3 επιστολές του Φρίντριχ Ένγκελς, με αφορμή τα 201 χρόνια από τη γέννησή του

Σαν σήμερα, πριν από 201 χρόνια, γεννιέται ο Φρίντριχ Ένγελς, ο «Στρατηγός» της κοσμοθεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού-κομμουνισμού,  ο μεγάλος δάσκαλος του προλεταριάτου, που μαζί με τον Καρλ Μαρξ διαμόρφωσαν την επαναστατική θεωρία, δίνοντας έτσι στην πρωτοπόρα επαναστατική τάξη τα όπλα για να γίνει τάξη για τον εαυτό της, προκειμένου να μπορεί να εκπληρώσει την ιστορική της αποστολή, την κοινωνική απελευθέρωση από την ταξική εκμετάλλευση. Ο επιστημονικός σοσιαλισμός χωρίς αμφιβολία είναι έργο τόσο του Μαρξ όσο και του Ένγκελς. Μαζί άλλωστε έγραψαν έργα όπως η «Αγία Οικογένεια», η «Γερμανική Ιδεολογία» και το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο». Όμως και στα έργα, όπου συγγραφέας είναι ο ένας από τους δύο, η σφραγίδα του άλλου είναι εμφανής και ανεξίτηλη. Για την σχέση των δύο ανδρών γράφει ο Λένιν: «Οι παλιοί θρύλοι μιλούν για διάφορα συγκινητικά παραδείγματα φιλίας. Το προλεταριάτο της Ευρώπης μπορεί να πει ότι η επιστήμη του δημιουργήθηκε από δύο επιστήμονες κι αγωνιστές, που οι σχέσεις τους ξεπερνούν τους πιο συγκινητικούς θρύλους των αρχαίων για την ανθρώπινη φιλία» (Β.Ι. Λένιν: «Φρίντριχ Ένγκελς», «Άπαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 2ος, σελ. 12).

Με αφορμή αυτή την επέτειο, επιλέγω να αναδημοσιεύσω τρεις επιστολές του Ένγκελς που αναδεικνύουν θεωρώ τη μεγαλειώδη ανθρώπινη φύση του μεγάλου αυτού θεμελιωτή της επιστημονικής και επαναστατικής θεωρίας του σοσιαλισμού-κομμουνισμού.

1.Ο Ένγκελς από το Μπάρμεν προς τον Μαρξ στις Βρυξέλλες (22 Φλεβάρη 1845)

Μόλις έλαβα, ύστερα από πολλές αλληλογραφίες, από την Κολωνία τη διεύθυνσή σου και κάθομαι αμέσως να σου γράψω. Καθώς έφτασε εδώ η είδηση για την απέλαση, θεώρησα αναγκαίο να ανοίξω αμέσως ένα λογαριασμό για να μοιραστούμε κομμουνιστικά τα επιπλέον έξοδα που σου δημιουργήθηκαν. Η υπόθεση είχε καλή εξέλιξη και πριν από τρεις βδομάδες έστειλα πάνω από 50 τάληρα στον Γιούνγκ, επίσης ζήτησα από εκείνους στο Ντύσελντορφ, που συγκέντρωσαν άλλα τόσα, και έβαλα τον Χες να κάνει στη Βεστφαλία τη σχετική προπαγάνδα. Εδώ ο λογαριασμός δεν έχει ακόμη κλείσει, ο ζωγράφος Καίτγκεν έχει όμως καθυστερήσει την υπόθεση κι έτσι δεν έχω στα χέρια μου όλα τα χρήματα που pερίμενα να συγκεντρωθούν. Ελπίζω όμως να φτάσουν όλα σε μερικές μέρες και τότε θα σου στείλω μια συναλλαγματική πληρωτέα στις Βρυξέλλες. Επειδή όμως δεν ξέρω αν θα είναι αρκετά για την εγκατάστασή σου στις Βρυξέλλες, είναι αυτονόητο ότι η αμοιβή μου για την πρώτη αγγλική υπόθεση [Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία], που ελπίζω να την εισπράξω σύντομα, τουλάχιστον εν μέρει, και που δεν μου χρειάζεται προς το παρόν, αφού πρέπει να μου δανείσει ο γέρος μου, είναι στη διάθεσή σου με μεγάλη ευχαρίστηση. Τουλάχιστον δεν πρέπει να δοθεί η ευχαρίστηση στους σκύλους να σε φέρουν με την ατιμία τους σε χρηματική δυσκολία.

Το ότι σε υποχρέωσαν να πληρώσεις το ενοίκιο του σπιτιού, ακόμη και για το μέλλον, είναι το αποκορύφωμα της αποτροπαιότητας. Φοβάμαι όμως ότι τελικά θα σε ταλαιπωρήσουν και στο Βέλγιο, ώστε στο τέλος θα σου μείνει μόνον η Αγγλία.

Ωστόσο, ούτε λέξη παραπάνω για όλη αυτή την ποταπή ιστορία.

 

2.Ο Ένγκελς από το Λονδίνο προς την Ελίζαμπετ Ένγκελς στο Ένγκελσκίρχεν (21 Οκτώβρη 1871)

 

Αγαπητή μητέρα,

Αν δεν σου έγραψα για τόσο μεγάλο διάστημα, αυτό οφείλεται στην επιθυμία μου να σου απαντήσω στις τελευταίες παρατηρήσεις σου για την πολιτική μου δραστηριότητα με τέτοιο τρόπο, που δεν θα σε πλήγωνε.

Και όταν κάθε τόσο διάβαζα τα ξεδιάντροπα ψέματα στην Εφημερίδα της Κολωνίας, ειδικά τις ποταπότητες του άθλιου Βάχενχούζεν, όταν έβλεπα πως οι ίδιοι άνθρωποι που έβλεπαν, κατά τη διάρκεια του πολέμου, μόνο ψέματα σ’ ολόκληρο το γαλλικό τύπο, τώρα διαλαλούν στη Γερμανία κάθε κατασκεύασμα της αστυνομίας, κάθε συκοφαντία της πιο ξεπουλημένης φυλλάδας του Παρισιού, έφτανα σε μια κατάσταση που δεν ήταν η πιο κατάλληλη για να σου γράψω. Για τους λίγους όμηρους, που κατά το πρωσικό πρότυπο εκτελέστηκαν, για τα λίγα παλάτια, που κατά την πρωσική συνήθεια κάηκαν, γίνεται ένας τεράστιος θόρυβος — γιατί όλα τα άλλα είναι ψέματα — αλλά για τους 40.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά που κατακρεούργησαν οι Βερσαλιέροι με μυδραλιοβόλα μετά τον αφοπλισμό τους, γι’ αυτό δεν μιλάει κανείς! Έτσι δεν μπορείτε να τα ξέρετε όλα αυτά, έχετε στη διάθεσή σας μόνο την Εφημερίδα της Κολωνίας και την Εφημερίδα του Έλμπερφελντ, σας παραγεμίζουν κυριολεκτικά με ψέματα. Έτσι έχεις ακούσει στη ζωή σου για αρκετούς ανθρώπους να τους διαπομπεύουν σαν ανθρωποφάγους: τους Τουγκεντμπύντλερ στην εποχή του παλαιότερου Ναπολέοντα, τους Δημαγωγούς του 1817 και του 1831,τους ανθρώπους του 1848. Αργότερα πάντα φάνηκε ότι δεν ήταν τόσο κακοί και ότι κάποια μανία καταδίωξης από συμφέρον ήταν αυτή που στην αρχή τους απέδιδε όλες αυτές τις ιστορίες τρόμου που ξεθύμαναν αργότερα. Ελπίζω, αγαπητή μητέρα, ότι θα τα θυμηθείς αυτά και ότι θα τα θεωρήσεις σαν κάτι που είναι υπέρ των ανθρώπων του 1871, όταν διαβάζεις στην εφημερίδα αυτά τα φανταστικό ανοσιουργήματα.

Ό τι δεν έχει αλλάξει τίποτε στις απόψεις μου, που τις έχω εδώ και σχεδόν 30 χρόνια, το ήξερες και δεν θα έπρεπε να είναι για σένα απροσδόκητο ότι, μόλις με ανάγκαζαν τα γεγονότα, όχι μόνο θα τα υπεράσπιζα αλλά και ότι θα έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου. θ α έπρεπε να ντρέπεσαι για μένα αν δεν θα το έκανα. Αν δεν ήταν εδώ ο Μαρξ ή ακόμη κι αν δεν υπήρχε, αυτό δεν θα άλλαζε τίποτε στην υπόθεση. Είναι λοιπόν πολύ άδικο να του καταλογίζεται κάτι τέτοιο, βέβαια θυμάμαι επίσης ότι παλιότερα οι συγγενείς του Μαρξ έλεγαν ότι εγώ ήμουν αυτός που τον χάλασε.

Όμως αρκετά μ’ αυτό το θέμα. Είναι κάτι που δεν μπορεί ν’ αλλάξει και θα πρέπει κανείς να προσαρμοστεί σ’ αυτό. Όταν περάσει ήσυχα μερικός χρόνος έτσι κι αλλιώς θα σωπάσουν οι κραυγές και συ η ίδια θα δεις την υπόθεση με μεγαλύτερη ηρεμία. […]

Τώρα σου εύχομαι να είσαι καλά, δώσε εγκάρδιους χαιρετισμούς σε όλα τα αδέλφια και μη μου ανταποδόσεις τη μακρόχρονη σιωπή μου. Με όλη την καρδιά

Ο Φρίντριχ σου

Στον Έμιλ Μπλανκ μπορείς να πεις ότι ο Μαρξ δεν χρειάζεται χρήματα από μένα. Θα ήθελα όμως να έβλεπα το πρόσωπο του ίδιου του Έμιλ Μπ[λανκ] αν του έδινα εγώ συμβουλές πώς να χρησιμοποιεί τα χρήματά του.

 

3.Ο Ένγκελς από το Λονδίνο προς τη Λάουρα Λαφάργκ στο Λε Περέ και την Ελεάνορ Μαρξ-Άβελινγκ στο Λονδίνο (14 Νοέμβρη 1894)

Αγαπητά μου κορίτσια,

Πρέπει να σας απευθύνω μερικά λόγια για τη διαθήκη μου. Πρώτα θα δείτε ότι αποφάσισα να αφήσω όλα τα βιβλία μου, μαζί μ’ αυτά που έλαβα από σας μετά το θάνατο του Μαύρου, στο γερμανικό κόμμα. Αυτά τα βιβλία αποτελούν συνολικά μία τόσο μοναδική όσο ταυτόχρονα και πλήρη βιβλιοθήκη για την ιστορία και τη μελέτη του σύγχρονου σοσιαλισμού, καθώς και όλων των επιστημών που έχουν σχέση μαζί του, που θα ήταν κρίμα να ξανασκορπιστούν. Το να κρατηθούν συγκεντρωμένα και ταυτόχρονα να τεθούν στη διάθεση όσων θέλουν να τα μεταχειριστούν είναι μία επιθυμία, που εκφράστηκε εδώ και πολύ καιρό, από τον Μπέμπελ και άλλους ηγέτες του γερμανικού σοσιαλιστικού κόμματος, και επειδή φαίνεται να είναι πραγματικά οι πιο κατάλληλοι γι’ αυτόν το σκοπό, έδωσα τη συγκατάθεσή μου. Ελπίζω να μου συγχωρέσετε την πράξη μου κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες και ότι θα δώσετε κι εσείς τη συγκατάθεσή σας.

Δεύτερον. Έχω συζητήσει αρκετές φορές με τον Σαμ Μουρ, για το πώς μπορώ να φροντίσω στη διαθήκη μου με κάποιο τρόπο για τα παιδιά της αγαπητής μας Τζένης. Δυστυχώς ο αγγλικός νόμος εμποδίζει κάτι τέτοιο. θ α μπορούσε να γίνει μόνο κάτω από σχεδόν απίθανες περιστάσεις, κατά τις οποίες τα έξοδα θα καταβρόχθιζαν πολύ περισσότερα από τα χρήματα για τα οποία πρόκειται.

Γι’ αυτόν το λόγο εγκατέλειψα την προσπάθεια. Αντί γι’ αυτό σας αφήνω στην κάθε μία σας από τρία όγδοα του ποσού, που παραμένει σαν περιουσία μου, μετά την αποπληρωμή στους νόμιμους κληρονόμους κλπ. Απ’ αυτά τα δύο όγδοα είναι για σας και το τρίτο όγδοο η κάθε μία από σας θα πρέπει να το κρατήσει για τα παιδιά της Τζένης και να το αξιοποιήσετε, όπως νομίζετε καλύτερα, εσείς και ο κηδεμόνας των παιδιών, ο Πολ Λαφάργκ. Μ’ αυτόν τον τρόπο δεν έχετε ευθύνη ως προς τον αγγλικό νόμο και μπορείτε να πράξετε όπως σας επιβάλλει το αίσθημα δικαίου σας και η αγάπη σας για τα παιδιά.

Τα χρήματα που χρωστάω στα παιδιά από το τμήμα των αμοιβών των έργων του Μαύρου τα έχω σημειώσει στο κύριο βιβλίο εσόδων μου και θα πληρωθούν από τους εκτελεστές της διαθήκης μου σ’ εκείνη την πλευρά, που σύμφωνα με τον αγγλικό νόμο είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος των παιδιών.

Και τώρα έχετε γεια αγαπημένα μου, αγαπημένα κορίτσια. Να ζήσετε πολλά χρόνια, με σωματική και πνευματική φρεσκάδα και να τη χαιρόσαστε!

Λονδίνο. 14 Νοέμβρη 1894

Φρίντριχ Ένγκελς

 

(Κ.Μαρξ – Φρ.Ένγκελς, Για την αγάπη, τη φιλία, την αλληλεγγύη, σελ. 64-66, σελ. 86-87 και σελ. 94, εκδόσεις Οδηγητής, Αθήνα 1987)

Από: Οπορτουνιστολόγος