Αλέξης Τσίπρας: Αριστερή ή δεξιά παρένθεση;

Η παραίτηση Τσίπρα σηματοδοτεί το κλείσιμο πολιτικά του πρώτου κύκλου της καπιταλιστικής κρίσης του 2010: η σταθερότητα του πολιτικού συστήματος μοιάζει να έχει επανέλθει (εκκρεμεί να ξαναγίνει διπολική) αντικατοπτρίζοντας αφενός μια σχετική βελτίωση των δεικτών της ανεργίας, αφετέρου αποδοχής των νέων δύσκολων συνθηκών από τα εργατικά και κατώτερα (εφεξής λαϊκά) στρώματα. Για την αστική Τάξη της χώρας τα πράματα δεν πήγαν κι άσχημα: το εργατικό κόστος έπεσε, νέα πεδία κερδοφορίας αναδύθηκαν, οι δε στρατηγικές της επιλογές «επαληθεύτηκαν» και δεν αμφισβητούνται πια. 

Ο πρώτος κύκλος βρήκε τους εργαζόμενους ανέτοιμους για τις απαραίτητες ταξικές συγκρούσεις (παρά την οργανωτική και ιδεολογική προσπάθεια του ΚΚΕ) και οι αντιδράσεις που υπερίσχυσαν στην κοινωνία ήταν ο εθνικισμός, το μικροαστικό μίσος, η ιδεαλιστική  άρνηση της φύσης του καπιταλισμού, στο όνομα κάποιων γενικόλογων αξιών και της πίστης στο αστικό Σύνταγμα. Το τελευταίο αυτό στοιχείο, αξιοποιούμενο από/παρασύροντας το  ρεύμα της αριστεράς που θεωρείται ανανεωτικό (αν και δεν θα έπρεπε λόγω μαρξιστικών καταβολών), σε συνδυασμό με μικρές δόσεις εθνικισμού και μικροαστισμού, υπερίσχυσε  κι ανέδειξε τον Αλέξη Τσίπρα σαν την πιο εμβληματική μορφή της «μνημονιακης» περιόδου. 

Πολλές φορές ακούμε ότι διετέλεσε ο πρώτος αριστερός πρωθυπουργός. Εκκινώντας από το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ουσιαστικά πρόκειται για σοσιαλδημοκρατία (κι όχι στα καλύτερά της) αυτό είναι ανακριβές. Το διακριτό όμως σημείο είναι η (αδιάσπαστη;)  συνέχεια από το ΚΚΕ «εσωτερικού», κάτι που ίσως μόνο στην Ελλάδα μπορούσε να συμβεί λόγω ιστορικού φορτίου (λόγω ΕΑΜ, εμφυλίου, ΕΔΑ, μεταπολίτευσης)  και ο Τσίπρας το αξιοποίησε στο έπακρο για να αναρριχηθεί στην εξουσία.

Ο Αλέξης σίγουρα δεν είναι ο χειρότερος πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης: άφησε πλεόνασμα 37 δις, έλυσε το μακεδονικό, αυστηροπoίησε τους όρους προκήρυξης  απεργίας, καθιέρωσε τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας, ανέβασε τα όρια συνταξιοδότησης,  έφερε νοσοκομεία ΣΔΙΤ και χρηματιστήριο ενέργειας, έδωσε το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στο ΝΑΤΟ,  έβαλε το νερό στο υπερταμείο, πούλησε τον ΟΣΕ, καθιέρωσε την εθελοντική φορολόγηση των εφοπλιστών  κτλ  έκανε δηλαδή  «απαραιτήτους» αστικούς εκσυγχρονισμούς και στήριξε τις στρατηγικές επιλογές του κεφαλαίου.

Στα  λαϊκά όμως στρώματα τι προσέφερε;

Ανάσες περηφάνιας; Στιγμιαία, στο  δημοψήφισμα έδωσε μια κάποια αίσθηση.

Απαλλαγή από αντιλαϊκά κόμματα και συντηρητικές ιδέες; Δόθηκε αυτή η εντύπωση, με την είσοδο πολιτικών που δεν είχαν ξανασυνδιαλλαγεί με την εξουσία.  

Βελτίωση του επιπέδου ζωής; Ένα έσχατο επιχείρημα υπέρ του Τσίπρα  είναι ότι με κάποιες κινήσεις στην υγεία, στην διαχείριση των χρεών, με κάποια επιδόματα κτλ σταμάτησε την πορεία προς τον Καιάδα πλατιών λαϊκών μαζών. 

Η διαχείριση της ακραίας φτώχειας αποτελεί προϋπόθεση της στοιχειώδους διατήρησης της κοινωνίας σε συνθήκες καπιταλισμού, είναι η απαραίτητη «κοινωνική συνοχή» που ξανά και ξανά τα βαρετά κείμενα της ΕΕ αναφέρουν. Δεν  αποτελεί προσφορά στα λαϊκά στρώματα, στο βαθμό που τα κάνει να χαμηλώνουν τις απαιτήσεις τους και να δέχονται να υποφέρουν, απλά όχι «ακραία». Πολύ περισσότερο η διαχείριση της ακραίας φτώχειας δεν αποτελεί αριστερή πολιτική. 

Εν τέλει όμως τι άφησε για τους εργαζόμενους και τα άλλα λαϊκά στρώματα, ως αριστερά; Συντέλεσε στο να ανέβει η πολιτική και ταξική τους συνείδηση, η οργάνωση και τελικά η χειραφέτηση; 

Την ίδια στιγμή που αξιοποιούσε περασμένους και τρέχοντες αγώνες, προωθούσε την ιδέα του ηγέτη που μόλις εκλεγεί θα τα λύσει όλα, στα πλαίσια μιας αφηρημένης κοινωνίας χωρίς αντιμαχόμενες τάξεις. 

 Η συμμετοχή της ανανεωτικής αριστεράς στους κοινωνικούς αγώνες (εκτός από την αξιοποίηση συμβολικά κάποιων, όπως οι καθαρίστριες του ΥΠΕΣ), έφτασε σε ιστορικό χαμηλό:  επί ημερών του καταδικάστηκαν οι αγώνες των ναυτεργατών σαν «εξαλλοσύνες», οι ηρωικοί χαλυβουργοί χαρακτηρίστηκαν «πειραματόζωα του Περισσού» και η περιφρούρηση της πορείας των συνδικάτων «ροπαλοφόροι» που παίζουν ξύλο με άλλους ροπαλοφόρους (στην 48ωρη του Οκτωβρίου του 2011,  όταν παρακρατικοί σκότωσαν τον οικοδόμο Κοτζαρίδη έξω από την Βουλή). Φυσικά ο Αλέξης συνοδεύτηκε από την όμορφη Αφρικανή μετανάστρια στην δεξίωση του ΠτΔ αλλά ουδέποτε «συνόδευσε» τους εργατικούς αγώνες των μεταναστών πχ σε εργοστάσια ανακύκλωσης και στην Μανωλάδα. 

Έφτασε δε στο σημείο, στην ΔΕΘ του 2022 (σαν υπεύθυνη πια αντιπολίτευση που ψήφισε το 50% των νομοσχεδίων της ΝΔ) να προτείνει υποχρεωτική εργασία των μεταναστών στον τουρισμό και στην αγροτική παραγωγή και το χειρότερο: να μην αντιδράει κανένας από τον ΣΥΡΙΖΑ (αλλά περιέργως κι από εξωκοινοβούλιο-αναρχία), έχοντας καλλιεργήσει μια απόλυτη προσωποπαγή εξουσία και την παντελή έλλειψη κριτικής. Η δε αδιαφορία για τους αγώνες των εργαζομένων στο τουρισμό (που στην τελική είναι «νέοι», όπως αντίστοιχα και σε τηλεπικοινωνίες, delivery κτλ) είναι χαρακτηριστική. Η όλη αντίληψη τελικά δείχνει ότι από την στιγμή που αποδέχεσαι την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, ο ρατσισμός σε περιτριγυρίζει.

Όλα αυτά φυσικά δεν αφορούν προσωπικά τον Τσίπρα. Σίγουρα η προσωπική του ακτινοβολία συνετέλεσε στο να ανέλθει η ανανεωτική αριστερά στην εξουσία. Από κει και πέρα όμως, ήρθαν στην επιφάνεια τα αδιέξοδα που επί δεκαετίες κρυβόταν στην ανάλυση/πρόταση της ανανεωτικής αριστεράς, όπου ουσιαστικά σαν άλλος καλογιάννος, πατούσε στους ώμους ενός πανίσχυρου εργατικού κινήματος, για να παρουσιασθεί σαν μια υπέρβασή του από την σκοπιά ενός γενικόλογου ανθρωπισμού.

 Η ανάδειξη του λόγου του σαν κυρίαρχου της  μνημονιακής περιόδου και η επακόλουθη διακυβέρνησή του, ήταν ένα σκληρό αλλά μάλλον απαραίτητο μάθημα για τα λαϊκά στρώματα της χώρας μας. Η άνοδος του ΚΚΕ σε σειρά μαζικών χώρων, οι εμβληματικές νίκες σε Cosco, e-food, εργοτάξια, Πέραμα κτλ δείχνουν ότι εμφανίζονται ρωγμές στην αστική κυριαρχία, όσο κι αν ο συσχετισμός παραμένει πολύ αρνητικός. Εν τέλει, όσο κι αν η αστική τάξη και οι παρατρεχάμενοί της, προσπαθούν να μας παρουσιάσουν τον Τσίπρα και την διακυβέρνησή του σαν μια «αριστερή παρένθεση» για την ελληνική κοινωνία, είναι φανερό ότι τελικά ήταν μια «δεξιά παρένθεση» για τους εργαζόμενους, στην δύσκολη πορεία τους προς την ιδεολογική και οργανωτική χειραφέτηση τους.

 Walking Architect

Φωτογραφία: Aris Oikonomou / SOOC