Για τον Ατομικό Σχεδιασμό (σε σχέση με τον Κεντρικό)

Όσα παρουσιάζονται παρακάτω βρίσκονται ακόμα σε επίπεδο φιλοσοφίας και θεωρίας. Αν και πατούν πάνω σε εμπειρίες (δικές μου ή άλλων) και παρατηρήσεις, δεν έχω συλλέξει ακόμα εκείνα τα μαζικά δεδομένα που θα μετατρέψουν τους ισχυρισμούς σε αληθινή επιστήμη. Επειδή όμως πιστεύω σε αυτούς, επειδή τα σύγχρονα προβλήματα και η επικαιροποίηση του μαρξισμού το επιτάσσουν και επειδή δεν ξέρω κατά πόσο το μέλλον θα μου δώσει τον χρόνο για να ολοκληρώσω μία τέτοια έρευνα, αποφασίζω να δημοσιεύσω συνοπτικά σε αυτό το άρθρο μερικά βασικά σημεία αυτών των ισχυρισμών, ευελπιστώντας πως θα βρουν περαιτέρω ανάπτυξη από άλλους.

Θα ξεκινήσω από το εξής ερώτημα: Τι θέλουμε τελικά από τη ζωή μας; Ποιος είναι ο τελικός σκοπός της ύπαρξής μας; Μία πρώτη γενική απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι πως ο τελικός σκοπός είναι να ζούμε ευτυχισμένα. Πού έγκειται όμως αυτή η ευτυχία; Μπορούμε κάπως να την μετρήσουμε; Και πάλι ως γενική απάντηση θα έδινα την εξής: η ευτυχία έγκειται στη (βέλτιστη για την εποχή) ολοκλήρωσή μας ως άτομα και κοινωνία που γεύονται βαθιά όλες τις πλευρές της ζωής και βρίσκει τέλος στην υλοποίηση των ονείρων των ατόμων και της ανθρωπότητας. Η υλοποίηση των ονείρων μας λοιπόν είναι και το κατάλληλο μέτρο της ευτυχίας μας (Από αυτό συνάγεται κιόλας πως είναι πιο σωστό να μιλάμε για ικανοποίηση όχι απλώς των αναγκών, αλλά των ονείρων, γιατί η έννοια των αναγκών είναι συνδεδεμένη σήμερα με κάτι το ελάχιστο, ενώ αυτή των ονείρων με κάτι το μέγιστο- τα όνειρα είναι στην ουσία οι ύψιστες ανάγκες-  έτσι αναβαθμίζεται η έννοια των αναγκών, όπως και οι απαιτήσεις του λαού από τη ζωή, κάτι που θα τον κάνουν πιο κριτικό, δραστήριο και διεκδικητικό απέναντι στο αστικό σύστημα).

Τι είναι όμως τα όνειρα και πώς μπορούμε να τα υλοποιήσουμε; Μπορεί ο Κεντρικός Σχεδιασμός να υλοποιήσει τα όνειρά μας; Τα όνειρα ή μάλλον το Όνειρο αποτελεί την ανώτατη ανάγκη που περιλαμβάνει όλες τις προηγούμενες όντας το γενικό όραμα που έχει το υποκείμενο για τη ζωή, κάτι που διαμορφώνεται μέσα από κοινωνικούς παράγοντες και προσωπικά βιώματα. Για παράδειγμα το γενικό όραμα ενός ατόμου θα μπορούσε να περιλαμβάνει το να γίνει ένας καλός γιατρός, να αποκτήσει μία αγαπημένη οικογένεια, να συνθέτει μουσική και να αθλείται σε ένα υψηλό επίπεδο κ.ο.κ (επομένως το όραμα δεν αφορά μόνο στο ύψος, αλλά και στο πλάτος της δράσης μας). Για να τα υλοποιήσει όλα αυτά όμως χρειάζεται να έχει εξασφαλισμένη τροφή, στέγαση, εκπαίδευση, εγκαταστάσεις κ.λ.π. Εδώ λοιπόν μπαίνει η ανάγκη για μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία, έτσι ώστε αυτά να είναι εξασφαλισμένα για όλους. Ωστόσο εδώ υφίσταται ένα πρόβλημα: ο Κεντρικός Σχεδιασμός δεν μπορεί να γνωρίζει για το κάθε ξεχωριστό άτομο ποια είναι τα όνειρά του, ούτε και μπορεί να πει στο καθένα τι πρέπει ακριβώς να κάνει για να τα υλοποιήσει. Δεν μπορεί να γνωρίζει για τον καθένα μας ποια είναι τα δυνατά μας σημεία και ποια τα αδύναμα (έτσι ώστε να τελειοποιήσουμε τα πρώτα και να βελτιώσουμε τα δεύτερα). Εδώ λοιπόν προκύπτει η ανάγκη της δικής μας δράσης και της διαμόρφωσης αυτού που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε Ατομικό Σχεδιασμό. Παρακάτω θα αναφερθώ συνοπτικά σε αυτόν.

Αν και ο Κεντρικός Σχεδιασμός μας παρέχει τα μέσα για την ικανοποίηση των ευρύτερων κοινωνικών αναγκών και των ονείρων μας, εκείνος που στο τέλος είναι υπεύθυνος να βάλει σε μία οργάνωση αυτά τα μέσα και να τα αξιοποιήσει με τρόπο ώστε να λύσει τα ατομικά του προβλήματα και να ικανοποιήσει το γενικό όραμα που έχει για τη ζωή είμαστε εμείς οι ίδιοι ως άτομα (η ατομική ευθύνη γενικά υπάρχει και δεν πρέπει να θεωρείται αποκλειστικά αστική αντίληψη, ούτε θα πρέπει να συγκαλύπτεται πίσω από τη συλλογική που σαφώς έχει μεγαλύτερη βαρύτητα- στη συνειδητοποίηση της ατομικής μας ευθύνης κρύβονται και θετικά πράγματα, όπως η αγάπη να δρούμε, να δημιουργούμε, να θυσιαζόμαστε, να έχουμε συνείδηση της σπουδαιότητας των ενεργειών μας που δίνει μία μυθική διάσταση στη ζωή μας- αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που η ατομική ευθύνη και το Εγώ δεν πρέπει να χαρίζονται στην ιδεολογία της αστικής τάξης).

Ας δούμε ένα παράδειγμα, θα πάρω τον εαυτό μου για αυτό. Καθώς ενηλικιώθηκα συνειδητοποίησα και κατέληξα για το τι αγαπάω να κάνω στη ζωή, με λίγα λόγια συνειδητοποίησα ποια είναι τα πάθη μου σε διάφορους τομείς. Για την ακρίβεια αντιλήφθηκα (κάτι που είδα και σε άλλους) πως αγαπάω να κάνω πράγματα εκεί που ήμουν περισσότερο καλός (επομένως τα πάθη σχετίζονται άμεσα με την ανάπτυξη των ικανοτήτων από την παιδική ηλικία), π.χ μου αρέσει να παίζω ποδόσφαιρο, να γράφω μουσική, να μελετάω ψυχολογία κ.λ.π. Για κάποιο διάστημα της ζωής μου είχα εγκαταλείψει αυτές τις δραστηριότητες για διάφορους λόγους, ενώ δεν είχα χρόνο ή ικανότητα να αναπτύξω άλλες, με αποτέλεσμα να μαραζώσω ψυχολογικά. Όταν συνειδητοποίησα ότι αυτά είναι πάθη μου, κλίσεις μου, κομμάτι του εαυτού μου τότε άρχισα σταδιακά και πάλι να τα ασκώ με αποτέλεσμα να ξεφύγω από τον μαρασμό και να νιώσω πάλι μέσα μου αυτό το ικανοποιητικό γέμισμα που ένιωθα όποτε ασκούσα αυτές τις δραστηριότητες. Επιπλέον προσπάθησα να βάλω σε ένα πρόγραμμα τη ζωή μου (από το πρωί μέχρι το βράδυ, προσέχοντας το κάθε τι- ύπνο, τροφή, σωματική υγεία και εκγύμναση, μελέτη, πολιτική δράση κ.λ.π), όχι μόνο γιατί έπρεπε να αντιμετωπίσω προσωπικά προβλήματα (π.χ εύκολη κόπωση, έλλειψη κιλών που είχαν επίπτωση στην ψυχική μου κατάσταση και στη δράση μου), αλλά και γιατί ήθελα να βελτιώσω ακόμα περισσότερο τις ικανότητές μου στις παραπάνω δραστηριότητες (κάτι που έχει ως συνέπεια όχι μόνο να είσαι πιο παραγωγικός και δημιουργικός, αλλά και να νιώθεις πιο βαθιά το αίσθημα της ικανοποίησης οδεύοντας προς την ευτυχία). Περαιτέρω κατανοώντας καλύτερα τα πρόσωπα που είχα στο προσωπικό μου περιβάλλον (οικογένεια, φίλους, συναγωνιστές, συμπαίκτες κ.λ.π) μπόρεσα να βελτιώσω κάπως τις σχέσεις με αυτά. Αποκτώντας λοιπόν συνείδηση του Είναι μου, των ονείρων μου και των γύρω μου δημιουργήθηκε σταδιακά στο τέλος κάτι σαν ατομικό πλάνο (σε επίπεδο ημέρας, εβδομάδας και χρόνου που καθοριζόταν όμως από τους ύψιστους σκοπούς που έχω για τη ζωή μου με στόχο να γίνουν αυτοί σταδιακά πραγματικότητα- έτσι αυτά που πριν φαίνονταν «ασήμαντα» μέσα στη μέρα απέκτησαν τώρα μεγάλη σπουδαιότητα, αφού τώρα τα έβλεπα ως βήματα προς τα όνειρά μου με αποτέλεσμα η κάθε μέρα να αποκτήσει ροή και βαθύτερο νόημα- όταν όλα αποκτούν νόημα, τότε γινόμαστε και πιο διεκδικητικοί ενάντια στην αντίληψη που μας θέλει να «αρκούμαστε στα λίγα και τα απλά»- φτιαχτήκαμε για τα σύνθετα και τα ύψιστα- εκεί μέσα βρίσκεται το ύψιστο πάθος και η ευτυχία).

Ο Κεντρικός Σχεδιασμός αν και θα μπορούσε να μου παρέχει τα γενικά υλικά και πνευματικά μέσα (π.χ γνώσεις για την διατροφή, την ψυχολογία κ.λ.π) και να μου δώσει μία μόνιμη εργασία, δεν θα μπορούσε ποτέ να μου πει πώς αντιστοιχεί στην περίπτωσή μου να αξιοποιήσω αυτά τα μέσα, γιατί δεν μπορεί να γνωρίζει το μοναδικό μου Είναι (όπως αυτό οικοδομήθηκε μέχρι να ενηλικιωθώ). Αυτό είναι δικό μου έργο να το ανακαλύψω (αν ήταν έργο του Κεντρικού Σχεδιασμού θα εξαλειφόταν και η ευθύνη/αξία του υποκειμένου και άρα και το ίδιο το υποκείμενο, εναποθέτοντάς τα όλα σε αυτόν). Ο Ατομικός Σχεδιασμός λοιπόν έρχεται να κάνει αυτή την αντιστοίχιση ανάμεσα στα όνειρα του ατόμου και της κοινωνίας, γνωρίζοντας ότι τα μεν δεν μπορούν υλοποιηθούν δίχως τα δε και αντίστροφα (η οικοδόμηση της κομμουνιστικής κοινωνίας, δηλαδή μίας ευτυχισμένης κοινωνίας δεν μπορεί να γίνει αν ταυτόχρονα με την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών δεν ικανοποιούνται και τα όνειρα των ανθρώπων (αυτό δεν συντελείται αυτόματα)- όταν οι άνθρωποι αξιοποιούνται με βάση τις κλίσεις τους και ικανοποιούν τα όνειρά τους, τότε είναι και πολύ πιο παραγωγικοί-δημιουργικοί και χαρούμενοι σε όλους τους τομείς, οπότε και οι παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας πολλαπλασιάζονται). Συνεπώς αν και ο Κεντρικός Σχεδιασμός αποτελεί προϋπόθεση για την υλοποίηση του Ατομικού Σχεδιασμού, ο πρώτος δεν μπορεί να υλοποιηθεί με αρμονικό και εθελούσιο τρόπο από τους ανθρώπους αν ταυτόχρονα δεν υλοποιείται και ο δεύτερος- κάτι τέτοιο θα είχε επίπτωση στην ψυχοσωματική κατάσταση των ανθρώπων με αρνητικές συνέπειες στο πλάνο και τις ανθρώπινες σχέσεις (τότε π.χ τα υπεύθυνα σωματεία για το τοπικό πλάνο θα έλεγα πως χρειάζεται να φρενάρουν εθελούσια τους ρυθμούς υλοποίησής του ή το ρυθμό εργασίας του ατόμου, άλλωστε αυτό θα γίνει αναπόφευκτα από το ίδιο το υποκείμενο λόγω της ψυχοσωματικής κατάστασης στην οποία θα βρίσκεται, αλλά θα είναι χειρότερα αν αυτό δεν γίνει εγκαίρως και εθελούσια, γιατί αυτό θα μετατραπεί σε αντίδραση από το άτομο ή την ομάδα), ενώ αντιθέτως όσο θα πραγματοποιείται ο Ατομικός Σχεδιασμός τόσο θα εμφανίζεται το φαινόμενο της υπερκάλυψης των πλάνων, της ανάπτυξης της δημιουργικότητας/καινοτομίας παντού σε όλους τους τομείς και της συντροφικότητας σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Για αυτό πιστεύω πως ο δεύτερος χρειάζεται να μελετηθεί και να διαδοθεί στη συνείδηση των ανθρώπων (πράγμα που σε ένα γενικό επίπεδο μπορεί να κάνει ο Κεντρικός Σχεδιασμός) για να μπορούν οι ίδιοι να τον εφαρμόζουν (κάτι που όπως προαναφέρθηκε έχει σημασία και για την ταξική πάλη σήμερα).

Υποσημείωση: Οι άνθρωποι είμαστε σαν τους πλανήτες, αν και όλοι διέπονται εξωτερικά από κοινούς νόμους ταυτόχρονα ο καθένας έχει εσωτερικά τους δικούς του μοναδικούς (αυτοί διαμορφώνονται έως ότου να ενηλικιωθούμε και τότε οφείλουμε να τους ανακαλύψουμε αποκτώντας αυτογνωσία του Είναι μας). Ο Ατομικός Σχεδιασμός είναι στην ουσία η έκφραση αυτών των νομοτελειών της προσωπικότητας, την επίγνωση των οποίων χρειάζεται να έχει ο καθένας από εμάς (αυτό δεν μπορεί να θεωρείται αυτονόητο, χρειάζεται αρχικά μία βασική διδασκαλία και καθοδήγηση), αλλά και οι ανώτεροι θεσμοί της κοινωνίας, ώστε να μπορούμε να ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας κατάλληλα για να συνυπάρχουμε και να αλληλοαναπτυσσόμαστε αρμονικά, ώστε να υπηρετήσουμε τα όνειρά μας και αυτά της ανθρωπότητας για να ζήσουμε όλοι ευτυχισμένοι.

Γιώργος Βαξεβάνης