Η ελευθερία των πολύχρωμων τιμολογίων

Κι αν η φτώχεια και η στέρηση δεν παρουσιάζονται για πρώτη φορά επί  καπιταλισμού, αναμφίβολα όμως για πρώτη φορά συνυπάρχουν με μια τέτοια βελτίωση των υλικών συνθηκών που δίνει τη δυνατότητα  σε  άνοδο του βιοτικού επιπέδου για τεράστιο αριθμό ανθρώπων. Στο καπιταλιστικό όμως σύστημα,  με το μονοπώλιο της  τάξης των καπιταλιστών πάνω στα μέσα παραγωγής, υποβαθμίζοντας  όλες τις κοινωνικές σχέσεις σε ανταλλαγή αντικειμένων και  μετατρέποντάς τα πάντα σε εμπορεύματα με σκοπό το κέρδος, οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών καθορίζονται από τις δυνάμεις της προσφοράς και ζήτησης με στόχο το κέρδος, με τις ανθρώπινες ανάγκες να γίνονται έρμαια των επιταγών της αγοράς.  

Καθώς η  εξάπλωση των καπιταλιστικών επιταγών τις τελευταίες δεκαετίες επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα,  η ιδιωτικοποίηση σχεδόν των πάντων θεωρείται επιβεβλημένη, ακόμα κι αν οι συνέπειες για τους ανθρώπους είναι καταστροφικές. Σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, οι κυβερνήσεις στρέφονται προς τους ιδιωτικούς διαχειριστές ελέγχοντας τα πάντα, από τις ηλεκτρικές επιχειρήσεις μέχρι τις φυλακές, από τις σιδηροδρομικές μεταφορές μέχρι την εκπαίδευση, με το προπαγανδιστικό σκεπτικό πως τα κέρδη και το δημόσιο συμφέρον αλληλεπικαλύπτονται καλύτερα όταν η ιδιωτικοποιημένη υπηρεσία βρίσκεται σε ανταγωνιστική αγορά. Μόνο που αυτό δεν έχει επαληθευτεί στην πράξη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αρνητικών συνεπειών για μεγάλο μέρος του πληθυσμού από την ιδιωτικοποίηση δημόσιων αγαθών είναι η ηλεκτρική ενέργεια. Ένας τομέας που έχει άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της  ανθρώπινης δραστηριότητας. Η  ενέργεια αποτελεί κίνητρο και προϋπόθεση υλοποίησης των περισσότερων καθημερινών ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αφού απαιτείται ενέργεια για την παραγωγή βασικών αγαθών και υπηρεσιών, για την εξυπηρέτηση βασικών λειτουργιών των ανθρώπων. Από το ποιος ελέγχει την ενέργεια λοιπόν εξαρτάται όχι μόνο η ευημερία μας,  αλλά ακόμα και η επιβίωσή μας. Ως συνέπεια της ιδιωτικοποίησης της ενέργειας οι εργαζόμενοι έχουν υποφέρει από τις αυξανόμενες τιμές της, ενώ οι ιδιωτικές εταιρείες καταγράφουν συνεχώς αυξανόμενα κέρδη. Η κατακερματισμένη και απελευθερωμένη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, με τις διακυμάνσεις των τιμών της να εξαρτώνται από το χρηματιστήριο ενέργειας, αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις βασικές ανάγκες του λαού, αφού οι στόχοι της ενεργειακής πολιτικής αποβλέπουν στην ικανοποίηση ενεργειακών αναγκών με το ελάχιστο δυνατό κόστος για το ίδιο το κεφάλαιο, του οποίου η κερδοφορία πρέπει πάντα να εξασφαλίζεται. 

Έτσι τα προηγούμενα δυο χρόνια, η ενεργειακή κρίση, που χρεώθηκε εξ ολοκλήρου στον πόλεμο της Ουκρανίας ενώ είχε ξεκινήσει νωρίτερα, υποχρέωσε και την κυβέρνηση Κ. Μητσοτάκη ν’ ακολουθήσει ενεργειακή πολιτική που περιλάμβανε επιδοτήσεις για να εξασφαλίζεται  η κερδοφορία στις εταιρείες διατηρώντας σε ελεγχόμενα πλαίσια τις τιμές ενέργειας, ώστε να μετριαστεί η λαϊκή δυσαρέσκεια. Κι επειδή από το 2024 καταργούνται τα οριζόντια  μέτρα κρατικής επιδότησης των λογαριασμών ρεύματος, η κυβέρνησή μας κατέφυγε σε επικοινωνιακά τεχνάσματα για να δείξει ότι έχει τη δύναμη να βάζει κανόνες στην αγορά ενέργειας προστατεύοντας τους καταναλωτές, οι οποίοι, όπως διαφημίζει,  έχουν την ελευθερία της τελικής επιλογής. 

Τα νέα τιμολόγια ρεύματος που έρχονται έχουν  διαφορετικές χρωματικές σημάνσεις που  θ’ αντιστοιχούν στο διαφορετικό τρόπο υπολογισμού της τιμής χρέωσης της Κιλοβατώρας. Ο  υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Θ. Σκυλακάκης  εμφάνισε το νόμο και τη σχετική υπουργική απόφαση για το ειδικό τιμολόγιο ρεύματος, το πράσινο τιμολόγιο, μ΄ έναν δυσνόητο μαθηματικό τύπο, σαν μπούσουλα για τη σύγκριση των τιμολογίων που διαθέτουν με τα προγράμματά τους οι πάροχοι. Είναι μια διαφημιζόμενη κυβερνητική προσπάθεια να …προστατέψει τους καταναλωτές ενισχύοντας τον ανταγωνισμό, στην πραγματικότητα  παραπλανώντας  για τα αυξημένα τιμολόγια ρεύματος. Είναι ευθύνη των  καταναλωτών  να κάνουν συνεχείς έρευνες αγοράς για να επιλέγουν τον πιο συμφέροντα πάροχο.

Είναι μια κυβερνητική ενέργεια που δεν ξεφεύγει από τα παραδοσιακά πλαίσια παρέμβασης του αστικού κράτους, το οποίο από την αρχή του καπιταλισμού παρέμβαινε με διάφορους τρόπους για να διατηρήσει την κοινωνική τάξη ή να αποτρέψει αντιδράσεις. Πάντα από το 19ο αι. και εντεύθεν οι απειλές για την κοινωνική τάξη ήταν έντονες, όπως και η απειλή της επανάστασης, και ο ρόλος της μπολσεβίκικης επανάστασης σ’ αυτό ήταν καταλυτικός, που οδήγησαν στο σύγχρονο κράτος πρόνοιας, που σταδιακά γκρεμίστηκε,  στην ανάπτυξη των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων και στην εφαρμογή, ακόμη και στην εφεύρεση, πολλών δικαιωμάτων.  

Τα πολιτικά και αστικά δικαιώματα θεωρούνται ότι ελέγχουν την κρατική εξουσία και εγγυώνται την αυτονομία των ατόμων. Τα οποία όμως άτομα στον καπιταλισμό δεν μπορούν να διεκδικήσουν την αυτονομία τους από την εξουσία του κεφαλαίου και να αμφισβητήσουν τη δύναμη της αγοράς, παρά μόνο με διαρκή αγώνα για την αποεμπορευματοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων σφαιρών της ζωής. Και αυτός ο αγώνας γίνεται και ενάντια στην κρατική εξουσία των καπιταλιστών που υποστηρίζει και επιβάλλει την εξουσία του κεφαλαίου. Τις διακηρύξεις ελευθερίας και την αναφορά σε δικαιώματα η κυρίαρχη τάξη χρησιμοποιεί για να καμουφλάρει την καταπίεσή της που οδηγεί σε βαθύτερη οικονομική ανισότητα και εκμετάλλευση της εργασίας. 

Όταν λοιπόν ο υπουργός διαφημίζει ότι με τα πολύχρωμα τιμολόγια επεμβαίνει το κράτος για να βοηθήσει τους καταναλωτές να συγκρίνουν τιμές έχοντας οι ίδιοι την ελευθερία επιλογής, αποσιωπά ότι αυτή η ελευθερία εξαρτάται από την καπιταλιστική εκμετάλλευση και την ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, στην προκειμένη περίπτωση της ενέργειας. Δεν ξεφεύγει και  ο υπουργός  από τη συνήθη πρακτική της κυρίαρχης εξουσίας να παρουσιάζεται μια ορισμένη ελευθερία, η ελευθερία εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης,  η ελευθερία διευκόλυνσης  μιας  μειοψηφίας στην καταπίεση  της πλειοψηφίας ως ελευθερία επιλογής στα πλαίσια γενικά της ελευθερίας του ατόμου. 

Οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις ηλεκτρικής ενέργειας, και όχι μόνο, είναι έτσι διαμορφωμένες ώστε με ένα σύστημα δημόσιων επιδοτήσεων ιδιωτικού κέρδους οι κίνδυνοι και το κόστος να κοινωνικοποιούνται, αλλά τα κέρδη και η εξουσία να ιδιωτικοποιούνται. Καθώς λοιπόν    οι διακυμάνσεις των ενεργειακών τιμών εξαρτώνται από το χρηματιστήριο ενέργειας, όλες οι ανατιμήσεις μετακυλίονται πλήρως στη λιανική τιμή που πληρώνει ο καταναλωτής-εργαζόμενος, για να εξασφαλίζεται η κερδοφορία του καπιταλιστή-παρόχου. Όταν ο υπουργός τονίζει ότι οι καταναλωτές έχουν την προσωπική ευθύνη της ελεύθερης επιλογής θέτει το άτομο μόνο του απέναντι στις επιταγές της αγοράς που παρουσιάζονται σαν αναπότρεπτο φυσικό φαινόμενο, ακυρώνοντας στην πραγματικότητα κάθε ελευθερία του ή δικαίωμα. Η παραδοχή του υπουργού ότι είναι υποχρεωμένοι από την ευρωπαϊκή οδηγία να αφήνουν τους παρόχους να κάνουν εμπορική πολιτική αποκαλύπτει τη χρησιμοποίηση της κρατικής εξουσίας για να παρασύρει  τους εργαζόμενους ακόμα περισσότερο στις επιταγές της αγοράς. Εν ολίγοις, ο κυρίαρχος λόγος για άλλη μια φορά επαναλαμβάνει ότι είναι ο καθένας μας ξεχωριστά που θα ευθύνεται για τις χρεώσεις της ενέργειας, γιατί δεν επέλεξε σωστά και δεν  χρειάζεται να ψάχνουμε κάποιον παράγοντα έξω από εμάς να κατηγορήσουμε για τις λάθος επιλογές μας. Κι επομένως ούτε η κυβέρνηση ούτε ο καπιταλισμός με τα κέρδη του και τις ασύδοτες αγορές θα ευθύνονται για την εξαθλίωσή μας. Και με τέτοια  παραπλανητικά επιχειρήματα ο κυρίαρχος λόγος προσδοκά να χειραγωγήσει τις αντιδράσεις, να περιορίσει τις κινητοποιήσεις. 

Και μένουν μόνο οι αγώνες με ταξικό προσανατολισμό ενάντια στην εξουσία του κεφαλαίου για μια καλύτερη ζωή χωρίς εκμεταλλευτές που ανοίγουν μια άλλη προοπτική για τους λαούς.