COVID-19: Ανατολή, Δύση και η παρακαταθήκη του υπαρκτού σοσιαλισμού

Κείμενο από μια μετά καραντίνας συζήτηση.

Διερχόμενοι ήδη το πρώτο διάστημα μετά το παγκόσμιο lock-down, που η πανδημία του COVID-19 προκάλεσε, οι πρώτες ψύχραιμες και νηφάλιες εκτιμήσεις και αναλύσεις ξεκινούν ήδη να δημοσιοποιούνται και εκκινείται η ώρα που η προβληματική γύρω από την πανδημία, τα μέτρα και την απόκριση του καπιταλιστικού κόσμου μπορεί να προχωρήσει.

Μια από τις πρώτες παρατηρήσεις που θα προσέξει κανείς αποτελεί η διαφορετική αντιμετώπιση των δυτικών κρατών, και ιδιαίτερα αυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε σχέση με τα κράτη του ασιατικού μπλοκ, αλλά και κράτη της Βαλκανικής, που υιοθέτησαν παρόμοιες λογικές διαχείρισης. Από τη μια πλευρά, τα δυτικά, όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται, κράτη προχώρησαν στην πλειοψηφία τους, σε σειρά μέτρων τύπου lock-down, ενώ τα εθνικά συστήματα υγείας τους, απαξιωμένα προς χάριν του ιδιωτικού τομέα πάσχιζαν να κρατήσουν την υγειονομική κρίση εντός ελέγχου. Τα τραγικά αποτελέσματα αυτής της πολιτικής φάνηκαν στις περισσότερες δυτικές χώρες. Από την άλλη πλευρά, κυβερνήσεις αλλά και διακρατικοί θεσμοί όπως οι Ευρωπαϊκή Ένωση εκταμίευσαν ογκώδη κεφάλαια, τα οποία διοχετεύθηκαν προς στήριξη του ιδιωτικού τομέα, ενώ ψίχουλα έφθασαν τελικά στους εργαζόμενους, ως «μέτρα στήριξης». Κι ενώ τα δυτικά κράτη αγχώνονταν για την καμπύλη, που δεν έπρεπε να ξεπεράσει το ταβάνι, η ανατολή απλώς ανέβασε το ταβάνι (εδώ τα credits πάνε στον Ηρακλή Βογιατζή).

Για παράδειγμα, η Κίνα έχτισε μέσα σε 10 μόνο ημέρες, στην επαρχία Γουχάν, ένα νοσοκομείο-μαμούθ, χιλίων κλινών, για να αντιμετωπίσει την υγειονομική κρίση. Στο Βιετνάμ, όπου το σύστημα υγείας παραμένει κρατικό, μετά το άμεσο κλείσιμο των συνόρων, το κράτος προχώρησε σε μια εκτεταμένη προσπάθεια εντοπισμού κρουσμάτων, άμεσης απομόνωσης και εισαγωγής στο νοσοκομείο. Χαρακτηριστικά, στις πλατείες των μεγάλων πόλεων του Βιετνάμ, το κράτος έστησε κιόσκια με χιλιάδες testers για την άμεση εξέταση των περαστικών. Αποτέλεσμα: 349 κρούσματα, 0 θάνατοι. Όμως και στη γειτονική μας Βουλγαρία, όπου το σύστημα υγείας παραμένει σχεδόν αμιγώς κρατικό, τα μέτρα τύπου lock-down υπήρξαν ελάχιστα και σε αριθμό 3905 κρουσμάτων, οι θάνατοι δεν έφθασαν ακόμα τους 200.

Ασφαλώς στα παραπάνω κράτη, δεν εφαρμόζεται κάποιο σοσιαλιστικό σύστημα.

Ωστόσο, η διαφορά στη λογική αντιμετώπισης του κράτους είναι εμφανής και αυτό όχι τυχαία. Δεν είναι τυχαίο για παράδειγμα ότι σε όλα τα κράτη αυτά, κάποτε εφαρμοζόταν ένα άλλο οικονομικό σύστημα, αυτό του σοσιαλισμού, ένα σύστημα με επίκεντρο τον άνθρωπο, το οποίο παρά τα όποια λάθη και τις αστοχίες του, άφησε πίσω του ένα κραταιό σύστημα υγείας και μια παράδοση διαχείρισης των κρίσεων, διαφορετικής φιλοσοφίας. Η λογική λοιπόν του «ο καθένας μόνος του», που εφαρμόστηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξαντλήθηκε σε εμβάσματα και ευχολόγια, ενώ στον αντίποδα, η λογική των παραπάνω ανατολικών κρατών βασίστηκε στη φιλοσοφία του «mobilization of resources», ήτοι της μαζικής και συντονισμένης κινητοποίησης όλων των παραγωγικών συντελεστών (υποδομές, πρώτες ύλες, ανθρώπους κτλ) για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, δημιουργώντας υποδομή και ενισχύοντας το σύστημα υγείας. Εκεί λοιπόν, που στην Ελλάδα, το κράτος, έδινε 800 ευρώ και τη δυνατότητα να πεθάνεις μόνος σου σπίτι σου, χώρες όπως το Βιετνάμ κινητοποίησαν υποδομή και πόρους για να σώσουν τους πολίτες τους.

Η λογική πάντως αυτή, της μαζικής κινητοποίησης πόρων υπήρξε παρακαταθήκη του σοσιαλισμού. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί η πυρηνική κρίση του Τσέρνομπιλ, κατά την οποία, η ΕΣΣΔ διαχειρίστηκε με επιτυχία ένα από τα πιο επικίνδυνα ατυχήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Συγκεκριμένα, η ΕΣΣΔ:

• • Μετακίνησε εντός τριών ημερών, 53.000 κατοίκους της περιοχής.
• • Καθάρισε τα συντρίμμια του αντιδραστήρα χρησιμοποιώντας περίπου 5000 στρατιώτες, σε τρίλεπτες βάρδιες και 60 τουλάχιστον ρομπότ, ορισμένα από τα οποία προέρχονταν από σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα.
• • Ξοδεύτηκαν περισσότερα από 18 δισεκατομμύρια ρούβλια, για τη διαχείριση της κρίσης.
• • Κινητοποιήθηκαν περίπου 600.000 άνθρωποι για τον καθαρισμό και τη διαχείριση της κρίσης, από δεκάδες ειδικότητες, όπως γιατροί, εργάτες ορυχείων, στρατιώτες, πυροσβέστες, νοσηλευτές και επιστημονικό δυναμικό διαφόρων κλάδων.
• • Εκχερσώθηκε έκταση γης, ίση με 36.531 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Εάν λοιπόν μπορούμε σήμερα να μιλάμε για επιτυχία της ανατολής και αποτυχίες της δύσης, στο ζήτημα της πανδημίας, αυτό συμβαίνει γιατί ο σοσιαλισμός μας «κλείνει το μάτι», ακόμα και 31 χρόνια μετά την ανατροπή του. Και δεν είναι τυχαίο ότι σε χώρες που ο σοσιαλισμός εφαρμόστηκε, εξακολουθεί να υφίσταται μια ιστορική παρακαταθήκη, μια παράδοση ότι έστω και στο επίπεδο της ζωής ή του θανάτου, το κράτος πρέπει να σταθεί δίπλα στους πολίτες του. Κι αν πρέπει κάπου να αποδοθούν τα εύσημα για όλα τα παραπάνω, είναι σε όλες αυτές, τις «εκπεσούσες σοβιετίες».