Ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες στη Λέσβο – Υπόδειγμα “ανάπτυξης”

1980 … Τη δεκαετία του 1980 οι «επιτήδειοι αναπτυξιολόγοι» πλασάριζαν την ιδέα: «Εταιρεία Λαϊκής Βάσης». Πυρετός της ΝΕΛ σ’ όλα τα χωριά. «Σαπφώ». «Αρίων». Τι καλά. Δικά μας πλοία. Ήσουν κι εσύ «συνέταιρος» (Ακόμα η λέξη «εταίρος» ή «μέτοχος» δεν έπαιζε).

Κι ύστερα σιγά σιγά, βήμα το βήμα, κομπίνα την κομπίνα, η ΝΕΛ πέρασε σε μερικά χέρια πρώτα, σε λίγα μετά, σε πολύ λίγα αργότερα, σε ελάχιστα πρόσφατα. Και τελικά σε πόσα χέρια είναι τώρα; Κι ο μύθος συνεχιζόταν. Τα «ελάχιστα χέρια» είχαν εξουσία. Κύρος. Πόστα. «Λαϊκό έρεισμα». Έκαναν πολιτική.

Τώρα η ΝΕΛ λέγεται «Λέσβου», αλλά δε την συμφέρει να κάνει δρομολόγια στη Λέσβο.  Άλλωστε οι ιδιοκτήτες της δεν έχουν καμιά σχέση με το νησί. Ούτε με τις μικροκομπίνες. Αυτοί κάνουν μεγάλες κομπίνες, κατ’ ευθείαν με το κράτος. Κι αυτούς με τα «πόστα» και τα «αξιώματα», τους αγοράζουν και τους πουλάνε όποτε θέλουν.

Ποιος θυμάται όμως τη ΝΕΛ τώρα πια; Οι επιτήδειοι συνέχιζαν να κάνουν πολιτικές καριέρες σε βάρος των αφελών που τους έδωσαν τα λεφτά τους για να το παίζουν αυτοί εφοπλιστές.

1990 … Μα η ΝΕΛ ήταν μονοπώλιο τότε. Και «δεν έπρεπε» – έλεγαν οι επίσημοι αναπτυξιολόγοι του 1990. Μάχες για «να ανοίξει η αγορά». Η αγορά που πρέπει να είναι «ελεύθερη» έλεγαν. Η αγορά που πρέπει να προάγει και να εγγυάται τον «ανταγωνισμό». Η αγορά που «αυτορυθμίζεται» – έλεγαν – και «θα ρίξει τις τιμές», «θα φέρει πιο καλά και γρήγορα πλοία», «καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών». Κι εσύ το πιπίλισες πολλές φορές. «Η αγορά, της αγοράς, την αγορά» (και κυρίως) «ω αγορά».

2019 … Και ύστερα, σήμερα, το 2019, ταξιδεύεις με πλοία μιας εταιρείας που είναι μονοπώλιο στη γραμμή, γιατί από την προηγούμενη φορά που ταξίδευες, η «Blue Star» καταβρόχθισε την «Hellenic Sea Ways».

Τώρα, ταξιδεύεις με δρομολόγια πιο αραιά από ό,τι με το «Σαπφώ» και το «Αρίων». Με καράβια πάνω από μεσήλικα, όπως και τότε. Με εισιτήριο πιο ακριβό από τότε. Πας στο νησί σε τόσες ώρες που πήγαινες και τότε. Με καμπίνες που είναι μισές από τις καμπίνες του «Μυτιλήνη» κι ολοένα και μικραίνουν. Με διαδρόμους και σαλόνια που κοιμούνται πάντα οι υπεράριθμοι επιβάτες.

Με προσωπικό μειωμένο δραματικά σε σχέση με το «Σαπφώ». Στο γκαράζ πια τρέχει μοναχός του ένας «τιραμόλας», πέρα δώθε για να μας παρκάρει. Όλοι οι εργαζόμενοι κάνουν όλες τις δουλειές. Χωρίς εστιατόριο, σαν αυτά που είχε το Μυτιλήνη κι ο Όμηρος, που σου σέρβιραν το κρασί σε ποτήρια στο τραπέζι, γιατί έτσι γλύτωσαν δεκάδες θέσεις γκαρσονιών. Τώρα είναι παντού μόνο σελφ σέρβις, συνήθως με πάγκους. Κι οι επιβάτες της πρώτης θέσης (λουξ το λένε τώρα) πάνε μόνοι τους ψάχνοντας την καμπίνα, γιατί η παλιά ουρά των δεκάδων γκαρσονιών που έπαιρναν τις βαλίτσες για να σε πάνε στο δωμάτιο (κι έπαιρναν και κάνα πουρμπουάρ) τώρα κόπηκε. Δύο όλοι κι όλοι (και πολλούς λέω). Πλήρης υποβάθμιση υπηρεσιών, ποιότητας, εξυπηρέτησης.

Τι πας και ψάχνεις τώρα. Καράβι. Ο 21ος αιώνας είναι για αεροπλάνα. Που όμως έγινε κι εκεί το ίδιο. Που η Ολυμπιακή χαρίστηκε στην Aegean. Που τα δρομολόγια είναι λιγότερα και τα εισιτήρια ακριβότερα. Που οι ινστρούχτορες των αεροπορικών εταιρειών διανοήθηκαν (και το έκαναν κιόλας) ότι αν θέλεις, έχεις την ευκαιρία να ταξιδεύεις για το εξωτερικό … και χωρίς βαλίτσα. Που αν ρωτήσεις μέσα στο αεροπλάνο «πόσο κάνει το εισιτήριο» δε θα βρεις δυο επιβάτες να σου πουν το ίδιο νούμερο (εκτός από τους παντρεμένους). Που για να κλείσεις θέση, θέλει έξτρα 5 – 20 ευρώ και για να βρεις λίγο χώρο για τα πόδια σου θέλει έξτρα 8 ευρώ.

Η αγορά «άνοιξε» για να … ξανακλείσει. Το μεγάλο ψάρι έφαγε το μικρό. Και το πολύ μεγάλο ψάρι έφαγε το μεγάλο. Μόνο αυτό δεν αλλάζει στον καπιταλισμό.

Το μονοπώλιο της λαϊκής βάσης αντικαταστάθηκε από το μονοπώλιο της «ελεύθερης αγοράς». Κι όλοι μαζί ροκάνισαν, πετσόκοψαν, ισοπεδώνουν τα δικαιώματα του εργαζόμενου ναυτικού, του επιβάτη, του νησιώτη και του τουρίστα. «Άμα σ’ αρέσει» μας έλεγε η ΝΕΛ. «Άμα σ’ αρέσει» λένε και σήμερα.

Κι εσύ φίλε τρώγε σανό. Μη θυμάσαι τι σε τάισαν τόσα χρόνια. Μη θυμηθείς και μην κρίνεις όλες τις παπαριές που σου είπαν τα πιο επίσημα χείλη με τον πιο κατηγορηματικό κι επίσημο τρόπο τόσα χρόνια. Γιατί αν το κάνεις, μπορεί να αρχίσεις να αμφιβάλεις για τις καινούριες μπούρδες που σε ταΐζουν και σήμερα οι φιλόσοφοι της «ανάπτυξης», της «ανταγωνιστικότητας» και της «επιχειρηματικότητας». Αν το κάνεις, μπορεί ακόμα να φτάσεις και στο σημείο να κλείσεις την τηλεόραση.

Όμως τώρα πια λύθηκε τουλάχιστον ένα πρόβλημα. Δε μπορούμε πιά να λέμε ότι για τα χάλια του τουρισμού στο νησί φταίνε η ΝΕΛ κι η Ολυμπιακή (που είχαν μεγάλο μερίδιο ευθύνης). Τώρα καταριόμαστε γι’ αυτό το χάλι … «το κακό το ριζικό μας», «το θεό που μας μισεί», αλλά ποτέ «το κεφάλι το ξερό» σας που ακόμα ψάχνει «ανάπτυξη» και «ευημερία», μέσα σε υποσχέσεις «αθώων» παραγόντων και επίδοξων  σωτήρων (στις μέρες μας φοριέται πολύ το …  «τραπεζίτης». Όχι το δόντι. Ο άλλος).

Υ.Γ. Αλήθεια, όλοι αυτοί οι «φωστήρες – σωτήρες» υποψήφιοι, στο πρόγραμμά τους για τον «τουρισμό», τι λένε για τα δωράκια, τις φοροαπαλλαγές, τις χαριστικές συμβάσεις και τα άλλα προνόμια, που απλόχερα δίνουν όλες οι κυβερνήσεις στην «αγορά» των εφοπλιστών, για να συντηρούν αυτό το μεσαιωνικό συγκοινωνιακό τοπίο που αφήνει τη Λέσβο και τα άλλα νησιά χρόνια πίσω;