμεταλλευόμενο ότι όλα είναι αποτέλεσμα προσπάθειας και επιλογών. Ότι ο καλός θα πετύχει, θα αντιστρέψει τους συσχετισμούς και θα βγει από τον φαύλο κύκλο της επιβίωσης.

Αντιθέτως, ο ‘’γονέας καταπιεστής’’ αισθάνεται ότι με τις επιλογές του προσπαθεί να προστατεύσει! Να προσφέρει ένα μέλλον, πιθανώς, καλύτερο από το δικό του. Να ανοίξει δρόμους με λιγότερα εμπόδια και να καθοδηγήσει μέσω της εμπειρίας που έχει αποκτήσει. 

Το πρόβλημα εδώ είναι ότι τα παραπάνω μετατρέπονται σε αυτοσκοπό, που εν τέλει όχι μόνο δεν προστατεύουν τον δεσμό της οικογένειας, αλλά τον καταστρατηγούν. Όπως και μέσα στην κοινωνία, έτσι και μέσα στην οικογένεια δημιουργούνται συνθήκες καταπίεσης και πίεσης προς συμμόρφωση για τους πιο αδύναμους. Εξ’ ορισμού ο αδύναμος μέσα σε μία ομάδα ανθρώπων είναι αυτός που δεν μπορεί μόνος του να καλύψει τις ανάγκες του, ο «εξαρτώμενος».

Με τον τρόπο αυτό στερείται το ουσιαστικό δικαίωμα διαμόρφωσης ζωής και  εξερεύνησης, σκέψης έξω από τα στενά πλαίσια που ορίζει το σύστημα. Ο καταπιεζόμενος έχει απλά το δικαίωμα επιλογής, ανάμεσα βέβαια σε επιλογές που στην πραγματικότητα είναι διαμορφωμένες εξ αρχής. Εξοικειώνεται με τους συμβιβασμούς που αύριο, θα τον καλέσει το ίδιο το σύστημα να κάνει για να επιβιώσει. Έτσι η οικογένεια επιβεβαιώνει έμπρακτα τον ρόλο της ως μικρογραφία του συστήματος, χάνοντας τον συναισθηματικό της προσανατολισμό, μιας που η εναντίωση συνεπάγεται ρήξη μεταξύ των μελών της.

Ο μόνος τρόπος για να μπορέσει στην σύγχρονη κοινωνία η οικογένεια να αποκτήσει τον πραγματικό ρόλο της είναι η ανατροπή των σχέσεων εκμετάλλευσης. Γιατί όπως είπε και ο Μαρξ «Την επίδραση της κοινωνίας στη διαπαιδαγώγηση δεν την εφευρίσκουν οι κομμουνιστές. Αυτοί μόνο το χαρακτήρα της αλλάζουν, αποσπούν τη διαπαιδαγώγηση από την επίδραση της κυρίαρχης τάξης.»

Είναι στο χέρι μας λοιπόν…