Η ταξική συνείδηση στην εποχή της εργασιακής επισφάλειας

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος εργαζόμενος είναι στέλεχος σε μια πολυεθνική εταιρεία με μηνιαίο μισθό 2.000 ευρώ, εταιρικό αυτοκίνητο, ιδιωτική ασφάλιση και διάφορα άλλα προνόμια. Μπορεί ο μισθός του να είναι πολύ υψηλότερος από τον βασικό και το βιοτικό του επίπεδο να ξεπερνά τον μέσο όρο, ωστόσο ταξικά είναι πολύ πιο κοντά σε έναν εργαζόμενο που δουλεύει ημιαπασχόληση για 400 ευρώ απ’ ό,τι σε έναν εφοπλιστή που τα χρήματα που κερδίζει ο παραπάνω εργαζόμενος σε ένα χρόνο τα ξοδεύει σε ένα βράδυ. Κι όμως πολλοί εργαζόμενοι που βρίσκονται σε αυτή τη θέση θεωρούν ότι ανήκουν στην οικονομική και κοινωνική ελίτ. Θεωρούν ότι οι απεργίες και οι διαδηλώσεις είναι κάτι ξεπερασμένο και ότι οι διεκδικήσεις των υπολοίπων εργαζομένων δεν τους αφορούν. Έχουν ως πρότυπο επιχειρηματίες όπως ο Στιβ Τζομπς και ο Ίλον Μασκ και υποστηρίζουν με φανατισμό τις εταιρείες τους, με τον ίδιο φανατισμό που κάποιος άνεργος υποστηρίζει μια ποδοσφαιρική ομάδα πιστεύοντας πως έχει κοινά συμφέροντα με τον ιδιοκτήτη της. Επίσης είναι πολύ συνηθισμένο το θλιβερό φαινόμενο εργαζόμενοι που είναι μόνιμοι σε μια επιχείρηση να αισθάνονται ότι υπερτερούν σε σχέση με τους συμβασιούχους συναδέλφους τους και να φέρονται σαν να είναι οι εργοδότες τους ή εργαζόμενοι σε κάποια θέση γραφείου σε μια επιχείρηση να θεωρούν ότι οι καθαρίστριες, οι φύλακες, οι θυρωροί, οι κλητήρες δεν είναι εργαζόμενοι ίσοι με αυτούς αλλά παρίες που δεν αξίζουν ούτε την καλημέρα τους.

Αυτοί οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν ή δεν θέλουν να καταλάβουν ότι ζούμε στην εποχή της εργασιακής επισφάλειας. Μεγάλες επιχειρήσεις κλείνουν σε μια στιγμή και εργαζόμενοι που είχαν έναν καλό μισθό και μια καλή θέση σε αυτές μένουν άνεργοι για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και για την υπόλοιπη ζωή τους. Επίσης δεν είναι σπάνιο άνθρωποι που έχουν κάποια διευθυντική θέση σε μια επιχείρηση, όταν μείνουν άνεργοι στα πενήντα πέντε ή στα εξήντα τους χρόνια, να ξεκινήσουν από την αρχή σε κάποια άλλη επιχείρηση ως απλοί υπάλληλοι, ενώ πολύ συχνά πτυχιούχοι πανεπιστημιακών σχολών αναγκάζονται να κάνουν δουλειές που δεν απαιτούν ιδιαίτερες γραμματικές γνώσεις. 

Κάτι άλλο που δεν μπορούν να καταλάβουν είναι ότι όλοι οι εργαζόμενοι έχουν κοινά συμφέροντα και είναι θύματα εκμετάλλευσης. Προτιμούν να ζουν με την ψευδαίσθηση ότι είναι προνομιούχοι που με τις ικανότητές τους τα έχουν καταφέρει στη ζωή και ότι τίποτα δεν μπορεί να τους επηρεάσει, μέχρι να έρθει μια μέρα η πραγματικότητα για να ανατρέψει βίαια την πεποίθησή τους.

Μια αντίληψη που ασπάζονται αρκετοί εργαζόμενοι είναι ότι όσοι θέλουν να δουλεύουν οκτάωρο, πενθήμερο και να ζουν από τον μισθό τους είναι τεμπέληδες. Το φυσιολογικό για αυτούς είναι ένας άνθρωπος να δουλεύει σε δύο και τρεις δουλειές ή να κάνει δεκαπεντάωρες βάρδιες. Δεν λείπουν και αυτοί που πιστεύουν ότι εχθρός τους δεν είναι το σύστημα που τους εκμεταλλεύεται αλλά οι συνάδελφοί τους ή οι μετανάστες. Μην ξεχνάμε ότι ζούμε σε μια κοινωνία που καλλιεργεί τον ανταγωνισμό από τα σχολικά χρόνια ακόμα. Σε εποχές κρίσης άνθρωποι με αυτές τις αντιλήψεις είναι πολύ πιθανό να στραφούν στην ακροδεξιά.

Όλα τα παραπάνω δεν είναι παρά συμπτώματα αλλοτρίωσης και έλλειψης ταξικής συνείδησης. Μέσα από Μ.Μ.Ε., διαδίκτυο, ταινίες, βιβλία βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από την κυρίαρχη ιδεολογία, σύμφωνα με την οποία υπέρτατη αξία είναι το χρήμα, οι φτωχοί είναι αποτυχημένοι και κάποια επαγγέλματα είναι παρακατιανά και προορίζονται αποκλειστικά για ανθρώπους χαμηλής κοινωνικής στάθμης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες λοιπόν δεν είναι και τόσο απλό να αντιληφθεί κάποιος ότι οι εργαζόμενοι δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα και ότι άσχετα από το αντικείμενο της εργασίας τους και τον μισθό τους έχουν κοινά συμφέροντα. Για αυτό και όταν εργαζόμενοι σε κάποιο κλάδο που η ελίτ αντιμετωπίζει με περιφρόνηση κάνουν μια επιτυχημένη απεργία τα κυρίαρχα μέσα την αντιμετωπίζουν με έκπληξη. Την έκπληξη διαδέχεται η συκοφάντηση της απεργίας και η προσπάθεια να στρέψουν τους άλλους εργαζομένους ενάντια στους απεργούς, αυτό δηλαδή που λέμε κοινωνικός αυτοματισμός. Όταν αποτύχει αυτή η προσπάθεια και η απεργία δυναμώνει και εργαζόμενοι από άλλους κλάδους δείχνουν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους τότε για την κυρίαρχη τάξη έρχεται ο τρόμος. Γιατί αυτό είναι που φοβούνται οι εκπρόσωποί της περισσότερο. Ότι οι εργαζόμενοι θα συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους και θα αμφισβητήσουν το σύστημα εκμετάλλευσης στο οποίο στηρίζεται η ευημερία τους. Ας κάνουμε τον φόβο τους πραγματικότητα.

Νίκος Σουβατζής