Η αποκαθήλωση ενός μύθου των «φιλελέ» – Ο «καλός» ναζί Ludwig Erhard

Η «νέα» Γερμανία, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας βασίζει τόσο την επιτυχία όσο και την κάθαρσή της, σ’ ένα διπλό μύθο. Ο πρώτος είναι η Entnazifizierung, η αποναζιστοποίηση και η δεύτερη το Wirtschaftswunder, το οικονομικό θαύμα. Στο πρόσωπο ενός ατόμου, του πρώτου Υπουργού Οικονομίας της νεοσύστατης δυτικής Γερμανίας, καθρεφτίζεται το μεγάλο ψέμα των μύθων.

Ταυτόχρονα με το επίμαχο ψήφισμα της Ευρωβουλής, η Γερμανική Tageszeitung θυμήθηκε επιτέλους να γράψει μερικές αλήθειες για τον μετέπειτα Ομοσπονδιακό Καγκελάριο Erhard, τον λεγόμενο πατέρα του κοινωνικού καπιταλισμού. Ωστόσο, ο Erhard που πλέον αποδεικνύεται ολοκάθαρα ως κερδοσκόπος οπαδός του ναζισμού, δεν είναι ο μοναδικός των πρώην ναζί που βρέθηκαν στο στενό κύκλο του πρώτου κυβερνήτη της δυτικής Γερμανίας, του Konrad Adenauer. Pars pro toto, «ένας ως παράδειγμα του συνόλου» όπως λένε στα λατινικά, ας αναφερθεί και ο Hans Globke. Ο Globke επί Adenauer ήταν επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Καγκελαρίας, βαθμός αντίστοιχος του Υφυπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ στην Ελλάδα. Είχε εμπειρία διοίκησης… αφού επί Hitler ήταν Γενικός Γραμματέας στο Υπουργείο Εσωτερικών, με χαρτοφυλάκιο τις «Εβραϊκές Υποθέσεις». Επίσης ήταν ο συγγραφέας της εγκυκλίου των περιβόητων «νόμων περί ράτσας» των ναζί. Δηλαδή, ήταν αυτός που με την διατύπωση του νόμου έστειλε εκατομμύρια ανθρώπους στους θαλάμους αερίων.

Τι το ξεχωριστό να έχει ένας Ludwig Erhard κοντά σε τέτοιο τέρας; Τι τον κάνει άξιο αναφοράς σήμερα; Τον Σεπτέμβρη πέρασαν 70 έτη από την ορκωμοσία της πρώτης Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Γερμανίας. Ο νέος Υπουργός Οικονομίας εισήγαγε το Γερμανικό Μάρκο, Deutsche Mark, σε αντικατάσταση της Reichsmark. Με την εισαγωγή του νέου νομίσματος έγινε το πρώτο θαύμα… γέμισαν τα ράφια των καταστημάτων με προϊόντα.

Ο Erhard αμέσως επικαρπώθηκε την «επιτυχία» ως δικό του έργο. Η αλήθεια είναι λίγο πιο απλή. Τα χρήματα από το σχέδιο Μάρσαλ είχαν μπει στη Γερμανική αγορά. Στα σχολεία της Γερμανίας όμως διδάχτηκε ότι ο καθηγητής οικονομίας Erhard κατάφερε το ακατόρθωτο.

Ο καθηγητής; Ώπα! Μα ο Erhard ουδέποτε ήταν καθηγητής Πανεπιστημίου με την ακαδημαϊκή έννοια, του έλειπε μια βασική προϋπόθεση, η Habilitation, το «δεύτερο» διδακτορικό που είναι απαραίτητο στις σχολές της Γερμανίας. Βασικά δεν είχε καν απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. «Μα…» έλεγε ο Erhard, «δεν έγινα καθηγητής γιατί ήμουν στην αντίσταση κατά των ναζί».

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Γεννημένος τις 4 Φεβρουαρίου του 1897 στο Fuerth ο Erhard, γόνος εμπόρων ειδών προικός, εγκαταλείπει το σχολείο στην 10η τάξη στη Γερμανία, που αντιστοιχεί στο σύγχρονο Ελληνικό γυμνάσιο. Εκπαιδεύεται ως πωλητής ειδών προικός και επιστρατεύεται στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Στις μάχες τραυματίζεται βαριά. Ως τραυματίας εκμεταλλεύεται τον ελεύθερο χρόνο του κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης, ώστε να εγγραφεί στην Handelshochschule της Νυρεμβέργης. Μια σχολή, αντίστοιχη ίσως των Ελληνικών ΤΕΙ που δεχόταν εγγραφές και χωρίς απολυτήριο. Με τον τίτλο σπουδών που έλαβε, ο Erhard κατάφερε να εκπονήσει διδακτορικό στον καθηγητή Franz Oppenheimer.

Με τον τίτλο του διδάκτορα θεωρεί τον εαυτό του έτοιμο να αναλάβει την επιχείρηση του πατέρα του και… την χρεωκοπεί. Αναγκάζεται να αναζητήσει εργασία στο δημόσιο. Εκεί, από το 1933 και έπειτα κυριαρχούσαν οι ναζί. Για να συνεχίσει την καριέρα του, ο Erhard έπρεπε να διαλέξει πλευρά. Διάλεξε και άρχισε να γράφει οικονομικές αναλύσεις για το οικονομικό διοικητήριο του Hitler. Σε αυτές συνεργάστηκε στενά με τους Gauleiter. Μια από αυτές τις αναλύσεις είχε τον τίτλο «Verwertung volksfeindlichen Vermögens». Ήταν εγχειρίδιο για τον τρόπο με τον οποίο το Ράιχ μπορούσε να υφαρπάξει και να εκμεταλλευτεί τα υπάρχοντα από τους Εβραίους, Κομμουνιστές, αντιφρονούντες, ομοφυλόφιλους – κοντολογίς από όσους το σύστημα έστελνε στους θαλάμους αερίων. Σε άλλες αναλύσεις ο Erhard ανέδειξε τα προβλήματα που προέκυπταν από επίορκους υπαλλήλους των ναζί που αντί να δώσουν τα κλοπιμαία που απέσπασαν από τους φονευθέντες Εβραίους στο κράτος, τα κρατούσαν για τον εαυτό τους. Συνεπώς ο Erhard δεν ήταν απλά γνώστης του μαζικού φόνου, ήταν και γρανάζι στην πραγματοποίησή του. Ανάλογες πράξεις έκανε και στην Πολωνία και σε άλλα μέρη που βρίσκονταν υπό την κατοχή των ναζί.

Αλήθεια, πόσο αντιστασιακός μπορεί να θεωρηθεί άνθρωπος που έγραψε, «ο Πολωνός εργάτης έχει αποδειχτεί ως καλοθελητής και εργατικός, αλλά η απόδοσή του δεν μπορεί να συγκριθεί με το γερμανικό μέτρο. Αυτό διότι δεν έχει εκπαίδευση και έχει ελαττώματα βάσει της ράτσας του»; Με τέτοιες αναλύσεις οι ναζί δικαιολογούσαν την εξόντωση των Σλάβων που τους θεωρούσαν υπανθρώπους.

Οι οπαδοί του Erhard απαντάνε σε τέτοιες διαπιστώσεις ότι το ίνδαλμά τους αντιστάθηκε στον περιβόητο Himmler, τον ανώτατο άρχοντα των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Πως εκφράστηκε αυτή η αντίσταση; Απλά, ο Erhard θεώρησε ότι για λόγους οικονομίας και απόδοσης δεν έχει νόημα να φονεύονται οι Πολωνοί και λοιποί Σλάβοι. Θεωρούσε πιο έξυπνη και οικονομικά πιο αποδοτική τη χρήση τους ως σκλάβοι του συστήματος. Δεν υπήρχε αμφιβολία, ότι ο Erhard έβλεπε τους άλλους λαούς ως υπηρέτες των Γερμανών χωρίς δικαιώματα. Ήταν μάλλον «λίγο ναζί» που δεν άντεχε τον «πολύ ναζισμό».

Για τους άρχοντες ήταν τόσο αντιστασιακός που τον έχρησαν γενικό διευθυντή ενός ινστιτούτο που το διοικούσε παρεούλα με τον κουνιάδο του. Το αντικείμενο του ινστιτούτο ήταν να βρεθεί τρόπος για την αποπληρωμή των χρεών του Ράιχ, ακόμη και αν χανόταν ο πόλεμος. Το πόρισμα του Erhard έχει ίσως μια ακαδημαϊκή σημασία – όχι για την οικονομολογία αλλά για τη νομική. Πρότεινε απλά να μην πληρωθούν τα χρέη…

Μετά τον πόλεμο

Τελείωσε ο Β Π.Π. με την ήττα της Γερμανίας. Τι έκανε ο «αντιστασιακός» Erhard; Ο ήρωας της οικονομική πολιτικής της CDU μετά τον πόλεμο, πρώτα φρόντισε τους φίλους του. Έτσι έγραφε επιστολές παράκλησης για τους Γερμανούς που είχαν υφαρπάξει Εβραϊκή περιουσία. Παρακαλούσε πχ τους Αμερικανούς να αφήσουν την Rosenthal A.G. σε αυτούς που την είχαν αρπάξει από τους Εβραίους κατόχους τους. Οι Αμερικανοί δεν έδωσαν σημασία και δεν στράφηκαν κατά του Erhard, αφού ήξεραν ότι ο συγκεκριμένος «αντιστασιακός» είχε πληρωθεί τόσο για την υφαρπαγή – την αριοποίηση όσο και για τη σύνταξη των επιστολών. It’s just business, nothing personal…

Και οι Αμερικανοί όμως έκριναν χρήσιμο τον αντικομμουνιστή Erhard. Τον Οκτώβρη του 1945 του ανέθεσαν το Υπουργείο Οικονομίας της Βαυαρίας. Όταν όμως υπό τη διοίκησή του «εξαφανίστηκαν» πρώτες ύλες αξίας πολλών εκατομμυρίων, καθαιρέθηκε. Δεν τιμωρήθηκε διότι η εξεταστική επιτροπή της βουλής της Βαυαρίας έκρινε ότι δεν ήταν επίορκος αλλά απλά παντελώς άσχετος.

Με αυτό το πιστοποιητικό «αριστείας» έγινε στις 20 Σεπτεμβρίου 1949 Υπουργός Οικονομίας του Adenauer. Ο ίδιος ο Adenauer του παρέδωσε στις 16 Οκτωβρίου του 1963 το δαχτυλίδι της καγκελαρίας. Ωστόσο, και παρότι το 1965 ο Erhard κέρδισε τις εκλογές με 47,6 %, το κόμμα του τον αποκαθήλωσε τον Δεκέμβρη του 1966, όταν η Γερμανική οικονομία αντιμετώπισε την πρώτη μεταπολεμική κρίση της.

Όσο για την εισαγωγή του Γερμανικού Μάρκου η πραγματική ιστορία λέει ότι αυτή ήταν καθολικά έργο των Αμερικάνων. Το μόνο που είχε κάνει ο Erhard ήταν η αποδέσμευση των τιμών, κάτι που οδήγησε στα γεμάτα ράφια αλλά και στη φτωχοποίηση των λαϊκών στρωμάτων.

Και πράγματι, το χειρόγραφο του δεύτερου διδακτορικού, που θα μπορούσε να τον κάνει καθηγητή πανεπιστημίου υπάρχει. Κρίθηκε όμως τόσο φτωχό, ώστε ακόμη και οι ναζί που τον είχαν αβαντάρει δεν θεωρούσαν πρέπον να κατατεθεί.