Η αλλαγή της ώρας και του ιστορικού, πολιτικού χρόνου

Ο αστικος μύθος -και βασικά ο Ιωαννίδης σε μια συζήτηση εν είδει “Απομνημονευμάτων”- λέει πως η θερινή ώρα που εφάρμοσαν οι Γερμανοί επί Κατοχής είχε μπερδέψει κάποτε το ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ, το Γιώργη Σιάντο, που δεν είχε στείλει τη σωστή ώρα τη γυναίκα του σε ενα παράνομο ραντεβού, θεωρώντας πως δεν υπήρχε λόγος οι κομμουνιστές να ακολουθούν τη φασιστική ώρα…

Εν τω μεταξύ, αργοπορία ή μη παρουσία τότε σε ένα τέτοιο ραντεβού σήμαινε πιθανότατα σύλληψη του στελέχους-συνδέσμου που έλειπε και επιπλέον μέτρα προστασίας για τα υπόλοιπα μέλη του μηχανισμού. Για αυτό φρόντιζαν να είναι συνεπείς όχι μόνο πολιτικά αλλά και με ακρίβεια στις συναντήσεις, χωρίς την παραμικρή παρέκκλιση.

Θυμήθηκα αυτό το περιστατικό σε μια διεθνή κατασκήνωση του τουρικού ΕΜΕΡ στη Σμύρνη, όπου είχαν βρεθεί κάποιες οργανώσεις του εξωκοινοβουλίου κι ο επικεφαλής της αποστολής, για να καταπολεμήσει τη γνωστή φοιτητική χαλαρότητα που διακρίνει το χώρο στα ραντεβού του -λέμε 12, για να ξεκινήσουμε στις 2- προσπαθούσε να τους “τρομάξει” κι έλεγε πως εκεί πρέπει να τα ξεχάσουν αυτά, γιατί στην Τουρκία τα πράγματα είναι αλλιώς και αν κάποιος αργήσει πέντε λεπτά, πάει να πει πως τον έχουν συλλάβει κτλ. Κι όλα αυτά, να φανταστείς, προτού καν σκληρύνουν τα πράγματα πέρυσι, με την απόπειρα πραξικοπήματος και το πογκρόμ της κυβέρνησης Ερντογάν κατά αριστερών και κομμουνιστικών οργανώσεων.

Αυτό που δεν είχε υπολογίσει βέβαια ο επικεφαλής -εκτός κι αν το ήξερε αλλά χρησιμοποίησε τον “μπαμπούλα” γιατί ήξερε και τους δικούς του- είναι πως οι διοργανωωτές έδειχναν στην κατασκήνωση την πιο χαλαρή πλευρά τους, για να κερδίσουν σε μαζική απεύθυνση και κάποια νέα παιδιά. Έτσι οι ρυθμοί κι ο προγραμματισμός ήταν κάπως ράθυμοι κι ανατολίτικοι. Οπότε, μετά από μια δίωρη καθυστέρηση την πρώτη μέρα -κι έχοντας πάντα στο νου ότι μια πεντάλεπτη καθυστέρηση ισοδυναμεί με σύλληψη- σκεφτόσουν: μάλλον συνέλαβαν πολλά μέλη τους σήμερα, δεν εξηγείται αλλιώς…

Παρεμπιπτόντως, νομίζω πως η Τουρκία κρατάει τα τελευταία χρόνια για τουριστικούς λόγους τη θερινή ώρα, χειμώνα-καλοκαίρι, κι αρνήθηκε να την αλλάξει. Σημειώνω κι ως “ελαφρυντικό” του Σιάντου πως ούτε οι Σοβιετικοί -απ’ όσο γνωρίζω δηλαδή- εφάρμοζαν το σχετικό μέτρο της αλλαγής, στην αχανή χώρα τους με τις καμιά δεκαριά διαφορετικές ζώνες.

Γενικά σε αυτό το ζήτημα δεν υπάρχει κάποιος ενιαίος κεντρικός σχεδιασμός κι ο καθένας μπορεί να κάνει του κεφαλιού του. Στην ΕΕ έχει ανοίξει η συζήτηση για την κατάργηση του μέτρου -το οποίο γενικά αποσκοπούσε στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ενώ ένας σ/φος από τη Λατινική Αμερική στη χώρα του έχουμε κάτι σαν 5,5 ώρες διαφορά για κάποιους μήνες -ούτε πέντε ούτε έξι- γιατί… έτσι.

Στα καθ’ ημάς, η φθινοπωρινή-χειμερινή αλλαγή της ώρας συνδέεται με μια μελαγχολία και την αίσθηση πως μικραίνει η μέρα -που οντως μικραίνει αλλά μερικά λεπτά κάθε φορά κι όχι απότομα, κατά μία ώρα -όπως μας φαίνεται. Κερδίζουμε μία ώρα ύπνου, αλλά το ζητούμενο παραμένει η αφύπνιση. Χάνουμε τη διάθεσή μας, γιατί σκοτεινιάζει νωρίτερα, μα το ζητούμενο παραμένει πώς θα γενούνε τα σκοτάδια φως, αν δε ρισκάρουμε να καούμε. Κι η κερδισμένη ώρα δεν αναπληρώνει το χαμένο χρόνο που νιώθουμε πως φεύγει άδειος, αναξιοποίητος, και όσα πιστεύουμε μένουν στο χαρτί, ανείπωτα στην πράξη, σα να μην απασχολούν την ιστορία.

Αυτό που μας λείπει -και μας μελαγχολεί- είναι ο συμπυκνωμένος χρόνος. Οι στιγμές όπου κάθε μέρα μετράει σα μήνας, κι αυτά που ζούμε μπορούν να γεμίσουν μια ολόκληρη ζωή. Μόνο που αυτό δεν προκύπτει τυχαία, ατομικά -πλην εξαιρέσεων- παρά μόνο σε συλλογική κλίμακα, δίνοντάς μας παράλληλα τον ορισμό της επανάστασης.

Τότε που όσα δε φέρνει ο χρόνος, τα φέρνει η ώρα κι η πολιτική αλλαγή της, για να πάρουν τα όνειρα κι ο χαμένος χρόνος την εκδίκησή τους. Για να αρχίσει να μετρά ο πραγματικός ιστορικός χρόνος, η πραγματική ιστορία του ανθρώπινου είδους που θα αφήσει πίσω του την ταξική προϊστορία του.

Ναι αλλά μέχρι τότε; Μέχρι τότε κάθε στιγμή είναι σημαντική και μας περιμένει να της δώσουμε νόημα. Υπάρχει η πάλη για τον ελεύθερο χρόνο, για τη δημιουργική του αξιοποίηση, για τα ωράρια στη δουλειά και το 8ωρο που για κάποιους μοιάζει αναχρονιστικό, ξεπερασμένο -επειδή το ξεπερνούν κατά πολύ σαν όριο στη δουλειά.

Οι μέρες της αφθονίας του εκμεταλλευτικού συστήματος είναι μετρημένες κι ο χρόνος του μετράει αντίστροφα: τικ-τακ, τικ-τακ… σαν ωρολογιακή βόμβα, που απειλεί να μας καταστρέψει μαζί της αν δεν την απενεργοποιήσουμε. Κι ο χρόνος μας γελάει ειρωνικά και γλιστράει από τις τσέπες μας. Ο χρόνος δεν είναι σύμμαχός μας μέχρι να τον δαμάσουμε…