O Ρίτσος, η Aνανεωτική Aριστερά και ο Αντισοβιετισμός

Ο Γιάννης Ρίτσος, το Νοέμβριο του 1977, τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν για την Ειρήνη. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, έδωσε μια συνέντευξη στα Νέα , στον Γιώργο Λιάνη. Εκεί, μίλησε με θερμά λόγια για αυτά που είδε κατά την παραμονή του στην ΕΣΣΔ.

Λίγες μέρες αργότερα, οι καθηγητές Νίκος Πουλαντζάς, Κώστας Βεργόπουλος και Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, δημοσίευσαν μια επιστολή, ως απάντηση στην συνέντευξη του Γ. Ρίτσου. Σε αυτή την επιστολή αποκαλούν το Ρίτσο “ξεπεσμένο επαρχιώτη χωροφύλακα”, κατηγορώντας τον τελικά ως απολογητή της “Σοβιετικής εξουσίας”. Προσωπικά βρίσκω την επιστολή εξόχως διασκεδαστική και παραθέτω δύο ενδεικτικά αποσπάσματα, αν και θα ήταν άδικο να μην διαβαστεί ολόκληρη, είναι τόσο διαολεμένα επίκαιρη που σε κάνει να απορείς. Είναι δυνατόν 40 χρόνια μετά, να αναπαράγεται ακόμα η ίδια κριτική και βέβαια όχι μόνο από την ανανεωτική αριστερά; Και όμως:

Τα τελευταία χρόνια, γίνεται όλο και περισσότερο κοινή συνείδηση, ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου και οι Δημοκρατικές ελευθερίες παραβιάζονται συστηματικά. Οι οποιοιδήποτε αντιφρονούντες, γεννημένοι και μεγαλωμένοι μέσα στους μηχανισμούς της Σοβιετικής κοινωνίας, αντιμετωπίζονται, αμετάκλητα, 60 χρόνια μετά την επανάσταση, σαν “ψυχοπαθείς”, “φασίστες”, “όργανα του εχθρού”, επειδή συμβαίνει να μην πείθονται από την επίσημη κοσμοθεωρία της Σοβιετικής εξουσίας…

..Σαν καλλιτέχνης ο Γιάννης Ρίτσος, διαπιστώνει ότι ο Ρώσικος στρατός είναι αξιαγάπητος και “εξαίσια ενδεδυμένος” και ότι τα Σοβιετικά τανκς κινούνται με ένα “χορευτικό ρυθμό” που “συναρπάζει”. Εκτός από το ότι οι δηλώσεις αυτές υποδουλώνουν εάν όχι έναν κυνισμό, πάντως μια στάση δουλοπρεπή απέναντι στους ισχυρούς, η πρόκληση είναι πολύ μεγάλη για να μην ρωτήσουμε: Γιάννη Ρίτσο, η εισβολή των Σοβιετικών τανκς στην Πράγα το 1968, έγινε μήπως με τον ίδιο αξιαγάπητο και χορευτικό ρυθμό;..

Θα περίμενε κανείς πως μια κριτική πάνω σε ζητήματα ιδεολογίας και πολιτικής, ακριβώς επειδή αυτή γίνεται απέναντι στο πρόσωπο του ποιητή Γιάννη Ρίτσου δεν θα ήταν τόσο οξεία, οι χαρακτηρισμοί θα ήταν πιο ήπιοι και γενικότερα, θα αντιμετωπίζονταν με τον ανάλογο σεβασμό, αυτόν που αξίζει σε έναν άνθρωπο του καλλιτεχνικού και ηθικού του διαμετρήματος, με τον ανάλογο σεβασμό απέναντι στον επαναστάτη, τον παγκόσμιο ποιητή. Εικάζω πως αυτό έγινε είτε από κάποια προσωπική εμπάθεια των Κυρίων Καθηγητών, είτε επειδή ο Γιάννης Ρίτσος, εκείνη την εποχή είχε επιλεγεί από το ΚΚΕ ως πρώτος υποψήφιος Βουλευτής Επικρατείας. Με τη δεύτερη υπόθεση να συγκεντρώνει αρκετά περισσότερες πιθανότητες.

Ξεπερνώντας το ύφος και το ήθος της επιστολής και αναλύοντας την ουσία του περιεχομένου της θα έλεγε κανείς πως δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τις συκοφαντίες του ωμού αντισοβιετισμού των δεξιών και φιλελεύθερων φωνών σήμερα. Φωνές που με αφορμή το ζήτημα της μη συμμετοχής του Σύριζα στο αντικομμουνιστικό συνέδριο της Εσθονίας, έχουν εκφράσει έναν ολόκληρο οχετό από ψέματα και διαστρεβλώσεις για την κατάσταση τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Και βέβαια δεν είναι μόνο κάποιοι γραφικοί φιλελεύθεροι, όπως ο Τζήμερος, δεν είναι μόνο ο Αρκάς και τα σκίτσα του, αλλά και τα μεγάλα αστικά μέσα ενημέρωσης με αποκορύφωμα το πρωτοσέλιδο των “Νέων”.

Η απόφαση του Σύριζα να μην συμμετέχει στο αντικομουνιστικό συνέδριο δεν μπορεί να κριθεί θετικά και αποκομμένα, αφού η κυβέρνηση στηρίζει το συνολικό πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ που έχει ως αιχμή την εξίσωση Κομμουνισμού- Φασισμού, ευνοώντας πάντα τελικά τη Ναζιστική ιδεολογία. Όλη όμως αυτή η διαμάχη, έχει και έναν σκοπό, εξυπηρετεί την διατήρηση όλης αυτής της δήθεν ιδεολογικής αντιπαράθεσης μεταξύ της ΝΔ και του Σύριζα. Κάτι που αποτυπώνεται πολύ γλαφυρά στο πρωτοσέλιδο των “Νέων”, όπου το δεξιό στρατόπεδο κατηγορεί την κυβέρνηση για «υπερβάλλοντα Σταλινισμό».

Το πόσο υποκριτική και κάλπικη είναι αυτή η αντιπαράθεση, φαίνεται από τους ιδεολογικούς και φυσικούς απογόνους του Σύριζα. Όλη η ανανεωτική αριστερά, το ΚΚΕ εσωτερικού, ο Συνασπισμός και η σημερινή κατάληξή τους, ο Σύριζα, διέγραψαν μια πορεία, που πέρασε, από την ας πούμε καλόπιστη κριτική, στην πλήρη απόσχιση και τελικά στην αποκήρυξη των αξιών του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε στην ΕΣΣΔ.

Σήμερα, περίπου 3 δεκαετίες μετά την πτώση του υπαρκτού, μπορούν να βγουν πιο ασφαλή συμπεράσματα και η εικόνα είναι πιο καθαρή. Οι κύριοι καθηγητές μίλησαν για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ελευθεριών, σε αντιπαραβολή με τις υλικές συνθήκες που απολάμβαναν οι λαοί της Σοβιετικής Ένωσης. Σήμερα, ξέρουμε πως όπου ακούμε το ίδιο επιχείρημα, περί καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Ιμπεριαλιστική επέμβαση μυρίζει.

Κλείνοντας και για να επιστρέψω στο αρχικό θέμα της επιστολής, σκέφτομαι πως είναι κρίμα που το 1977 δεν υπήρχε ίντερνετ, γιατί ο Γιαννης Ρίτσος ίσως θα μπορούσε να απαντήσει στους Κύριους καθηγητές, με το παρακάτω ευφάνταστο μεμε.

(Την επιστολή των τριών Καθηγητών, την βρήκα από το blog του Ν. Σαραντάκου)

Ελευθέριος Ριλοάδης