Η ιερή εικόνα του ανίερου πράγματος

Καθώς κοιτάζω τα δυο πρόσωπα, σκέφτομαι: αν ρωτούσε κανείς το ελληνοχριστιανικό  πλήθος, ακόμα και πολλούς ποιμένες του, με ποιον από τους δυο εικονιζόμενους έμοιαζε ο Ιησούς, η τεράστια πλειονότητα θα ψήφιζε τον όμορφο γαλανομάτη Ρόμπερτ Πάουελ με τα μακριά καστανόξανθα μαλλιά. Για τον άλλο, τον μέλανα, μάλλον θα μπερδευόταν και, αν τον έβαζες να μαντέψει ποιο θρησκευτικό πρόσωπο είναι, μπορεί να σε ρωτούσε: «Ο Ιούδας;»

Θα μπορούσε να είναι ο Ιούδας, γιατί η δεύτερη εικόνα, προέκυψε από τα πορίσματα στα οποία κατέληξαν οι επιστημονικές έρευνες της δικαστικής ανθρωπολογίας[1], σχετικά με το πώς έμοιαζε ένας άνδρας που ζούσε στη Γαλιλαία την εποχή του Ιησού. Γι’ αυτό, αυτή η εικόνα πλησιάζει περισσότερο στο πραγματικό πρόσωπο του Χριστού. Από την άλλη, όμως, το ίδιο δεν ισχύει και για το πραγματικό πρόσωπο του Ιούδα;

Δημιουργοί της δεύτερης εικόνας υπήρξαν ο Richard Neave, του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ της Αγγλίας και οι συνεργάτες του, οι οποίοι χρησιμοποίησαν για την σχετική απεικόνιση τα πορίσματα των παραπάνω ερευνών της δικαστικής ανθρωπολογίας και τρία κρανία από τη Γαλιλαία της εποχής του Ιησού. Τελικά, όπως φαίνεται από αυτή την εικόνα, οι άντρες της εποχής του Ιησού είχαν κοντά μαλλιά, παρά την εμμονή των χριστιανών καλλιτεχνών να τους τα μακραίνουν.

Οι τρίχες, παρεμπιπτόντως, προξένησαν πολύ σοβαρά προβλήματα στους εκκλησιαστικούς κύκλους κατά τον ορθόδοξο μεσαίωνα, με σοβαρές εμπόλεμες διαμάχες που κατέληγαν σε ξεριζώματα των τριχών (γενιών και μαλλιών) του ενός από τον άλλο. Τελικώς, αυτά τα ξεμαλλιάσματα θεωρήθηκαν σοβαρό έγκλημα και καταπολεμήθηκε η συνήθεια να ξεριζώνει ο ένας παπάς ή καλόγερος τα γένια και τα μαλλιά του άλλου με συνέπεια ολοκληρωτικές αποτριχώσεις και, ενίοτε, αποφαλακρώσεις. Πάντως, υποψιάζομαι ότι η δογματική ρίζα του κακού πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη επιστολή που έστειλε ο Παύλος προς Κορινθίους, στην οποία, μεταξύ άλλων θανάσιμων αμαρτημάτων, καταδίκαζε και τα μακριά μαλλιά ως ατιμία:

«… ή μήπως και αυτή η φύσις δεν σας διδάσκει ότι, εάν ο άνδρας αφήνει μακριά μαλλιά είναι γι’ αυτόν ατιμία;»[2]

Εδώ, όμως, ανακύπτει ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα: Ο Ιησούς και οι απόστολοι είχαν μακριά μαλλιά;

Αυτό το ερώτημα πρέπει να ταλάνισε πολύ τους απανταχού χριστιανούς καλλιτέχνες όλων των αιώνων. Όπως φαίνεται από τα έργα τους, φρόντισαν, μάλλον, να αποδώσουν «επιστημονικά» μόνο τη μορφή του Ιούδα, ενώ τους άλλους τους άφησαν στο απυρόβλητο:

Δείτε, πιο καθαρά, στην παρακάτω λεπτομέρεια του πίνακα, πώς ο πολύς Leonardo Da Vinci —υπό την εποπτεία της Εκκλησίας— ζωγράφισε τον Ιησού και τον Ιωάννη σαν παραλλαγές του Ρόμπερτ Πάουελ (από εδώ μάλλον τους «τσίμπησε» ο Τζεφιρέλι), ενώ ο Ιούδας του «Τελευταίου Δείπνου» συγγενεύει με τον μαυριδερό τύπο της «επιστημονικής» εικόνας, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους «λευκούς» συνδαιτυμόνες.

Για να μιλάμε, όμως, με κάποια ακρίβεια, καμιά από τις παραπάνω εικόνες του Ιησού, ούτε του Da Vinci ούτε του Τζεφιρέλι ούτε κι εκείνη των επιστημόνων, δεν  δείχνει το πραγματικό πρόσωπό του. Και το λέω αυτό γιατί η τεράστια πλειονότητα των πιστών χριστιανών πιστεύει ότι οι εικόνες του Ιησού και των αποδέλοιπων αγίων δείχνουν τα πραγματικά τους πρόσωπα. Ενώ, όμως, η φαντασία των χριστιανών καλλιτεχνών οργιάζει σε καλλωπισμό και ρετουσάρισμα, η Επιστήμη προσπαθεί να προσεγγίσει την αλήθεια, έχοντας υποστεί γι’ αυτό στην Ιστορία πλήθος διώξεων, μαρτυρίων και εξοντώσεων από την επίσημη χριστιανική Εκκλησία. Εκείνο, λοιπόν, που μπορούμε να προσεγγίσουμε με αντικειμενικό τρόπο είναι το πώς παρουσιάζεται το πρόσωπο τού Ιησού από τις διάφορες μορφές τέχνης, με πρώτες τη ζωγραφική και τον κινηματογράφο, και πώς από την επιστήμη.

Η εικόνα του Ιησού στην φαντασία των χριστιανών είναι υπερπροσδιορισμένη από τις βυζαντινές αγιογραφίες και τα κινηματογραφικά έργα, σαν το «Ο Ιησούς Από Τη Ναζαρέτ (Jesus Of Nazareth)» του Φράνκο Τζεφιρέλι, με τον ωραίο Ρόμπερτ Πάουελ στο ρόλο του Ιησού, που για πολλοστή φορά προβάλλεται αυτές τις ημέρες στην ελληνική τηλεόραση.

Κι ενώ είναι πάρα πολλοί οι χριστιανοί εκείνοι που, χαζεύοντας αυτές τις ημέρες για άλλη μια φορά την παραπάνω τηλεοπτική σειρά, αναγνωρίζουν στην πρώτη εικόνα αυτού του κειμένου το πρόσωπο του ηθοποιού που ερμηνεύει το ρόλο του Ιησού, είναι συγχρόνως πεπεισμένοι ότι ο Ιησούς θα ήταν σίγουρα κάπως έτσι… Κι αν κάποιος έδειχνε στο ίδιο πλήθος των πιστών τα δυο πρόσωπα και ρωτούσε ποιον από τους δυο θα επέλεγαν να ψηφίσουν, η τεράστια πλειονότητα θα ψήφιζε τον πρώτο που εικονίζεται με τον ακάνθινο στέφανο των μαρτυρίων που υπέστη για να σώσει τους άλλους από τα βάσανα και τις αμαρτίες. Τον άλλο, τον παρείσακτο της επιστήμης, η οποία θέλει πάντα να χώνεται και να καταστρέφει τα ιερά και τα όσια, μάλλον θα τον ψήφιζαν κάποια ακροδεξιά τσογλάνια, γιατί θα τον θεωρούσαν αβλεπεί σαν δικό τους, παρότι το πρόσωπό του είναι το μόνο από όλες τις εικόνες που ομοιάζει προς το πραγματικό πρόσωπο του Ιησού.

Αυτή δεν είναι μια πίπα (René Magritte)

Μεγάλο λάθος να μπερδεύεις τη μορφή με το περιεχόμενο ή την εικόνα με το πράγμα. Ασθένεια από την οποία, δυστυχώς, πάσχουν πολλοί χριστιανοί που είναι εικονολάτρες και φανατικοί οπαδοί των «θαυματουργών εικόνων». Και, δυστυχώς, οι ευήθεις χριστιανοί εκλογείς, ήτοι απαξάπαντες οι Έλληνες κι οι Ελληνίδες πλην των ευωνύμων και των συνοδοιπόρων τους, ακολουθούν τις μορφές που εμφανίζονται σαν σωτήρες του λαού και της χώρας, αδυνατώντας να διακρίνουν πίσω από τις καλοσυνάτες τους κυριλέ μορφές και την φιλάνθρωπη χριστιανική τους γλώσσα το αισχρό περιεχόμενο της αστικής τους ιδεολογίας.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] «”Η ιατροδικαστική ανθρωπολογία χρησιμοποιεί πολιτιστικά και αρχαιολογικά δεδομένα καθώς και τις φυσικές και βιολογικές επιστήμες για να μελετήσει διαφορετικές ομάδες ανθρώπων”, εξηγεί ο A. Midori Albert, καθηγητής που διδάσκει ιατροδικαστική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Wilmington.

Οι ειδικοί σε αυτόν τον εξαιρετικά εξειδικευμένο τομέα απαιτούν μια γνώση της γενετικής και της ανθρώπινης ανάπτυξης. Στην έρευνά τους αντλούν επίσης από τους τομείς της παλαιοανθρωπολογίας (η μελέτη του πρωτεύοντος και της ανθρώπινης εξέλιξης) και της ανθρώπινης οστεολογίας (η μελέτη του σκελετού). Ακόμα και φαινομενικά μακρινά πεδία όπως η διατροφή, η οδοντιατρική και η κλιματική προσαρμογή παίζουν ρόλο σε αυτόν τον τύπο έρευνας».

Βλ. Mike Fillon, «The Real Face of Jesus…», 10.04.2009, 

https://www.popularmechanics.com/science/health/a234/1282186/,

(τ.π. 28.04.2021)

[2] Α’, προς Κορινθίους, κεφ.11, στ. 14