Ανεστραμμένοι ιδεαλισμοί

Κι αυτές οι λέξεις, οι συγκινητικές λέξεις που ξεστομίζουν από καθέδρας, αυτές οι πομπώδεις εκφράσεις των μεγαλοσχημόνων, η συγκίνηση, τα ποιητικά λόγια, όλα μοιάζουν προσχήματα σαν στάχτη στα μάτια μας, να μην βλέπουμε,  σαν ασφυξιογόνα ίσα που να αναπνέουμε, απλώς για να επιβιώνουμε …σερνάμενοι. Τα διαγγέλματα της πολιτικής ηγεσίας με το συγκρατημένο δάκρυ ή τις πατρικές νουθεσίες, οι ενημερώσεις για τη δυστυχία μας ενισχυμένες με το επιστημονικό κύρος φιλτράρουν όλα όσα βρίσκονται έξω από μας για να ξεχάσουμε αυτό που εμείς είμαστε.  

Παγιδευμένοι στο δίχτυ της εθνικής ενότητας ριψοκίνδυνοι εργαζόμενοι, εργαζόμενοι σε αναστολή, αόρατοι άνεργοι, φοβισμένοι συνταξιούχοι, νιώθουμε  πως πρέπει να θυσιαστούμε αμίλητοι, χωρίς μάλιστα καν να έχει προηγηθεί έστω η μέθη μιας πολεμόχαρης πίστης, που να ξέραμε το σκοπό της, ή σε ποιον και τι μας θυσιάζει. Φουσκωμένοι από το συναίσθημα της σπουδαιότητας ιδεολόγοι της αστικής τάξης στα πανεπιστήμια και στα ΜΜΕ δηλώνουν την παρουσία τους με την ταλάντευσή τους ανάμεσα στα ιερά δικαιώματα του ατόμου και την παγκόσμια αναίρεσή τους τον καιρό της  επιδημίας, ψιθυρίζοντας αντιρρήσεις που δικαιώνουν την άγια μας δημοκρατία. Και ο πανικός να εξαπλώνεται για το σύγχρονο ιατρικό σύστημα υψηλής τεχνολογίας, το οποίο συνήθως αρπάζει άρρωστους ανθρώπους από τα χέρια του θανάτου, που μοιάζει αδύναμο μπροστά σε έναν προκλητικό αλλά όχι αξιοθαύμαστο θανατηφόρο ιό. 

Για να απομένουμε τελικά μόνοι εμείς με την  ατομική μας ευθύνη απέναντι των άλλων, είτε γιατί θεωρείται ότι η κρατική εξουσία έκανε το μέγιστο δυνατό είτε γιατί η ίδια η κρατική εξουσία πάντα ασκεί το δίκαιο του ισχυρού.

 Μόνο που η εστίαση στην προσωπική ευθύνη, επικεντρωμένη  στην ατομική δράση που είναι ικανή να βελτιώσει μια συλλογική κρίση, είναι προβληματική, γιατί μεταθέτει ευθύνες, στιγματίζοντας άτομα για τη μετάδοση της επιδημίας και όχι πολιτικές. Και συγχρόνως απαιτεί άμεσα τη μετατόπιση του κυρίαρχου τρόπου σκέψης, μ’ επίκεντρο το άτομο και το συμφέρον του, σ’ αυτό με επίκεντρο την  συλλογική κοινότητα. Τη στιγμή που η αστική ιδεολογία μας έμαθε να μην ανησυχούμε για τον άλλο, γεμάτοι από το σαρκοβόρο εαυτό μας να περιφρονούμε ό,τι δεν φέρνει κέρδος, αποδεχόμενοι πως έχουμε ένα κατακερματισμένο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, ένα αδύναμο δίχτυ κοινωνικής προστασίας και μια κουλτούρα που αποστρέφει τα μάτια μας από την αδυναμία και  ευπάθεια άλλων ανθρώπων. 

 Η  ανάπτυξη ενός δημόσιου συστήματος προστασίας της υγείας εξαρτάται τόσο από την επιστημονική ανακάλυψη όσο και από τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και τις αξίες της. Γιατί η  κατανόηση της νόσου προσδιορίζει τα μέτρα για την ανακούφιση του πόνου και της ταλαιπωρίας και οι κοινωνικές αξίες για την αξία αυτού του στόχου καθιστούν εφικτά τα δημόσια μέτρα. Στους γιατρούς  της Κούβας που ανακουφίζουν ανά τον κόσμο αρρώστους συναντάται η πρόοδος της ιατρικής με τις ανθρωπιστικές αξίες του σοσιαλισμού της χώρας τους. 

Το σώμα μας και στην ασθένεια δεν είναι μια μονάδα του ενός κι ας έχει χτιστεί ολόκληρο το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης πάνω σ’ αυτή την αντίληψη. Το σώμα μας υπάρχει σε σχέση με άλλους, ειδικά σε περιπτώσεις μεταδοτικής ασθένειας. Το άρρωστο σώμα βρίσκεται πάντα σε διάλογο με το ιατρικό σύστημα, με το ίδιο το κοινωνικό σύστημα. Η επιδημία λοιπόν του κορωνοϊού μας υπενθυμίζει πως η κοινότητα και όχι το μεμονωμένο άτομο μπορεί να είναι η πρώτη γραμμή προστασίας. Οι πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας, από το καθαρό νερό έως τα αντιβιοτικά και τα εμβόλια, είναι όλα συλλογικά. Επειδή όμως οι κοινότητες έχουν διευρυνθεί υπό την επίδραση  της αντικειμενικής αναγκαιότητας με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, είναι το κράτος που έχει τη δύναμη να ασκεί εξ ονόματος της κοινωνίας εξουσία πάνω σ’ αυτήν.

Αν επομένως η εξουσία  του καπιταλιστικού κράτους τονίζει την ευθύνη του καθενός ξεχωριστά,  είναι γιατί επιδιώκει τον περιορισμό της δικής του ευθύνης. Η ευθύνη μπορεί να είναι κοινή στο άτομο και στο κράτος αλλά διαφοροποιημένη, αφού η  κρατική εξουσία έχει τη δυνατότητα συντονισμού, οργάνωσης και εκτέλεσης αποφάσεων, ενώ και ο κρατικός -κεντρικός χαρακτήρας αντιμετώπισης επιδημιών δεν μπορεί να διαχωριστεί από τον διεθνή, τη στιγμή μάλιστα που αναγνωρίζεται και ο πολύ σημαντικός ρόλος μη κρατικών φορέων, όπως ο ΠΟΥ.  Οι επιδημίες είναι αποτέλεσμα των ενεργειών πολλών παραγόντων και η ευκολία με την οποία αυτές μπορούν να εξαπλωθούν κάνει το διαχωρισμό ατομικής και κρατικής ευθύνης περισσότερο ένα επικοινωνιακό μέσο δικαιολόγησης δράσεων και συμπεριφορών, όταν δεν συγκλίνουν στο κοινό πεδίο αντιμετώπισης επιδημιών προς το συμφέρον  του συνόλου των ανθρώπων. 

Τον καιρό της καραντίνας λοιπόν δεν γίναμε «γυμνές ζωές»  επειδή η εξουσία εξετάζει μόνο τις βιολογικές παραμέτρους μας κι αντίστοιχα μας διαχειρίζεται. Συνεχίζουμε και είμαστε οι εργαζόμενοι από τους οποίους εξαρτάται η παραγωγή και η διακίνηση των αγαθών. Αν η ιδιότητα του πολίτη και τα αντίστοιχα δικαιώματά του είναι πάντα υπό αίρεση από την εξουσία είναι εξαιτίας του είδους της εξουσίας. Ο νόμος και τα δικαιώματα δεν έχουν καμιά δεσμευτικότητα ακριβώς επειδή υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων στα  αστικά μας κράτη που υπερασπίζονται συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης. Η εξουσία είναι ταξική υπέρ της κυρίαρχης τάξης και ο περιορισμός των προβληματισμών στην συνταγματικότητα των μέτρων απομόνωσης μοιάζουν ανεστραμμένοι ιδεαλισμοί, που φαίνονται να ξεκινούν από μια πραγματικότητα in vitro παρά in vivo. Η αναφορά σε μια εξουσία που εξαφανίζεται σε μια αοριστία, όπου η ταξική διάσταση του κράτους χάνεται, δίνει στην τελική στο αστικό κράτος φυσικά χαρακτηριστικά δικαιώνοντάς το. 

Στον καιρό της επιδημίας επί  καπιταλισμού, που τον στόχο του εξέφρασε κυνικά ο  Ρόμπερτ Ντίνγκγουολ σύμβουλος βρετανικής κυβέρνησης με την ρητορική ερώτηση «Ποιος λέει πως είναι επιθυμητό να αποτραπεί ο κάθε θάνατος ανεξάρτητα από το κόστος», αποδεικνύεται πως  η σοβαρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν καθορίζεται μόνο από τον ιό. Ο καπιταλιστικός τρόπος οργάνωσης της παραγωγής, ο ταξικός χαρακτήρας του κράτους επιδεινώνουν τη ζωή των υποτελών τάξεων.

Κι αν η επιδημία μοιάζει να λειτουργεί σαν εξισωτής, αφού μπορεί να πλήξει πρίγκιπες και άνεργους, στην πραγματικότητα ακόμα και τα μέτρα περιορισμού ενάντια στην εξάπλωση της επιδημίας αποκαλύπτουν τις ταξικές διαιρέσεις με την απομόνωση σε βίλλες ή δυάρια και υπόγεια και  την εργατική τάξη να παραμένει στις πρώτες γραμμές της οικονομίας φτάνοντας στα όρια της από τις απαιτήσεις της εργασίας, υπενθυμίζοντας συγχρόνως ποιος δημιουργεί τον πλούτο.