«Χτίζουμε τείχος προστασίας για κάθε παιδί»

Είναι πολύ σημαντικό στη δεδομένη χρονική συγκυρία να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο της βίας στα παιδιά και στους εφήβους, την έκταση που παίρνει, τις αιτίες που το γεννούν αλλά και να απαντήσουμε στο αν είναι σε τελική ανάλυση ατομικό το ζήτημα της προστασίας των παιδιών και των εφήβων από την βία.

Κι ακόμα, εσχάτως έχει ανακύψει στον δημόσιο διάλογο το ερώτημα κατά πόσο στ’ αλήθεια ένα παιδί που παραβατεί γεννιέται ή γίνεται παραβάτης…Πρόσφατα, μάλιστα, σε τηλεοπτική εκπομπή, ο καθ’ ύλην αρμόδιος για θέματα ψυχικής υγείας Υφυπουργός Υγείας, κ. Βαρτζόπουλος δήλωσε μεταξύ άλλων, ότι «ένα παιδί που δεν είναι γεννημένο επιθετικό δεν θα γίνει επιθετικό και θα πάρει το μαχαίρι» και ότι «…οι επιθετικοί γονείς γεννούν επιθετικά παιδιά» ¹.

Αντιθέτως όμως με αυτά, οι καθηγητές Παιδοψυχιατρικής κ.κ. Στριγγάρης και Βίντινγκ σε πρόσφατο άρθρο που δημοσίευσαν στην «Καθημερινή» ² ξεκαθαρίζουν ότι «δεν υπάρχει «γονίδιο της εγκληματικότητας», ότι τα όποια γονίδια που πιθανόν να σχετίζονται με εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς «δεν «καθορίζουν τη μοίρα σου», δεν σε βάζουν πάνω σε σιδηρόδρομο που οδηγεί τελικά στο έγκλημα» και ότι «η έκβαση κάθε παιδιού, το αν θα εγκληματήσει, αν θα ευτυχήσει κ.λπ. εξαρτάται από το περιβάλλον στο οποίο θα μεγαλώσει», καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι δεν είναι «η «καταστολή» και ο «περιορισμός» εκείνα που μας λείπουν στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση του φαινομένου της βίας των ανηλίκων, αφού πραγματικά «το έγκλημα θάλλει σε περιοχές όπου κυριαρχούν οι ανισότητες, η φτώχεια και η περιθωριοποίηση».

Χαλκευμένα στοιχεία, ηθικός πανικός και αυταρχικοποίηση

Τα παραπάνω εξελίσσονται στο πλαίσιο ενός γενικευμένου «κλίματος» που μοιάζει να καλλιεργείται το τελευταίο διάστημα. Φαίνεται πως εσχάτως γίνεται μια συντονισμένη προσπάθεια κυρίως από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης σε συνεργασία με κρατικούς μηχανισμούς να παραχθεί ένα αφήγημα που να αναπαριστά τη νεολαία ως απειλή για την ίδια την κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται και καλλιεργείται σταδιακά ένα κλίμα γενικευμένης τρομοκρατίας, βίας και φόβου το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την αύξηση της καταστολής καθώς και με την αυταρχικοποίηση του θεσμικού πλαισίου.

Στις 29 Σεπτέμβρη του 20233 ο «συντηρητικός» Σουηδός πρωθυπουργός σε διάγγελμά του προς το σουηδικό έθνος ανακοίνωσε ότι απαιτείται πλέον η συνδρομή του στρατού προκειμένου να βοηθηθεί η αστυνομία για την πάταξη της παραβατικότητας των ανηλίκων στη σκανδιναβική αυτή χώρα ³. Η είδηση αυτή, προβλήθηκε από όλα τα ΜΜΕ στην Ευρώπη, τα οποία έσπευσαν να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη νεοαναδυόμενη αυτή απειλή από τη νεολαία των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Όσοι βέβαια παρακολούθησαν την εξέλιξη της είδησης αναφορικά με τη Σουηδία, τις επόμενες ημέρες κατάλαβαν ότι η συνδρομή του σουηδικού στρατού περιοριζόταν μόνο στην ανάληψη της φύλαξης κάποιων κτιρίων, απελευθερώνοντας αστυνομικούς που είχαν τοποθετηθεί για τη φύλαξη αυτών των κτηρίων προκειμένου να κάνουν περιπολίες σε μέρη που γεμίζουν νεολαία τα βράδια τις Παρασκευές και τα Σάββατα.

Ωστόσο, το γαϊτανάκι του ηθικού πανικού είχε ήδη ξεκινήσει… Στα μέσα του Οκτώβρη, η Ελληνική Αστυνομία, με παρουσία του τότε υπουργού Προστασίας του Πολίτη, έκανε διευρυμένη σύσκεψη ⁴ για το θέμα της παραβατικότητας των ανηλίκων στην Ελλάδα, δίνοντας μεγάλη δημοσιότητα στην παρατηρούμενη αύξηση κρουσμάτων το 2023 σε σχέση με προηγούμενες χρονιές όπως το 2020 ή το 2021 ⁵.

Ακολούθησε μπαράζ δηλώσεων του τότε υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Γιάννη Οικονόμου, επί του θέματος σε διάφορα ΜΜΕ ⁶, ο οποίος για το εν λόγω φαινόμενο είχε αναφέρει: «Με εντονότερη και πιο συστηματική αστυνόμευση επιχειρούμε να περιορίσουμε αρχικά το εύρος των επιθέσεων (…) Η παρουσία μας να είναι συστηματική παντού, η επικοινωνία σε κάθε γειτονιά και δήμο, με τα σχολεία, τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων, τις οικογένειες, την τοπική κοινωνία να είναι συστηματική».

Φυσικά οι πάντες παρέλειψαν να σημειώσουν ότι τα έτη 2020 και 2021 όλα σχεδόν τα αδικήματα που έλαβαν χώρα σε δημόσιο χώρο είχαν ποσοτική μείωση καθώς λόγω καραντίνας ή/και φόβου η παρουσία του πληθυσμού σε δημόσιους χώρους ήταν πολύ περιορισμένη. Η δε παρατηρούμενη «αύξηση» στα χρόνια 2022 και 2023 είναι μάλλον μια αναμενόμενη «διόρθωση» επαναφοράς του αριθμού των κρουσμάτων στα προ πανδημίας επίπεδα περίπου.

Τις ίδιες πάνω-κάτω ημέρες του Οκτώβρη του 2023, ανάλογες διαπιστώσεις έκαναν με δημόσιες παρεμβάσεις τους το Υπουργείο Παιδείας ⁷ και η Αστυνομία της Κύπρου κάνοντας παρόμοιες συγκρίσεις του αριθμού των ανήλικων δραστών το 2023 με τα αντίστοιχα νούμερα του 2020 και του 2021.

Στην Ελλάδα, η ηγεσία της ΕΛ.ΑΣ. συνέχιζε να δίνει δημοσιότητα σε συγκρίσεις στοιχείων αναφορικά με την ανήλικη παραβατικότητα το 2023 σε σχέση με αμέσως προηγούμενες χρονιές το Γενάρη ⁸ και το Φλεβάρη ⁹ του 2024. Απηχώντας ίσως όλον αυτό τον καταιγισμό προειδοποιήσεων προς την κοινωνία, το Φλεβάρη του 2024, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ¹⁰ τη σύσταση Επιτροπής για την εκπόνηση Εθνικής Στρατηγικής για τη Βία και την Παραβατικότητα των Ανηλίκων στην Ελλάδα.

Τον Απρίλιο του 2024, η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας της χώρας ανακοίνωσε την αυστηροποίηση του πλαισίου αντιμετώπισης της βίας από τα παιδιά στο σχολείο ¹¹ με την επαναφορά της πενθήμερης αποβολής, άλλων κατασταλτικών μέτρων και εγκαινιάζοντας επιπλέον το «μαυροπίνακα των ανώνυμων καταγγελιών».

Στο ίδιο χρονικό διάστημα η ΕΛ.ΑΣ. ενέτεινε την εκστρατεία δημοσιοποίησης συγκρίσεων του αριθμού των ανηλίκων συλληφθέντων το 2023 σε σχέση με προηγούμενα έτη ¹². Είχε προηγηθεί η αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης ¹³, όπου τελευταία στιγμή αποσοβήθηκε η θεσμοθέτηση της δυνατότητας να φυλακίζονται δεκάχρονα παιδιά, πέρασε όμως η επέκταση του φάσματος των αδικημάτων λόγω των οποίων παιδιά από 12 χρονών και πάνω μπορεί να οδηγηθούν στη φυλακή (και όχι να παραπέμπονται για θεραπευτικά αναμορφωτικά μέτρα).

Έτσι, ανάμεσα στα άλλα, στη χώρα μας από το τέλος Φεβρουαρίου 2024 και μετά ένας ανήλικος άνω των 12 ετών μπορεί να οδηγηθεί στη φυλακή για παραβίαση της νομοθεσίας περί πνευματικών δικαιωμάτων, δηλαδή επειδή «κατέβασε» ένα «σπασμένο» λογισμικό ή παράνομα μια ταινία. Λίγο αργότερα, στα μέσα του Απρίλη του 2024 ¹⁴, ο Γάλλος πρωθυπουργός Γκαμπριέλ Ατάλ και ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσαν επίσης σειρά δρακόντειων μέτρων αυστηροποίησης του πλαισίου αντιμετώπισης της ανήλικης παραβατικότητας στη Γαλλία.

Η αδήριτη γλώσσα των αριθμών

Αυτό που όμως είναι εντυπωσιακό είναι ότι, αν κανείς ανατρέξει στα επίσημα στοιχεία της EUROSTAT ¹⁵ σχετικά με τον αριθμό των ανηλίκων που ήταν δράστες ή κατηγορούμενοι για αδικήματα την τελευταία δεκαετία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν προκύπτει καθόλου μια εικόνα αντικειμενικής αύξησης κρουσμάτων βίας από τα παιδιά. Σε χώρες μάλιστα όπως η Ελλάδα, η όποια ποσοτική αύξηση φαίνεται να συντελέστηκε στα χρόνια που κορυφώθηκε η οικονομική κρίση (2009-2014), ενώ στη συνέχεια, ο αριθμός των ανήλικων δραστών δείχνει να έχει σταθεροποιηθεί, να πέφτει την περίοδο της πανδημίας και ενδεχομένως τα τελευταία χρόνια να επανέρχεται στα προ πανδημίας επίπεδα. Ανάλογη εικόνα δίνουν τα στοιχεία και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες που επλήγησαν ιδιαίτερα από την πρόσφατη οικονομική κρίση.

Παρόμοια εικόνα για την ποσοτική εξέλιξη του αριθμού των κρουσμάτων ανήλικης παραβατικότητας προκύπτει και αν κανείς εξετάσει τα στοιχεία που έχει δημοσιεύσει το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο μετράει περιοδικά με βάση τη διεθνή μεθοδολογία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας φαινόμενα όπως ο σχολικός εκφοβισμός και η εμπλοκή των παιδιών σε βίαια συμβάντα από το 1998 και μετά. Με βάση τις μετρήσεις του ινστιτούτου16, ο αριθμός των παιδιών που είχαν εμπλοκή είτε σε βίαια συμβάντα είτε σε συμβάντα εκφοβισμού ως δράστες ή ως θύματα σημείωσε στη χώρα μας μια παροδική αύξηση τα χρόνια γύρω από την οικονομική κρίση, ενώ μετά το 2014 εμφανίζει σαφή και σταθερή πτώση.

Φυσικά, κανείς πρέπει να είναι πολύ επιφυλακτικός με την ερμηνεία των όποιων ποσοτικών στοιχείων σε ζητήματα όπως η ανήλικη παραβατικότητα. Διότι, για παράδειγμα, αν όντως είχε κατέβει το ηλικιακό όριο πάνω από το οποίο ένας ανήλικος μπορεί να θεωρηθεί υπόλογος για πράξεις που παραβιάζουν το Νόμο πηγαίνοντας από τα 12 χρόνια στα 10 (όπως επιχειρήθηκε να συμβεί στην χώρα μας στην πρόσφατη αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα), αυτό αμέσως θα «πολλαπλασίαζε» τα εγκλήματα με δράστες ανηλίκους προκαλώντας μια τεχνητή «αύξηση» των κρουσμάτων ανήλικης παραβατικότητας. Ή, αντίθετα, μια πιο ήπια στάση της αστυνομίας σε εγκλήματα όπως η κατοχή και η χρήση κάνναβης από τους εφήβους μπορεί να οδηγήσει με μια τεχνητή «μείωση» του αριθμού των ανήλικων παραβατών.

Πάντως, στην χώρα μας, όπως και να έχει το πράγμα, τα ποσοτικά στοιχεία δεν συνηγορούν καθόλου υπέρ μιας όψης «ανησυχητικής αύξησης της ανήλικης παραβατικότητας». Γιατί όλα τα ΜΜΕ, όλοι οι δημοσιολογούντες αναπαράγουν μια τέτοια στρεβλή εικόνα; Γιατί ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε όλη την Ευρώπη λίγο-πολύ και με συντονισμένα παρόμοια ρητορική από τα συστημικά ΜΜΕ και τις κυβερνήσεις; Γιατί τα μέτρα που λαμβάνονται στη βάση αυτής της διαστρεβλωμένης εικόνας είναι σε όλη την Ευρώπη πάνω-κάτω τα ίδια, δηλαδή επίταση του αυταρχισμού με στόχο κύρια την νεολαία;

Το πιο επικίνδυνο για τα αστικά κράτη με όλα αυτά είναι ότι, με βάση τη διεθνή εμπειρία, όσες χώρες για να αντιμετωπίσουν κρούσματα βίας από τα παιδιά αποφάσισαν να απαντήσουν με καταστολή, αυστηροποίηση του πλαισίου και επένδυση σε τεχνολογίες ασφάλειας και επιτήρησης όπως π.χ. οι ΗΠΑ φιγουράρουν σταθερά επί δεκαετίες στην πρώτη θέση ανάμεσα στις «αναπτυγμένες κοινωνίες» όσον αφορά τα βίαια περιστατικά με δράστες ανηλίκους.

Φαίνεται δηλαδή ότι η επένδυση στην καταστολή μάλλον προκαλεί περισσότερη βία παρά την αποσοβεί. Ιδιαίτερα αν τυχόν επικρατήσει ένας ηθικός πανικός, τα παιδιά αρχίσουν να φοβούνται το ένα το άλλο και οι κοινωνίες αρχίσουν να φοβούνται τα ίδια τους τα παιδιά. Υπάρχει κίνδυνος κάτι τέτοιο να οδηγήσει σε ένα «αρνητικό σπιράλ», όπου η κοινωνία να επενδύει ακόμα περισσότερο στην καταστολή, αυτό να αυξάνει αντί να μειώνει την διαπροσωπική βία, οδηγώντας με τη σειρά του την κοινωνία σε ακόμα περισσότερη καταστολή και ούτω καθεξής με αποτέλεσμα να διογκώνεται αντί να αντιμετωπιστεί το όποιο πρόβλημα.

Αυτό συμβαίνει, επειδή, για την εκάστοτε κυβέρνηση τα αναγκαία μέτρα για την ολόπλευρη προστασία των νέων που παραβατούν αποτελούν κόστος.

Και το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: Θέλουμε έναν κόσμο στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων φτιάχνοντας ανθρώπους συνειδητούς και ελεύθερους όπως έλεγε και η παιδαγωγός Ρόζα Ιμβριώτη ή θέλουμε έναν κόσμο που θα αντιμετωπίζει τα παιδιά ως εν δυνάμει παραβάτες και «απροσάρμοστους»;

Αιτίες εκδήλωσης της βίας

Σίγουρα η πανδημία συνέβαλε σημαντικά στην αύξηση παραβατικών συμπεριφορών και βίας, η καραντίνα και ο εγκλεισμός οι οποίες έχουν δημιουργήσει ένα εσωστρεφές ψυχικό-επιθετικό δυναμικό, αδυναμία καθώς και δυσκολία στην επικοινωνία, όπως και η όξυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων την τελευταία δεκαετία της βαθιάς οικονομικής κρίσης και των μνημονίων με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο: φτώχεια, ανέχεια και ανασφάλεια, εργασιακή επισφάλεια αλλά και υποστελέχωση των δομών κοινωνικής φροντίδας και ψυχοκοινωνικής μέριμνας.

Παράλληλα, επιβαρυντική επίδραση έχει σίγουρα και εν γένει ο σύγχρονος τρόπος ζωής, τα οικογενειακά βάρη και τα άγχη της καθημερινότητας, η εσωστρέφεια και η αποξένωση, η προβολή στρεβλών προτύπων τα οποία προωθούνται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο μιμητισμός, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω των οποίων τα παιδιά «ακροβατούν» ανάμεσα στον πραγματικό και στον ψηφιακό κόσμο, το σάπιο αξιακό σύστημα μιας ολόκληρης κοινωνίας που θέλει τον έφηβο φοβισμένο, άβουλο, ατομιστή, εγωκεντρικό, απαθή και αδύναμο, η απέχθεια για το διαφορετικό, η καλλιέργεια του ατομισμού ως μοναδικού δρόμου επίλυσης των προβλημάτων που αφορούν τη ζωή, ο αθέμιτος ανταγωνισμός, η κυρίαρχη αντίληψη «ο θάνατός σου η ζωή μου», το μήνυμα που περνάει η ίδια η κοινωνία «κοίτα τη δουλειά σου και το σπίτι σου και μη μιλάς».

Όλα τα παραπάνω απαντούν ξεκάθαρα στο ερώτημα για το ποιος έχει την κύρια ευθύνη για το εάν ένα παιδί παραβατεί: είναι οι κρατούσες κοινωνικές συνθήκες που πάσχουν και «παράγουν» διαπροσωπική βία και παραβατικότητα και ακριβώς εκεί είναι επιτακτικότερη από ποτέ άλλοτε η άμεση παρέμβαση για την ανατροπή των συνθηκών αυτών.

Τι μέτρα πρέπει να παρθούν

Πρέπει πρώτα από όλα να καταστεί σαφές ότι η προστασία του παιδιού ενέχει κοινωνική και συλλογική ευθύνη η οποία θα πρέπει να βρίσκεται κάτω από την ομπρέλα του κρατικού μηχανισμού. Ενός μηχανισμού που θα στοχεύει στην πρόληψη, που θα προσαρμόζεται στα όνειρα και στις ανάγκες των μαθητών και θα τα ενισχύει και θα τα στηρίζει, που θα χτίζει τείχη προστασίας και όχι αποκλεισμού.

Σε μια τέτοια προοπτική όπου η κοινωνία θα εστιάζει στον άνθρωπο και στις πραγματικές σύγχρονες ανάγκες του, τα σχολεία δεν θα αποτελούν χώρους αναπαραγωγής και διεύρυνσης κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων αλλά χώρους μάθησης και δημιουργίας, χώρους αυτοπραγμάτωσης των παιδιών μέσα στα οποία οι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να ενισχύσουν την προσωπικότητα του μαθητή, τις δεξιότητες και την αυτοεκτίμησή του. Χώρους διαπαιδαγώγησης των παιδιών ώστε να μπορούν να ζουν και να δρουν ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες μέσα στην κοινωνία επενδύοντας ψυχικά στη συλλογική δημιουργία και τον Άλλο άνθρωπο.

Πώς θα επιτευχθεί αυτό;

Με σύσταση ενιαίου φορέα παιδικής προστασίας, ουσιαστική ενίσχυση κοινωνικών δομών και υπηρεσιών, με σχολικούς ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και λοιπούς επαγγελματίες υγείας οι οποίοι δεν θα πρέπει να έχουν ημερομηνία λήξης και οι οποίοι θα εντοπίζουν τέτοια φαινόμενα, θα κινητοποιούν και θα στηρίζουν τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Με διαπαιδαγώγηση και όχι στείρα γνώση, με το σχολείο να αντιμετωπίζεται ως χώρος έκφρασης, δημιουργίας και ελευθερίας και όχι ως σωφρονιστικό κατάστημα που θα έχει κατασταλτικό και τιμωρητικό χαραχτήρα. Με ομαδικότητα, αλληλοβοήθεια, αλληλεγγύη. Με δημιουργία σχολών γονέων σε όλα τα σχολεία της χώρας, με ανοιχτές συζητήσεις χωρίς ταμπού και προκαταλήψεις που θα αφορούν στη συμπεριφορά του παιδιού, στη σεξουαλική του διαπαιδαγώγηση, στις εξαρτήσεις, και σε οτιδήποτε θέμα που αφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα που καλείται να ζήσει και να αλληλεπιδράσει. Με το να δίνεται θετική προοπτική στη νεολαία και όχι να της προετοιμάζεται μια ζωή διαρκούς διακινδύνευσης και επισφάλειας. Με το να δημιουργήσουμε εκείνο το «κοινωνικό κράτος» που ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες κοινωνικά οικογένειες με παιδιά θα δρα προληπτικά στηρίζοντάς τες, δίνοντας στα παιδιά τους τα εργαλεία για να ακολουθήσουν μια διαδρομή ζωής – άλλη από εκείνη που τους προδικάζει ο κοινωνικός αποκλεισμός, η ακραία φτώχεια και η οικογενειακή δυσλειτουργία. Με το να δίνονται δυνατότητες και στα παιδιά που μπλέκουν με παραβατικές ενέργειες στην εφηβεία τους να βρουν τη δική τους «δεύτερη ευκαιρία».

Πάνω από όλα όμως με την αλλαγή της στάσης και της αντίληψής μας απέναντι στη βία και σε ένα ολόκληρο κοινωνικό σύστημα που μας θέλει αδιάφορους απέναντι σε οποιονδήποτε άνθρωπο βρίσκεται σε άμεσο ή έμμεσο κίνδυνο. Γιατί μια πραγματικά αποτελεσματική απάντηση στα κρούσματα βίας με δράστες ανηλίκους –στο βαθμό και στην έκταση που τους αντιστοιχεί– θα ήταν να επενδύσουμε στην ενίσχυση του κοινωνικού δεσμού ανάμεσα στα παιδιά και στους εφήβους. Γιατί η πραγματικά αποτελεσματική απάντηση στη διαπροσωπική βία ανάμεσα στα παιδιά δεν είναι άλλη από ένα σχολείο που θα καλλιεργεί τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, την ισοτιμία αλλά και που θα σέβεται τη διαφορετικότητα και από μια κοινωνία που θα παλεύει συλλογικά και θα κατακτά με μαζικούς αγώνες εκείνα τα σχολεία του αύριο που θα σέβονται τον άνθρωπο.

Μια τέτοια «αλλαγή Παραδείγματος» όμως, προϋποθέτει τα θέματα της προστασίας των παιδιών και της συνδρομής των πιο ευάλωτων να πάψουν να είναι θέματα που αφορούν λίγους «ειδικούς» ή, ακόμα χειρότερα, ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται μόνο ο κατασταλτικός λόγος των κρατικών μηχανισμών και να γίνουν αντικείμενο ενεργητικής κοινωνικής δράσης και κινηματικών διεκδικήσεων των λαϊκών δυνάμεων. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι μαζί μπορούμε να ανατρέψουμε τις αιτίες που γεννούν τη βία και την παραβατικότητα. Μόνο αν πάψουμε να είμαστε κοινωνικά αδιάφοροι σε ό,τι διαδραματίζεται γύρω μας. Μόνο αν διεκδικήσουμε μια κοινωνία που θα έχει ως επίκεντρο το παιδί, τον άνθρωπο και τις ανάγκες τους.

Μόνο τότε θα μπορούμε να μιλάμε για ουσιαστική προστασία του παιδιού. Μόνο αν το υπερασπιστούμε. Και ίσως τότε να υπάρξει ξανά η ελπίδα με εκείνα τα λόγια του Γιάννη Ρίτσου:

«Τούτη είναι η ζωή μας. Τούτο το μεγάλο, τίποτ’ άλλο. Γέλα, κλάψε, πες ό,τι θες. Το παιδί Ζωή: Ζωή! Τίποτ’ άλλο!

 

Γιώργος Νικολαΐδης, Ψυχίατρος και Διευθυντής Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού.

Έφη Θάνου, Κοινωνική Λειτουργός, MSc στον Έλεγχο του Stress και την Προαγωγή της Υγείας, μέλος του ΔΣ του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος.

 

1 Συνέντευξη στην τηλεοπτική εκπομπή “Ώρα Ελλάδος”, Κανάλι Οpen, 10.4.2024

2 https://www.kathimerini.gr/opinion/563020411/gennietai-kaneis-egklimatias/

3 https://www.news247.gr/kosmos/souidia-o-prothipourgos-zita-ti-voitheia-tou-stratou-gia-na- antimetopisei-to-kima-vias/

4 https://www.minocp.gov.gr/2023/10/17/17-10-2023-syskepsi-ypo-ton-ypourgo-prostasias-tou- politi-k-gianni-oikonomou-gia-tin-antimetopisi-tis-vias-kai-tis-paravatikotitas-ton-anilikon/

5 https://www.nantiareport.gr/elas-ayxisi-stin-aniliki-paravatikotita-me-syllipseis-os-drastes-apo- 8eton/

6 https://www.especial.gr/paravatikothta-anilikwn-ti-eipe-o-yp-prostasias-toy-politi-gia-peristatika- se-scholikoys-chwroys /

7 https://politis.com.cy/696376/article

8 https://www.iefimerida.gr/ellada/stoiheia-sok-gia-tin-parabatikotita-anilikon

9 https://www.in.gr/2024/02/03/greece/aniliki-paravatikotita-ayksithike-kata-70-ta-teleytaia-tria- xronia-sokaroun-ta-stoixeia-tis-el/

10 https://www.businessdaily.gr/politiki/107301_systithike-epitropi-stratigikis-gia-ti-bia-kai- parabatikotita-ton-anilikon

11 https://www.naftemporiki.gr/society/1638830/ta-metra-gia-ton-scholiko-ekfovismo/

12 https://www.naftemporiki.gr/society/1640445/via-kai-paravatikotita-anilikon-33-syllipseis-se-pano- apo-4-300-elegchoys-tis-el-as-se-ena-triimero/

13 https://www.lawspot.gr/nomika-nea/paratiriseis-epi-toy-neoy-shedioy-nomoy-me-tis-allages-se- pk-kai-kpd-apo-ton-synigoro-toy

14 https://www.cnn.gr/kosmos/story/415496/makron-afstires-kyroseis-gia-tin-paravatikotita-ton-anilikon

15 https://ec.europa.eu/eurostat/web/crime/database

16 https://www.epipsi.gr/index.php/research/97-ereuna-hbsc-who