Γιατί είναι απαραίτητη η ύπαρξη ιατρικών ειδικοτήτων (και γιατί προσπαθούν να τις εξαφανίσουν)

Η επιστήμη της ιατρικής είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη της ανθρωπότητας, και κυρίως με την ανάγκη του ανθρώπου να επιβιώσει και να απαντήσει σε ένα εχθρικό περιβάλλον. Η ύπαρξη της ιατρικής εφόσον είναι συνδεδεμένη με την αντιμετώπιση του θανάτου, είναι συνδεδεμένη και με τη θρησκεία και γι’ αυτό το λόγο πολλές φορές και για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα προβλήματα υγείας ερμηνεύονταν με θρησκευτικούς όρους και αντιμετωπίζονταν αναλόγως. Παρ’ όλ’ αυτά και σε αυτές τις συνθήκες εμφανίστηκαν πρακτικές και θεωρίες πιο κοντά στην επιστήμη και όχι τη μεταφυσική, με πρώτη συγκροτημένη απόπειρα αυτή του Ιπποκράτη στην Αρχαία Ελλάδα, με το «Περί Ιατρικής». Το χρονικό διάστημα αυτό υπάρχει στην καλύτερη περίπτωση ο γιατρός, όταν είναι ξεχωριστό κομμάτι από τον θεραπευτή, τον κληρικό ή τον μάγο.

Η στροφή που παρατηρήθηκε στο μεσαίωνα, στην σκληρή θεοκρατία, επηρέασε αρνητικά και την επιστημονική πρόοδο, με αποτέλεσμα ο όγκος των γνώσεων και η δυνατότητα εξάσκησής τους να είναι περιορισμένες. Γι’ αυτό το λόγο και η φύση άσκησης της ιατρικής δεν άλλαξε (τουλάχιστον όχι προς το καλύτερο). Υπάρχει ένας γιατρός ο οποίος (μεταφορικά ή και κυριολεκτικά αρκετές φορές) όλα τα σφάζει και όλα τα μαχαιρώνει. Αυτό ευτυχώς θ’ αρχίσει να αλλάζει τόσο με τη βιομηχανική επανάσταση και τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, όσο και με τις κοινωνικές επαναστάσεις και τις αλλαγές που επέφεραν στον τρόπο οργάνωσης και αντίληψης των πολιτών.

Το χρονικό διάστημα αυτό, λοιπόν, εμφανίζεται το μικροσκόπιο, η αποστείρωση στα χειρουργεία, τα αντιβιοτικά, οι ακτίνες, και η επιδημιολογική παρατήρηση των λοιμωδών ασθενειών ως εργαλείο για την μελέτη και αντιμετώπιση τους. Ο όγκος των δεδομένων είναι πλέον ιδιαίτερα μεγάλος, για να μπορεί να αντιμετωπιστεί από έναν μόνο άνθρωπο και σταδιακά ο κάθε γιατρός επιλέγει τον τομέα εξειδίκευσής του. Αρχικά, αυτό αφορούσε την παθολογία και την χειρουργική ως πεδία ειδίκευσης, όμως τα γρήγορα επιστημονικά βήματα οδήγησαν σε εξειδικεύσεις αρχικά, οι οποίες στη συνέχεια αποτέλεσαν νέες ειδικότητες. Η εποχή του ενός γιατρού για όλες τις δουλειές έχει (προς το παρόν τουλάχιστον) τελειώσει.

Να σημειωθεί εδώ πως σε καμία περίπτωση η ύπαρξη ιατρικών ειδικοτήτων δεν αφαιρεί την ανάγκη για ολιστική προσέγγιση του ασθενούς και της ιατρικής επιστήμης, γεγονός το οποίο εξηγεί το γιατί υπάρχουν ενιαίες ιατρικές σχολές. Η ύπαρξη ειδικοτήτων απαντά στον μεγάλο όγκο γνώσεων και την ανάγκη συγκροτημένης και εμπεριστατωμένης μελέτης τους σε κάθε ιατρικό κλάδο. Διαμορφώνονται με αυτό το σκεπτικό τρεις τομείς: ο παθολογικός, ο χειρουργικός και ο εργαστηριακός. Μια κατάτμηση όμως που δεν αρκεί για να χωρέσει τον πλούτο των εξελίξεων και τις ανάγκες τις κοινωνίας.

Κάπως έτσι πλέον στην Ελλάδα υπάρχουν 41 ιατρικές ειδικότητες. Στον παθολογικό τομέα υπάρχουν οι ειδικότητες που ασχολούνται με ένα σύστημα του  ατόμου  ως μονάδα μελέτης (εσωτερική παθολογία, νευρολογία, ενδοκρινολογία, ρευματολογία, αιματολογία, γαστρεντερολογία, νεφρολογία, δερματολογία-αφροδισιολογία, πνευμονολογία, παιδιατρική, παθολογική ογκολογία, αλλεργιολογία, καρδιολογία, γενική ιατρική), υπάρχουν οι ειδικότητες που ασχολούνται με ένα κοινωνικό σύνολο ατόμων ως μονάδα μελέτης και επιδημιολογικής παρατήρησης (κοινωνική ιατρική και δημόσια υγεία, ιατρική της εργασίας) και οι ειδικότητες που ασχολούνται με την ψυχική σφαίρα (ψυχιατρική, παιδοψυχιατρική). Στον εργαστηριακό τομέα υπάρχουν οι απεικονιστικές ειδικότητες (ακτινοδιαγνωστική, πυρηνική ιατρική) και οι ειδικότητες που αφορούν τη μικροσκοπική παρατήρηση και μέτρηση οργανισμών και ενώσεων (βιοπαθολογία-εργαστηριακή ιατρική, κυτταρολογία, παθολογοανατομία, γενετική ιατρική). Τέλος, στο χειρουργικό τομέα υπάρχουν οι επεμβατικές ειδικότητες, ανάλογα με το μέρος του οργανισμού και τον τρόπο παρέμβασης (γενική χειρουργική, Ουρολογία, οφθαλμολογία, ω.ρ.λ., γυναικολογία-μαιευτική, παιδοχειρουργική, γναθοχειρουργική, θωρακοχειρουργική, ορθοπαιδική-τραυματιολογία, ακτινοθεραπευτική ογκολογία, ιατροδικαστική, αγγειοχειρουργική, νευροχειρουργική, αναισθησιολογία, πλαστική χειρουργική, ιατρική αποκατάστασης). Ταυτόχρονα έχουν αναπτυχθεί μια σειρά εξειδικεύσεων όπως η εντατικολογία, η κλινική μικροβιολογία, η ανδρολογία, η γυριατρική, η λοιμωξιολογία.

Όλα αυτά βέβαια στα χαρτιά και στις υπουργικές αποφάσεις. Γιατί στην πράξη το σύστημα υγείας λειτουργεί με πολλές επιστημονικά λάθος παραδοχές: ο γενικός γιατρός αντί να λειτουργεί ως κάλυψη σε πρωτοβάθμια περιστατικά λειτουργεί ως κάλυψη σε τρύπες ή ως δεύτερος παθολόγος (το οποίο πολλοί ακόμα μπερδεύουν), οι αγροτικοί γιατροί βαφτίζονται ειδικοί ανάλογα με τα κενά, η κοινωνική ιατρική και η ιατρική εργασίας είναι στα αζήτητα και πολλές φορές υποκαθίστανται ακόμα και από μη γιατρούς, οι εργαστηριακές ειδικότητες περιορίζονται σε ένα κομμάτι (το οποίο αποτυπώνεται και στη λάθος χρήση των τίτλων τους). Το ίδιο το υπουργείο μάλιστα με τις κινήσεις του απαξιώνει πρώτα και καλύτερα τη ύπαρξη των ειδικοτήτων, αφού θεωρεί πως αν βολεύει όλοι οι γιατροί μπορούν να διακομίσουν, όλοι οι γιατροί μπορούν εφημερεύουν σε έναν από τους τρεις τομείς, και γενικά εφαρμόζει ένα οργανόγραμμα το οποίο παραπέμπει σε προ βιομηχανικής επανάστασης ιατρική. Και προφανώς αυτό δεν οφείλεται σε παρανόηση, είναι μια συνειδητή και ταξικά φορτισμένη επιλογή: το νέο εθνικό σύστημα υγείας θα λειτουργεί με όσο το δυνατό χαμηλότερο κόστος και χωρίς τα σύγχρονα ποιοτικά επιστημονικά δεδομένα, τα οποία θα είναι διαθέσιμα μόνο για όσους και όσες μπορούν να απευθυνθούν στον ιδιωτικό τομέα. Με απλά λόγια οι 41 ειδικότητες θα είναι διαθέσιμες για τους έχοντες, ενώ για τους υπόλοιπους θα υπάρχουν τρεις.

Είναι πραγματικά λυπηρό σε μια περίοδο με τέτοιο εύρος πληροφοριών, ερευνητικών δεδομένων και γνώσεων, η δικτατορία του κέρδους να περιορίζει τον πολίτη και την κοινωνία συνολικά σε πρακτικές που έχουν ξεπεραστεί προς πολλού. Και είναι επίσης λυπηρό ο κάθε νέος γιατρός που ξεκινά με όνειρα να εγκλωβίζεται σε αυτή τη μίζερη αναχρονιστική άσκηση επαγγέλματος. Και το ακόμα πιο λυπηρό είναι ότι ο απλός ασθενής που έχει χτίσει με τους φόρους, την εργασία και τους αγώνες του το εθνικό σύστημα υγείας και το κράτος συνολικά, να λαμβάνει ως αντάλλαγμα ένα πακέτο ιατρικής μεσαίωνα.

 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης

Φωτογραφία: Alexandros Michailidis / SOOC