Γοτθική Ιατρική (Η απεικόνιση της επιστήμης στο “Poor Things”)

Η τελευταία ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, “Poor Things”, αλλάζει σημαντικά σε ύφος, σκηνογραφία και φωτογραφία, πλησιάζοντας πιο πολύ το σκοτεινό παραμυθένιο κόσμο του Tim Burton, όμως η θεματολογία της παραμένει η σεξουαλικότητα και η καταπίεσή της από τον καθωσπρεπισμό της κοινωνίας, αυτή τη φορά βέβαια με πιο έντονες αναφορές στο φεμινισμό και την ταξική πάλη. Αυτό είναι το κύριο θέμα της ταινίας. Σαν, όμως, background, αυτή τη φορά εμφανίζεται ο κόσμος της ιατρικής και της επιστήμης. 

Ουσιαστικά συνεχώς στην ταινία επανέρχεται ο ρόλος του γιατρού και της έρευνας, αφού αυτός είναι και η αιτία πάνω στην οποία στήνεται το σκηνικό του σεναρίου. Ο William Dafoe απεικονίζει πολύ πετυχημένα έναν ερευνητή γιατρό χωρίς όρια, με αναφορές σε πατέρα γιατρό ο οποίος δε δίστασε να κάνει το παιδί του πειραματόζωο, ώστε να διευκολύνει την εξαγωγή συμπερασμάτων (πολλές φορές ανούσιων) και την επαγγελματική του άνοδο. 

Σε αυτό το κουστούμι μπαίνει και ο ίδιος ο γιος αρχικά, στη θέση ενός καθηγητή υπερόπτη ο οποίος δεν έχει ηθικούς φραγμούς στη μελέτη είτε της ανατομίας είτε της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, είτε των ορμονών και της σεξουαλικότητας. Περιγράφει, λοιπόν, η ταινία έναν γιατρό, ερευνητή και καθηγητή χωρίς συναίσθημα, ο οποίος βλέπει την επιστήμη ως κάτι ουδέτερο, ως ένα σύνολο συνεχών πειραμάτων σε αποστειρωμένο κλειστό περιβάλλον. 

Η ίδια η ερμηνεία και ο χαρακτήρας της Emma Stone είναι ταυτόχρονα η αποτυχία του πειράματός του και της αντίληψής του, και η απόδειξη ότι εκτός από τη βιολογία και της ορμόνες τον άνθρωπο τον διαμορφώνει η γνώση και η ένταξη στην παραγωγή και την εργασία, τον άνθρωπο και τη σεξουαλικότητα του. 

Το παραπάνω αποτελεί και την πεμπτουσία της διαμάχης του ανθρωπισμού με την γοτθική ιατρική του μεσαίωνα, η οποία αναβίωσε έντονα με τους ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και συνεχίζει να επιβιώνει όσο μπαίνει μπροστά το κέρδος και όσο προσπαθεί η κυρίαρχη ιδεολογία να πείσει πως ο άνθρωπος είναι το σύνολο των βιοχημικών του αντιδράσεων, πως υπάρχει μια νομοτελειακή φύση του που δεν αλλάζει, πως γεννιέται  και πεθαίνει άγριο ζώο. 

Η ταινία ορθά αποτυπώνει πως ο άνθρωπος ως άτομο ίσως είναι όλα αυτά, αλλά η κοινωνία ως σύνολο ανθρώπων είναι άλλα τόσα. Θέτει επιτυχημένα, με επίκεντρο τη σεξουαλικότητα και τη γυναικεία χειραφέτηση, την πεποίθηση της επιρροής των κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, για να κλείσει σχηματικά με το να είσαι απλά ένα άγριο ζώο δεν είναι πεπρωμένο αλλά επιλογή. 

Ο πρωταγωνιστής μέσα από αυτή την περιπέτεια, που για πρώτη φορά το πεδίο της δεν είναι το εργαστήριο αλλά η κοινωνία, καταλαβαίνει την ματαιότητα της βιολογικής προσέγγισης της ιατρικής (έναντι της βιοψυχοσωματικής) και τελικά αποκηρύσσει τον ίδιο του τον πατέρα με τη την φράση “δεν ήταν μεγάλος επιστήμονας, ήταν απλά ένας μαλάκας”. Γιατί, όντως, μια επιστήμη χωρίς συναίσθημα, χωρίς ανθρωπισμό αυτό ακριβώς το αποτέλεσμα έχει. 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης