Κάπου – όχι – πολύ μακριά από εδώ (Πρώτος πληθυντικός)

A long time ago in a galaxy far far away. Η γνωστή εισαγωγή σήμα κατατεθέν του πολέμου των άστρων. Ιστορίες από ένα πολύ μακρινό γαλαξία σε ένα πολύ μακρινό χρόνο. Ας φανταστούμε τώρα μια πολιτική εκδήλωση οποιουδήποτε θέματος: εργασιακό, αυτοδιοικητικό, φεμινιστικό, προσφυγικό. Οι τοποθετήσεις έχουν αναφορά σε μια σειρά προβλημάτων της ελληνικής πραγματικότητας, της Ευρώπης, του κόσμου: ανεργία, εργοδοτική τρομοκρατία, απολύσεις, συρρίκνωση μισθών, ακρίβεια, γυναικοκτονίες, σωματική βία, ψυχολογική βία. 

Όλα αυτά τα προβλήματα είναι απολύτως υπαρκτά. Οι τοποθετήσεις όμως που ακούμε ως προς αυτά είναι; Στο γενικό πλαίσιο ναι. Στο ειδικό πλαίσιο; Πού τοποθετεί κάθε φορά ο ομιλητής τον εαυτό του ως προς το θέμα το οποίο αναπτύσσει; Για παράδειγμα ακούμε έναν συνδικαλιστή να μιλάει για τη δυσκολία του να στήσεις ή να λειτουργήσεις σε ένα σωματείο. Ο ίδιος, ο κάθε συνδικαλιστής είναι κάποιο απόκοσμο πλάσμα το οποίο δε συναντά αυτές τις δυσκολίες; Ακούμε μια γυναίκα να τοποθετείται για την έμφυλη βία. Η ίδια δεν την έχει συναντήσει ποτέ στη ζωή της έχοντας καταφέρει να οριοθετήσει τόσο τέλεια τις σχέσεις της; 

Γιατί αυτό όμως να έχει σημασία; Το πρώτο, ίσως και σημαντικότερο, είναι η επικράτηση μιας λογικής ότι οι ιδέες και οι καταστάσεις πλανώνται στον αέρα χωρίς να παίρνουν υλική διάσταση. Όλες οι αναλύσεις που γίνονται έχουν αξία όταν αφορούν υπαρκτές καταστάσεις, άρα και υπαρκτά πρόσωπα, τα οποία δεν είναι ήρωες σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Το οποίο οδηγεί και στο επίσης σημαντικό γεγονός πως αν ο καθένας και η  καθεμία δεν αντιληφθεί το ρόλο του στις καταστάσεις στις οποίες περιγράφει, τότε δε θα μπορεί και να τις αλλάξει. Και αυτό φυσικά δεν αφορά μόνο τις ομιλίες στις εκδηλώσεις αλλά όλη την αντίληψη που έχουμε στην καθημερινότητά μας. 

Δεν είναι λίγο παράδοξο να αναφέρουμε πως εκμεταλλεύονται το προλεταριάτο και να μιλάμε σε τρίτο πρόσωπο; Εμείς δηλαδή τι είμαστε; Βιομήχανοι; Αυτοί οι εργάτες (οι οποίοι εξ ορισμού δεν είναι μόνο βιομηχανικοί) ποιοι να ‘ναι άραγε; Πού βρίσκονται; Εμείς όταν δουλεύουμε δωδεκάωρα ή για τρία ευρώ την ώρα τι είμαστε; Ελίτ και ρετιρέ; Όταν λέμε ότι κάποιοι  γιατροί παίρνουν φακελάκια δεν αφήνουμε ένα κενό; Πού βρίσκονται αυτοί οι γιατροί; Στη Μασαχουσέτη ή στον πάνω όροφο από εμάς; Τα αφεντικά που καταπιέζουν τους εργαζόμενους; Τα βύσματα; 

Εδώ θα μπορούσε να παρατηρήσει κάποιος πως όλα αυτά αν μπουν σε δημόσια ανακοίνωση ξεσηκώνουν και άλλα ζητήματα, το οποίο εν μέρει είναι αλήθεια (βέβαια σε μια κατάσταση που έχει ήδη οξυνθεί και πάρει διαστάσεις αυτό ίσως να μην έχει και τόσο σημασία). Αν δεν μπορούμε, όμως, αν δεν νιώθουμε ασφαλείς να μιλήσουμε για αυτά μεταξύ μας, και ακόμα περισσότερο να τα παραδεχτούμε στον εαυτό μας, τότε πώς ακριβώς θα μπορέσουμε να τα αλλάξουμε; 

Η αλήθεια είναι πως ζούμε σε ένα σύστημα εκμετάλλευσης, σε μια χειριστική και άνιση κοινωνία, που σημαίνει πως μας εκμεταλλεύονται, μας εκμεταλλεύονται σε κάθε ανάσα μας, σε κάθε βήμα μας, σε κάθε χτύπο της καρδιάς μας. Μας εκμεταλλεύονται στη δουλειά, στο σούπερ μάρκετ, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα σινεμά, στην τηλεόραση, και δυστυχώς πολλές φορές και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Πρώτο πληθυντικό. Εμένα, εσάς, όλους και όλες μας. Άλλες φορές καταφέρνουμε να αντισταθούμε με επιτυχία, άλλες με αποτυχία, άλλες μπορεί να γινόμαστε και εμείς οι ίδιοι οι φορείς της εκμετάλλευσης ακόμα και αν δε το συνειδητοποιούμε άμεσα. Όλα αυτά δεν αφορούν ένα γαλαξία μακριά από εδώ, αφορούν το σήμερα και εμάς. Τουλάχιστον όσο ζούμε και αναπνέουμε σε αυτό το σύστημα. Και αυτό δε θα αλλάξει αν συνεχίσουμε να μη βλέπουμε και τον εαυτό μας στο κάδρο. 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης