Κεντρική θέρμανση και κεντρικός σχεδιασμός

Τα πιο ωραία λαϊκά σε σπίτια με μωσαϊκά τα είχαμε χορέψει, λέει η Πρωτοψάλτη. Και το πιο πολύ κρύο το είχαμε φάει σε χώρες με εύκρατο κλίμα και κρατικές περικοπές στο εισόδημα. Εκεί όπου στήνουν λαϊκές συνελεύσεις για να βάλουν πετρέλαιο στην πολυκατοικία και κάνουν οικονομία στη θέρμανση, παζαρεύοντας τις αντοχές τους: 17 ώρες διαπραγμάτευση κι άλλες 17 με κρύα σπίτια, που θερμαίνονται πέντε ώρες το απόγευμα και άλλες δυο μεσημέρι.

Εκεί όπου βγήκε το τραγούδι “δεν κάνει κρύο στην Ελλάδα, κρύο δεν έκανε ποτέ” και τα δόντια χορεύουν στο ρυθμό της μουσικής. Και σε ένα γήπεδο είχε βγει το σύνθημα “κρύο γαμιέται η μάνα σου” -ενώ αν είχε καύσωνα, κανείς δε θα είχε κουράγιο να φωνάξει κάτι.

Έτσι όμως καταλαβαίνεις τις ρίζες της γλώσσας μας. Γιατί διάλεξαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι να πουν καλοκαίρι μια εποχή με τόσο υψηλές θερμοκρασίες, οπότε τουλάχιστον δεν πεθαίνεις από το κρύο και σου κόβεται και η όρεξη, συνεπώς μπορείς να κάνεις οικονομία στο φαΐ, αν χρειαστεί. Ο κόσμος υποφέρει και στις μεγάλες ζέστες, κανείς όμως δε θα έλεγε πως έχουμε “βαρύ καλοκαίρι” με μεγάλους καύσωνες, όπως λέμε πχ για το κρύο και τη βαρυχειμωνιά, που είναι ασήκωτο φορτίο για όσους δεν μπορούν να προστατευτούν. Κι αυτό δεν είναι κατηγορία για το χειμώνα, αλλά για τον κόσμο που ζούμε και την προστασία που μας δίνει.

Για έναν υπέρμαχο αυτού του κόσμου, πάντως, τα πράγματα είναι απλά, εφόσον είναι θιασώτης της θεωρίας περί αριστείας, που κατά βάση λέγεται αριστοκρατία -άλλο αν ντρέπονται να την πούνε με το όνομά της: θέρμανση έχει όποιος το αξίζει, γιατί έχει πετύχει στη ζωή του. Όλοι οι άλλοι δεν έχουν κάνει καλές επιλογές και τώρα λούζονται τις συνέπειες.

Για ένα φιλελέ, το σύστημα της κεντρικής θέρμανσης πιθανότατα είναι κάτι σαν τον εφιάλτη του κομμουνισμού, που περιορίζει τις ατομικές ελευθερίες, και μια απόδειξη γιατί αυτό το σύστημα απέτυχε παταγωδώς να ικανοποιήσει τις ανάγκες του κόσμου. Γιατί είναι αδύνατο να μπουν όλοι στο ίδιο καλούπι, στο ίδιο πρόγραμμα και να βρίσκονται τις ίδιες ώρες στο σπίτι. Και γιατί μένουν τα “πλημμυρισμένα με όνειρα” υπόγεια να βράζουν στο ζουμί τους, παίρνοντας ταξική εκδίκηση απ’ τα ρετιρέ που δεν προφταίνουν να ζεσταθούν. Ο κεντρικός σχεδιασμός της θέρμανσης δεν μπορεί να προβλέψει τη ζήτηση και τις ακριβείς ανάγκες του κοινού, για να μπει στη θέση της αγοράς και παίξει το ρόλο της.

Να είναι έτσι όμως; Ή μήπως ισχύει το ακριβώς αντίθετο;

Αυτή η προβληματική και δυσλειτουργική ισότητα δεν προκύπτει από κάποιον πρωτόγονο εξισωτισμό και την ισοπέδωση του κομμουνισμού, που μας βλέπει όλους το ίδιο. Είναι η αφηρημένη -και για αυτό στρεβλή- ισότητα του αστικού δικαίου, που σκεπάζει πρόχειρα την ανισότητα και συνεχίζει εν μέρει να επιβιώνει και στο σοσιαλισμό, εωσότου περάσουμε από την αρχή “στον καθένα ανάλογα με την εργασία του” στον κανόνα που λέει “στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του”. Γιατί ο καθένας έχει όντως διαφορετικές ανάγκες που δε γίνεται να υπαχθούν σε ένα γενικό, αφηρημένο μέτρο, όπως σε μια καπιταλιστική κοινωνία.

Η αφηρημένη αστική ισότητα, που ζωγραφίζει τους ανθρώπους παύλα-τελεία, και τους βλέπει σαν εμπορεύματα, δεν μπορεί να ζεστάνει ούτε την ψυχή ούτε τα σπίτια τους, να απονείμει δικαιοσύνη και να ικανοποιήσει τις ανάγκες τους. Ο καθένας μας είναι διαφορετικός, έχει άλλο πρόγραμμα κι άλλες ανάγκες από τους υπόλοιπους. Και η διαφορά αυτή δε σημαίνει ανισότητα που διαιωνίζει την αδικία, αλλά ισότητα μες στη διαφορά. Δε σημαίνει άλλοι να έχουν ζεστά σπίτια με τζάκια κι ανέσεις, ενώ άλλοι πεθαίνουν στο κρύο ή από τις αναθυμιάσεις ενός μαγκαλιού, για να ξεγελάσουν την παγωνιά -όπως λέμε να ξεγελάσουμε την πείνα μας- ενώ οι “άριστοι” τους χλευάζουν και λένε πως φταίει η αμορφωσιά τους για το τέλος τους.

Σημαίνει να υπάρχει μια σχετική άνεση κι αφθονία, όπου όλοι θα έχουν εύκολη πρόσβαση πχ στο φυσικό αέριο. Θα ρυθμίζουν μόνοι τους τη ροή, θα εξοικονομούν σημαντικούς πόρους όταν είναι εκτός οικίας -μακριά από την αλόγιστη σπατάλη που γίνεται τώρα- και θα προσέχουν το περιβάλλον με τις κατάλληλες μορφές ενέργειας και καύσιμης ύλης. Κι ο πάγος θα σπάει μόνο για να χαραχτεί ο δρόμος προς τον κόσμο του μέλλοντος, και όχι προς το τέλος του κόσμου, γιατί υπερθερμαίνεται ο πλανήτης -ενώ παγώνουν οι λαοί που τον κατοικούν…