Η «θρησκειοποίηση» της ατομικής ευθύνης

Της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη*

Γιατί κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα

Κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες

(Ποιες μάζες;… Μεταξύ μας τώρα

Π ο ι ο ί σκέφτονται τις μάζες;…

Το πολύ : μια λύτρωση ατομική – αν όχι ανάδειξη!…)

.                                                                     Τίτος Πατρίκιος

Τα τηλεοπτικά κανάλια με τα προκλητικά διαφημιστικά «πακέτα», ενώ ο αργός θάνατος του εμποράκου είναι πλέον γεγονός, ανέλαβαν σχεδόν ένα χρόνο τώρα να επικοινωνήσουν το μήνυμα για την τεράστια σημασία της ατομικής ευθύνης στη μάχη κατά του κορωνοϊού. Μείναμε και παραμένουμε σπίτι, προμηθευτήκαμε μάσκες προστασίας και αντισηπτικά κάθε είδους, η υγιεινή των χεριών μας έγινε εθισμός, η τήρηση των αποστάσεων από ανάγκη φιλοτιμία, η αποστολή sms πριν από κάθε μας έξοδο μηχανική κίνηση του δείκτη, η αποδοχή της νυκτερινής απαγόρευσης της κυκλοφορίας «για το καλό μας» αποδεκτή χωρίς δεύτερη σκέψη. Καλώς! Εν ολίγοις  ενοχοποιηθήκαμε και αυτοενοχοποιηθήκαμε, όχι μόνο για τη διασπορά του ιού μα και για τις συνέπειες (!) και συμμορφωθήκαμε ως θύματα και ενεργούμενα.

Εκπαιδευμένοι μια ζωή να είμαστε πειθήνιοι, αποσπασματικοί χωρίς κριτική σκέψη, μονοδιάστατοι, «τηλεοπτικοί», χειραγωγήσιμοι. Μιας ζωής συνώνυμης της αλλοτρίωσης, της εξαπάτησης και της αυταπάτης, της μέχρι προ λίγων ετών επίπλαστης ευμάρειας, της καταναλωτικής φενάκης, της ψηφιακής φρεναπάτης, των κατά συνθήκη σχέσεων και της συνύπαρξης από ανάγκη, του κατ’ επιλογή ψεύδους, της αθλιότητας του δούναι και λαβείν, της διάβρωσης του κοινωνικού ιστού, της αποξένωσης, της ιδιώτευσης. Μιας ζωής φορτικής που τα αλέθει όλα.

Πώς λοιπόν να περάσει έστω ξυστά από το μυαλό μας η σκέψη μήπως η διαρκής και επίμονη επίκληση της ατομικής ευθύνης λόγω κορωνοϊού  (θα) έχει επιπτώσεις μακροχρόνιες, καθώς ξεθεμελιώνει κάθε τι κοινωνικό υπονομεύοντας οτιδήποτε συλλογικό. Πως την «επαύριον» τα εργασιακά δικαιώματα και οι συλλογικές διεκδικήσεις (θα) εξατομικεύονται ως καπιταλιστικές πράξεις μεταξύ συναινούντων ενηλίκων. Πως η αδυναμία εξεύρεσης εργασίας, κατοικίας, εκπαίδευσης, περίθαλψης, αποπληρωμής δανείων και υποχρεώσεων γενικά η ανεργία, η φτώχεια, η ασθένεια, η αναπηρία, η εξαθλίωση θα αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του ατόμου που θα επισύρουν κοινωνική χλεύη, καταφρόνια, ακόμη και τιμωρία επειδή αδιαφόρησε ή δεν φρόντισε να επιλύσει ένα ΑΤΟΜΙΚΟ του πρόβλημα. Διότι (θα) είναι δεδομένη η ανεξαρτήτως θρησκευτικού δόγματος θεϊκή ευαρέσκεια από «τον ήχο χρυσών νομισμάτων» στον ατομικό κορβανά. Πως η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού θα έχουν νικήσει κατά κράτος όχι μόνο το κοινωνικό και το κράτος δικαίου μα πιθανόν και κάθε έννοια κοινωνικής οργάνωσης, συλλογικής ευθύνης και αλληλεγγύης, με εξαίρεση εκείνη της φιλανθρωπίας, που προσβάλλει, εξαχρειώνει και απανθρωποποιεί και τα δύο μέρη.

Ατομική ευθύνη δίχως ανάληψη της ευθύνης εαυτού με συλλογική σύμπλευση και κοινωνικούς αγώνες για την πορεία του κόσμου, για την εξέλιξη της κοινωνίας προς όφελος των πολλών, δεν νοείται. Είμαστε μια χώρα όπου μέχρι πρότινος οι παγκάλειες λογικές του «όλοι μαζί τα φάγαμε» μας είχαν ομογενοποιήσει με σύνδρομα ματαίωσης, αυτοοικτιρμού, πολιτικής απογοήτευσης και γενικεύσεων τύπου «όλοι είναι ίδιοι!». Καιρός να ξαναβρούμε τη θέση μας στον κοινωνικό χάρτη. Διότι το ζητούμενο ήταν και θα παραμένει πάντα ταξικό. Διότι η κοινωνική συνειδητοποίηση και η πολιτική χειραφέτηση ενάντια στη «θρησκειοποίηση» του ατομισμού, της ιδιωτικοποίησης και της ιδιώτευσης είναι τα αντίδοτα στην πανδημία του ασύδοτου καπιταλιστικού συστήματος και στη λαίλαπα που προοιωνίζεται στη μετά τον κορωνοϊό εποχή. Θα το «κοινωνήσουμε» επιτέλους; Θα λάβουμε εξ αυτού πάντες;

*Η Σωτηρία Μαραγκοζάκη είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας