Η Ευρωλάνδη τεμαχίζεται σε βασίλεια και γυρίζει στην εποχή του Game of Thrones

Η φεουδαρχία του Μεσαίωνα στηριζόταν στους μεγάλους κλήρους που τεμάχιζαν τη γη και κατακερμάτιζαν την ευρωπαϊκή ήπειρο σε αναρίθμητα μικρά βασίλεια με δικούς τους νόμους, νομίσματα, φορολογικό καθεστώς και δασμούς, που δυσκόλευαν εξαιρετικά τις εμπορικές συναλλαγές.

Ο καπιταλισμός χρειαζόταν ενιαίες εσωτερικές αγορές για να αναπτυχθεί και συνέβαλε στη συγκρότηση εθνικών κρατών, στην ενοποίηση -περιοχών όπως η Γερμανία κι η Ιταλία, υπερβαίνοντας το στενό τοπικιστικό πνεύμα της φεουδαρχίας, και σε ένα βάθος χρόνου τα ίδια τα εθνικά κράτη, στο πλαίσιο ευρύτερων οικονομικών ολοκληρώσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη.

Σωστά;

Όσο σωστό είναι πως με την αστική δημοκρατία αφήσαμε πίσω μας τον αυταρχισμό, τα ειδικά προνόμια της μιας αριστοκρατίας -που ήταν η “συμμαχία των αρίστων” της εποχής- ή ακόμα και το θεσμό της βασιλείας, ως σύμβολο, που επιβιώνει σε μια σειρά χώρες της προηγμένης Ευρώπης: Ισπανία, Σουηδία, Βέλγιο, Βρετανία, κτλ…

Οι καπιταλιστικές ολοκληρώσεις, όπως η ΕΕ, δεν αναιρούν τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς των μελών-κρατών της, ούτε υπερβαίνουν τους τοπικούς εθνικισμούς, αλλά τους χρειάζονται ως απαραίτητο συμπλήρωμα. Οι γνωστές ελευθερίες του κεφαλαίου μοιάζουν να καθιστούν αναχρονιστικά τα εθνικά σύνορα, που όμως υψώνονται ξανά -πχ απέναντι στους μετανάστες- και πολλαπλασιάζονται, αντί να μειώνονται, στο πέρασμα του χρόνου, όπως φανερώνει μια απλή ματιά στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού χάρτη των τελευταίων δεκαετιών.

Και δεν είναι μόνο ο κατακερματισμός των χωρών της παλιάς σοσιαλιστικής κοινότητας (της Σοβιετικής Ένωσης, της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, της Τσεχοσλοβακίας), αλλά και τα σύνορα της δυτικής Ευρώπης που αμφισβητούνται ή βρίσκονται σε κινητικότητα. Αποσχιστικές τάσεις στην Ισπανία και τη Βρετανία του Brexit, μεγάλη ανομοιογένεια κι ανισότητες σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες -με εξαίρεση ίσως τη Γαλλία και… την Ελλάδα.

Μετά τα γεγονότα στην Καταλονία, πολλοί έγραφαν μεταξύ σοβαρού κι αστείου για διάφορες περιοχές που έχουν ατίθασο πνεύμα -πχ Κρήτη- και μπορούν να ανεξαρτητοποιηθούν (το δημοψήφισμα που ήταν προγραμματισμένο για το 12′ πάντως, δεν έγινε ποτέ). Αλλά αυτές οι περιπτώσεις δεν μπορούν να συγκριθούν με τις αντιθέσεις και τους εθνικούς ανταγωνισμούς που σοβούν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Και ο χάρτης της Ευρώπης αρχίζει να θυμίζει την εικόνα παλιότερων εποχών, με λατιφούντια και βασίλεια, όπου οι εξαιρέσεις δουκάτων όπως το Λιχτενστάιν και η Ανδόρρα και πόλεων-κρατιδίων όπως το Λουξεμβούργο, θα έχουν γίνει ο κανόνας…

Μήπως ξαφνικά οι κυρίαρχοι έγιναν οπαδοί της ανεξαρτησίας και της αυτοδιάθεσης των λαών; Μα είναι ζήτημα εάν σεβάστηκαν ποτέ τη λαϊκή ετυμηγορία σε κάποιο δημοψήφισμα. Συνεπώς για ποια αυτοδιάθεση γίνεται λόγος;

Ο καπιταλισμός αλέθει όλες τις τάσεις, φυγόκεντρες και συγκεντρωτικές, και δεν κάνει διακρίσεις στα μέσα που χρησιμοποιεί. Προωθεί εμπορικές συμφωνίες σε παγκόσμια κλίμακα και τις διακρατικές ολοκληρώσεις οικονομικού ή στρατιωτικού τύπου (όπως το ΝΑΤΟ), αλλά διαλύει κράτη όπως η Λιβύη και η Συρία, και προτιμά “προτεκτοράτα”, αδύναμα και υπάκουα, που δεν ενοχλούν τους μεγάλους παίκτες.

Σε μια ιμπεριαλιστική εκδοχή του GoT, οι βασιλιάδες ανταγωνίζονται μεταξύ τους και κερδοσκοπούν, εις βάρος των λαών τους που υποφέρουν και αναζητούν παρηγοριά στο όπιο του εθνικισμού. Τη λύση όμως δε θα την βρούνε στην περιχαράκωση και το μίσος προς τους ξένους. Θα την βρουν όταν θα πάψουν να μπαίνουν κάτω από ξένες, ταξικές σημαίες και αντιπαρατάξουν το δικό τους, προλεταριακό διεθνισμό και την επαναστατική προοπτική του.