Η Μεγάλη Εβδομάδα του λαού – Καλώς ήρθες παράξενε στον τόπο μου

«Ξέμεινα μόνος μου, πάρε και κάτσε όπου θες, κουρασμένο σε βλέπω, πρέπει καιρό να γυρίζεις, όμως μέσα στη ζαλάδα μου και πίσω απ’ τις σκιές σα να μου φαίνεται πως κάτι μου θυμίζεις.» Active member 

Η κυριολεκτική σημασία της λέξης Πάσχα είναι πέρασμα. Βέβαια, όπως και τα περισσότερα μεγάλα γεγονότα, με το χρόνο οι έννοιες χάνονται, μεταλλάσσονται και η αλήθεια μπλέκεται με το μύθο, οι παραδόσεις με το θρύλο. Πλέον για μια μεγάλη μερίδα το Πάσχα είναι μια αφορμή για να φάνε δίχως αύριο, για άλλους για να πάνε να κουτσομπολέψουν στην εκκλησία και για τους γιαλαντζί νεοφιλελεύθερους της Ελλάδας ή ευκαιρία για να μοστράρουν την ευλάβειά τους στο, επίσης γιαλαντζί, θρησκευόμενο κοινό τους.

Από το αγνώστου αριθμού (καθώς έχουμε χάσει το μέτρημα) διάγγελμα του Πρωθυπουργού και παραλίγο Σωτήρα ημών, Κυριάκου Μητσοτάκη, πληροφορηθήκαμε πως τελικά παρόλες τις θυσίες και τα έξυπνα (;!) μέτρα και φέτος το Πάσχα δε θα είμαστε και ακριβώς ελεύθεροι. Σε απάντησή του μάλιστα σε ερώτηση, σε αγνώστου αριθμού πάλι στημένη συνέντευξη, μάθαμε ότι η διαφορά με το περσινό είναι ότι φέτος είναι διαφορετικό γιατί έχουμε 2021. Δύσκολες να τις κατανοήσεις οι σκέψεις των άριστων. 

Βέβαια όπως λέει και το πολύ ωραίο τραγούδι των Active Member μέσα από τη ζαλάδα μας και πίσω από τις σκιές κάτι άλλο μας θυμίζει το Πάσχα. Το Πάσχα είναι ο επίλογος μιας ιστορίας που συμβολικά αποτυπώνεται στην Εβδομάδα των παθών ή Μεγάλη Εβδομάδα. 

«Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός· και μακάριος ο δούλος, ον ευρήσει γρηγορούντα· ανάξιος δε πάλιν, ον ευρήσει ραθυμούντα»

Αυτή είναι και η ουσιαστική εκκίνηση της Μεγάλης Εβδομάδας. Το ωσαννά της Κυριακής των Βαΐων είναι μια ψευδαίσθηση, εξάλλου όπως έχει μείνει και ως λαϊκή ρήση από το ωσαννά έως το άρον άρον σταύρωσων αυτόν είναι πολύ μικρή η απόσταση. Ο ερχομός «Νυμφίου» δε γίνεται στο φως της ημέρας, δε γίνεται για το φαίνεσθε. Ο ερχομός του αφορά τους απόκληρους, τους «δούλους», αυτούς που κινούνται στα σκοτάδια.

«Ότε η ένδοξοι μαθηταί εν τω νιπτήρι εφωτίζοντο, τότε Ιούδας ο δυσεβής, φιλαργυρίαν νοσήσας, εκοτίζετο· και ανόμοις κριταίς σε τον δίκαιον κριτήν παραδίδωσι. Βλέπε, χρημάτων εραστά, τον δια ταύτα αγχόνη χρησάμενον»

Βράδυ επίσης γίνεται και το τελευταίο δείπνο του Ιησού με τους μαθητές, λίγο πριν τη στιγμή που κάνουν έφοδο οι πραίτορες Ρωμαίοι κατά υπόδειξη του Ιούδα. Και εδώ ενυπάρχει η σύγκρουση με την εξουσία των Ρωμαίων αλλά και με το εθνικιστικό όραμα του Ιούδα για μια πανομοιότυπη αρχή των Ιουδαίων. Αλλά όπως λέει και ένα λαϊκό πάλι σύνθημα ανθρώπινος δε γίνεται ο καπιταλισμός και προφανώς κανένα σύστημα καταπίεσης των από κάτω. 

«Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας»

Μέχρι στιγμής αν δει κάποιος τα πράγματα χωρίς τις θεολογικές προεκτάσεις, παρουσιάζεται ένα συνηθισμένο μοτίβο της ιστορίας. Καταπίεση, αντίσταση, ριζοσπαστικοποίηση, καταστολή και σύλληψη. Το δύσκολο κομμάτι δεν είναι ο δρόμος προς τη Σταύρωση ούτε καν ο Γολγοθάς, το δύσκολο είναι το σημείο πάνω στο Σταυρό, ο Τελευταίος Πειρασμός (κατά τον Νίκο Καζαντζάκη) του να μην συμβιβαστείς με έναν κόσμο που δε χωράει, όχι απαραίτητα εσένα, αλλά σίγουρα όχι τους γύρω σου. 

«Father, into your hands I commend my spirit, Father, into your hands, Why have you forsaken me?»System of a down, Chop sue

Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά του χριστιανισμού με τις υπόλοιπες θρησκείες. Στο Σταυρό δε θυσιάζεται ο άνθρωπος, αλλά ο Θεός, ένας Θεός που δεν έρχεται στο ύψος των λαθών των ανθρώπων, αλλά δέχεται το ύψος των αμαρτιών τους. Στο Σταυρό δε σώζεται μόνο ο άνθρωπος, αλλά κατά κύριο λόγο ο Θεός. Σώζεται και μετατρέπεται από ένα Θεό τιμωρό, ένα Θεό κριτή, σε ένα Θεό αγωνιστή και διεκδικητή. Διεκδικεί την αλλαγή των ανθρώπων, αλλάζοντας πρώτος ο ίδιος. Κατακτά το να μη συμβιβαστεί, το να πεθάνει ανάμεσα σε δύο ληστές, δεν υπαναχωρεί μπροστά σε σκηνές δόξας και μεγαλείου, αλλά δέχεται από επιλογή το μαρτύριο μέχρι την τελευταία του στιγμή. Διαλέγει να πεθάνει ως άνθρωπος. 

Μετὰ τῶν κακούργων, ὡς κακοῦργος Χριστέ, ἐλογίσθης δικαιῶν ἡμᾶς ἅπαντας, κακουργίας τοῦ ἀρχαίου πτερνιστοῦ.

Η θυσία αυτή δεν αφορά μια πράξη φιλανθρωπίας ούτε ένα συγχωροχάρτι για τους γραμματείς και τους φαρισαίους. Η θυσία αυτή γίνεται ανάμεσα σε δύο ληστές, εκ των οποίων ο ένας (Άγιος Δυσμάς) συγχωρείται από τον Ιησού. Γιατί η θυσία αυτή αφορά τους απόκληρους, τους καταπιεσμένους, τους ληστές, τις πόρνες, τους λεπρούς. Και σφραγίζει και το μέλλον των πρώτων χριστιανών. Δεν εγκαθιδρύει μια νέα εξουσία, αλλά δίνει το έναυσμα για διώξεις και εξεγέρσεις. Ο Θεός πλέον δε βρίσκεται από την πλευρά του δικαστή, αλλά από την πλευρά του κατηγορούμενου. 

«Αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί αυτού και φυγέτωσαν από προσώπου αυτού οι μισούντες αυτόν»

Η συγκεκριμένη δοξολογία θα μπορούσε να είναι ακόμα καλύτερη με την αλλαγή της λέξης Θεός με τη λέξη λαός. Και για αυτόν ακριβώς το λόγο ο χριστιανισμός έγινε τόσο δημοφιλής στους καταπιεσμένους της κάθε εποχής. Είναι η επαγγελία ενός άλλου κόσμου, ενός κόσμου δικαιοσύνης και ισότητας. Είναι η ελπίδα για την ανάσταση ψυχών και σωμάτων και η νίκη επί του θανάτου, κυριολεκτικού, αλλά κυρίως μεταφορικού. 

«Οι άλλοι παίξανε μαζί μου στους αιώνες, αυτοκράτορα με χρίσανε, με κάναν στρατηγό, τα απλά μου λόγια τα σκορπίσαν σαν κανόνες και δεν ήξερα τίποτα εγώ.»

Ας δούμε λοιπόν πίσω από τις θεολογικές ερμηνείες και ας περιοριστούμε στην περιγραφή της ιστορίας και των γεγονότων αυτών. Έχουν καμία ομοιότητα με τους σημερινούς «πιστούς»; Θα μπορούσε να αντιστοιχιστεί ο Μητσοτάκης, ο Άδωνις, ο Πλεύρης, το επιτελείο του Σκάι, ο κάθε πικραμένος ακροδεξιός που εύχεται ψόφους στα social media, με τον Χριστό, τους μαθητές και τις μαθήτριές του; Υπάρχει κάποια ομοιότητα με ανθρώπους που μοιράζουν ατομικές ευθύνες, πατούν πάνω στον φόβο του κόσμου, εκμεταλλεύονται τους αδύναμους και εχθρεύονται το κάθε διαφορετικό προς αυτούς; Είχαν το ακαταδίωκτο στο μυστικό Δείπνο; Αν ψάξει κάποιος λοιπόν για ομοιότητες, θα βρει μόνο με τους γραμματείς και τους φαρισαίους. Γιατί η πολιτική και θρησκευτική ηγεσία έχει εγκλωβίσει το νόημα των ημερών αυτών στις δοσοληψίες, στην τυπολατρία και τις φιέστες. 

Αλλά το νόημα των ημερών αυτών δεν αφορά ούτε το υλικό από το οποίο θα γίνει η μετάληψη, ούτε την ώρα που θα γίνει η ανάσταση, ούτε τις φωτογραφίες και τα διαγγέλματα της κάθε λογής εξουσίας. Το πραγματικό νόημα των ημερών συμπυκνώνεται στο Γολγοθά. Η πορεία προς τον Σταυρό είναι μια πορεία αλληλεγγύης, μια πορεία διαμαρτυρίας ενάντια στην καταπίεση και το κατεστημένο. Η κραυγή   πάνω στο Σταυρό είναι ένα σύνθημα ενάντια στο συμβιβασμό, είναι μια νίκη ενάντια στο θάνατο της αυτοπεποίθησης και των δυνατοτήτων του ανθρώπου. Και για αυτό ακριβώς το λόγο η Εβδομάδα των παθών, η Σταύρωση και η ανάσταση αποτέλεσε έμπνευση για μια σειρά ριζοσπαστών δημιουργών από τον Ξυλούρη έως τους System of a down, γιατί το θάρρος να εναντιωθείς στο κατεστημένο και στο θάνατο των ιδανικών σου, το θάρρος να υψωθείς στο Σταυρό για να διεκδικήσεις ό,τι σου αξίζει και όχι ό,τι σου δίνουν, είναι μια κατάσταση που ζει και επαναλαμβάνεται στις εξεγέρσεις της Λατινικής Αμερικής, την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, στον αγώνα του κάθε πολίτη ενάντια στην καταπίεση.

«Ὡς ἐκλείπει καπνός, ἐκλιπέτωσαν, ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρός.»

Ο λαός από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έως την σημερινή καπιταλιστική περίοδο, ζει διαρκώς τη δική του μεγάλη εβδομάδα. Μόνο που όσα κεριά και να ανάψει δε θα έρθει η ανάσταση. Και φέτος ειδικά το αίτημα της ανάστασης είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Σε μια ιδιότυπη περίοδο όπου τους γιατρούς μετά το ωσαννά τους περίμενε το άρον άρον σταύρωσων αυτούς, ο λαός είναι μόνιμα κυνηγημένος από τους πραίτορες και περιμένει τους τουρίστες για να βγει έξω, περιφέρεται από τον Άννα της ατομικής ευθύνης στον Καϊάφα της υπομονής, την ίδια στιγμή που το κονκλάβιο των ελεγχόμενων επιστημόνων νίπτει τας χείρας του μπροστά στις επιταγές του Καίσαρα Κυριάκου, η Σταύρωση πλησιάζει με νέα μέτρα και νέα καταστολή. Το ερώτημα είναι αν θα λυγίσει ο λαός πάνω στο Σταυρό, αν θα θεωρήσει ότι του αξίζει ό,τι παθαίνει, ή αν θα έχει το θάρρος να πεθάνει για αυτό το σύστημα για να αναστηθεί σε ένα άλλο. 

Καλό Πάσχα λοιπόν με την κυριολεκτική του έννοια, καλό πέρασμα δηλαδή από τη σκλαβιά και τη μιζέρια μιας ζωής που δε μας αξίζει, ανάμεσα σε ψεύτικες εξαγγελίες, σε έρημα νοσοκομεία, σε ράντζα και σε μια προδιαγεγραμμένη πραγματικότητα και στην ελευθερία ενός κόσμου χωρίς καταπίεση. Και αυτό που δίδαξε η Εβδομάδα των παθών είναι ότι πρέπει πρώτα να πεθάνεις για τα στερεότυπά τους, τις ενοχές τους και τις επιβολές τους, ώστε να αναγεννηθείς εσύ και οι γύρω σου. Με αυτό το πνεύμα λοιπόν καλή ανάσταση.

«Αφού φωνάζουν όλοι αυτοί κι αφού σκοτώνουν στ’ όνομα μου πες αναβάλλεται η γιορτή πάω να ξαπλώσω στα καρφιά μου. Πες τους ο χρόνος πως τρελάθηκε δε κάνει στάση Γολγοθά πες ο παράξενος πως χάθηκε κι έφυγε οριστικά» 

Χριστοδούλου Πάνος, Βιοπαθολόγος / Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ