Η θέα πίσω από τη σκηνή της πανδημίας – Έρευνα για τα στοιχεία της κατάστασης των δικαιωμάτων την περίοδο του κορονοϊού

Η καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου σόκαρε την κοινή γνώμη και δημιούργησε θύελλα αντιδράσεων, θετικών και αρνητικών. Βέβαια η κοινή γνώμη έχει μια τάση να σοκάρεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα για ζητήματα που υπάρχουν στην κοινωνία (και στις αθλητικές ομοσπονδίες ακόμα περισσότερο) εδώ και πολλά χρόνια. Αυτή την επίδραση έχει η δημόσια θέα, ότι ταράζει τα λιμνάζοντα νερά και φέρνει στο φως πράγματα που αρκετοί δε θέλουν να αντικρίσουν. Και ένα από τα πολλά κακά που έχει η πανδημία είναι ότι ρίχνει αρκετό σκοτάδι σε τέτοια ή αντίστοιχα ζητήματα, μπαίνει τόσο έντονα στη σκηνή που πολλά σημαντικά ζητήματα μπαίνουν (πολλές φορές σκόπιμα) σε δεύτερη μοίρα.

Αυτό δείχνουν και τα γενικά επιδημιολογικά δεδομένα από τις εξετάσεις των λυμάτων των αστικών περιοχών: 77% αύξηση της χρήσης αγχολυτικών, 176% των  αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, 650% του MDMA και 67% αύξηση της χρήσης κοκαΐνης. Για αποφυγή παρεξηγήσεων, προφανώς δεν είναι αρνητικό γεγονός η χρήση αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων ως μέρος ιατρικής αγωγής, ούτε σημαίνει κάτι αρνητικό για όσους και όσες τα λαμβάνουν. Προφανώς είναι καλύτερα να απαλύνεις τον πόνο και την ένταση του οργανισμού με φαρμακευτικά εγκεκριμένες ουσίες όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Το γεγονός αυτό ακριβώς δείχνει, πως μέσα στην καραντίνα αυξήθηκε ραγδαία η πίεση και το άγχος στον πληθυσμό. Και ότι ένα μέρος του πληθυσμού επιλέγει να το λύσει με τη χρήση όχι φαρμακευτικών αλλά ναρκωτικών (και μερικά εκ των οποίων παραισθησιογόνων ουσιών) το οποίο ενδέχεται να αυξάνει και άλλα στοιχεία όπως για παράδειγμα την ενδοοικογενειακή βία.

Και πάλι στοιχεία από τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων δείχνουν ραγδαία αύξηση των περιστατικών βίας εντός οικογένειας τα οποία καταγγέλλονται. Μπορεί κάποιος να φανταστεί τι γίνεται με τον αριθμό των περιστατικών βίας τα οποία δεν καταγγέλλονται, σε μια περίοδο όπου το θύμα δε μπορεί κυριολεκτικά να φύγει από το σπίτι, από το πεδίο της κακοποίησης. Το ποσοστό αύξησης αγγίζει το 16% για τη βία ενάντια των γυναικών και το 7% για την ενδοοικογενειακή βία.

Και φυσικά σε όλο αυτό το σκηνικό δε θα μπορούσε να λείπει η βία που ασκείται από το κράτος. Σε αντίθεση με τα αποτελέσματα διεθνών μελετών που δείχνουν ότι οι διαδηλώσεις σε ανοιχτούς χώρους είναι συμβατές με την πανδημία, σε αντίθεση με τις οδηγίες της διεθνούς αμνηστίας, το ελληνικό κράτος επέλεξε να απαγορεύσει δια ροπάλου (κυριολεκτικά) την διενέργεια πορειών, είτε αυτό αφορούσε απεργίες είτε κινητοποιήσεις συμβολισμού όπως η 17 Νοέμβρη και η 6 Δεκέμβρη. Φαίνεται πως το ελληνικό κράτος έχει αλλεργία στην διεκδίκηση δικαιωμάτων και επιχειρεί να δημιουργήσει ένα τετελεσμένο χρήσης βίας για τα επόμενα χρόνια.

Στο πιο θεωρητικό πλαίσιο, το κύριο διαφοροποιητικό στοιχείο αυτής της πανδημίας είναι ότι τα μέτρα περιορισμού δεν απευθύνονται σε όσους νοσούν αλλά στο σύνολο του πληθυσμού. Ακόμα και όταν σε δεύτερο χρόνο δόθηκε η δυνατότητα να υπάρξει ένας αδρός εντοπισμός των εστιών των κρουσμάτων, τα μέτρα συνεχίζονται να απευθύνονται οριζόντια στο σύνολο του πληθυσμού και των περιοχών. Και το ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι λόγω της επιλογής μη στήριξης του συστήματος πρόνοιας και πρόληψης, η περίοδος αυτή δεν αφορά ένα μήνα, αλλά πλησιάζει πλέον τον ένα χρόνο, χωρίς να υπάρχει σαφής ένδειξη για το πότε θα τελειώσει.

Μόνη επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση, η οποία θα προστατεύει τόσο τη δημόσια υγεία όσο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι η εφαρμογή της εξατομικευμένης (personalised based medicine) μεθόδου ιατρικής (η οποία είναι έτσι και αλλιώς η state of the art τάση για το μέλλον) σε μεγάλη κλίμακα. Αυτό σημαίνει ουσιαστικούς μηχανισμούς κοινωνικής ιατρικής, συγκροτημένο σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και στόχευση στην πρόληψη. Αυτό βέβαια για ένα σύστημα το οποίο δε βλέπει την υγεία ως δημόσιο αγαθό, αλλά ως πεδίο κερδοφορίας, είναι περιττό κόστος. Κάτι το οποίο φαίνεται από το γεγονός ότι για τον εμβολιασμό που ήταν ευκαιρία για τη δημιουργία εμβολιαστικών κέντρων με την αντίστοιχη πρόσληψη προσωπικού, τα οποία θα μπορούσαν να μείνουν ως παρακαταθήκη για τη σύσταση ενός συστήματος πρόληψης, η κυβέρνηση επέλεξε να τους φορτώσει στα νοσοκομεία.

Συμπέρασμα είναι ότι κοινωνική ιατρική χωρίς την κοινωνία δε μπορεί να υπάρξει. Και κοινωνία χωρίς δικαιώματα και συλλογικότητες το ίδιο. Άρα στην πραγματικότητα όποιος επιτίθεται στο ένα, επιτίθεται και στο άλλο. Και δυστυχώς σε μια περίοδο αυταρχικοποίησης, είναι παράδοξο να περιμένει κάποιος την υπεράσπιση μεμονωμένων δικαιωμάτων. Ο αυταρχισμός επηρεάζει τα πάντα και δυστυχώς και την υγεία. Των πολλών τουλάχιστον. Η μάχη λοιπόν για τα ανθρώπινα δικαιώματα ή για τη δημόσια υγεία ή για την πανδημία δεν μπορεί παρά να είναι μάχη για ένα διαφορετικό σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας.

Χριστοδούλου Πάνος, Ειδικευόμενος Ιατρικής Βιοπαθολογίας/Εργαστηριακής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ

Βιβλιογραφία

1. https://www.tanea.gr/2020/06/16/science-technology/sokarei-i-ayksimeni-xrisi-narkotikon-kai-farmakon-kata-tin-karantina/
2. https://www.lifo.gr/now/greece/286526/psyttaleia-oi-ellines-piran-perissotera-narkotika-antikatathliptika-stin-karantina-ti-apokalyptoyn-ta-apovlita
3. https://www.tanea.gr/2020/11/24/greece/koronaios-i-karantina-ektokseyse-tin-endooikogeneiaki-via/
4. https://www.lifo.gr/articles/greece_articles/278226/oxi-alles-krayges-sti-siopi-i-emfyli-kai-endooikogeneiaki-via-tin-epoxi-tis-karantinas
5. https://www.katiousa.gr/koinonia/epistimi/echoun-telika-epistimoniki-vasi-ta-metra-periorismou-mia-epistimoniki-analysi/
6. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp2007637