Κορονοϊός και πανδημία τρία χρόνια μετά (Ανάμνηση από το παρελθόν ή μέλλον εν υπνώσει;)

Πέρασαν περίπου δύο χρόνια από την επίσημη λήξη της πανδημίας. Τα lockdown, τα μέτρα κυκλοφορίας, οι μάσκες, τα εμβόλια, τα δελτία των έξι, τα κρούσματα φαίνονται να ανήκουν στο μακρινό παρελθόν. Όσο όμως και αν είναι εικόνες και βιώματα που η επιθυμία του κοινωνικού συνόλου να αφήσει να ξεχαστούν και  να μείνουν ως θολές αναμνήσεις, όλα τα παραπάνω όχι μόνο έγιναν αλλά άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό την κοινωνία και τον τρόπο ζωής, ανέδειξαν αντιθέσεις και προβλήματα που υπήρχαν, τα μεγέθυναν και εμφάνισαν καινούρια. 

Το πρώτο και κυριότερο είναι ότι η πανδημία έδειξε πόσο ελλιπές και επισφαλές είναι το σύστημα υγείας στο δυτικό (τουλάχιστον) κόσμο, ενώ μετά από μια σειρά λάθος (ως προς το κοινωνικό σύνολο) πολιτικών υγείας αποδυναμώθηκε ακόμα περισσότερο (χαρακτηριστικά στην Ελλάδα οι παραιτήσεις γιατρών ακολουθούν η μία μετά την άλλη προς ένα όλο και πιο ευνοημένο ιδιωτικό τομέα). Η μεθοδολογία με την οποία η πλειοψηφία των δυτικών κρατών αντιμετώπισε την πανδημία έδειξε ότι το κυρίαρχο σύστημα όχι μόνο δεν εγγυάται την πρόοδο και την εξέλιξη, αλλά οδηγεί σε πρακτικές του μακρινού παρελθόντος ώστε να διατηρηθεί η κερδοφορία, και όχι η ευημερία των πολιτών. Επακόλουθο αυτών των πολιτικών ήταν  η εμφάνιση στο προσκήνιο ενός περιθωριακού (πολλές φορές λούμπεν) κομματιού το οποίο συσπειρώθηκε γύρω από θεωρίες συνωμοσίας και ακροδεξιές ή θρησκόληπτες ομάδες.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ο κόσμος συνήθισε στο να φοβάται.  Να φοβάται τον διπλανό του, να φοβάται να βγει έξω, να φοβάται να ονειρευτεί περισσότερα, να διεκδικήσει μια καλύτερη ζωή. Η περίοδος της πανδημίας τσάκισε για άλλη μια φορά τα εισοδήματα, η αγοραστική δύναμη συρρικνώθηκε ακόμη περισσότερο ενώ ταυτόχρονα η ακρίβεια σε μια σειρά κρατών σάρωνε και σαρώνει. Καταστήματα κλείνουν, λιγότερος κόσμος μπορεί να ψωνίσει, λιγότερος κόσμος βγαίνει, και το χειρότερο είναι ότι έχει συνηθίσει σε αυτό, έχει συμβιβαστεί στο πάλι καλά που ζω (λες και του κάνει κάποιος χάρη), έχει εθιστεί θα μπορούσε να πει κάποιος στη μιζέρια. Και κάπως έτσι η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές γίνονται η νέα πανδημία (ο όρος πανδημία δεν αφορά μόνο λοιμώδη νοσήματα).

Και με αυτά και με αυτά όλοι ξέχασαν πως το αρχικό αίτιο συνεχίζει να υπάρχει. Καταρχήν οι επιπτώσεις του ιού μετά τη λοίμωξη και την αποδρομή (long covid syndrome) έχει φανεί ότι επηρεάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό, ενώ πρόσφατο άρθρο των Times (is it dangerous to keep getting covid της Alice Park) αναφέρει πως τελευταίες έρευνες έχουν δείξει πως η επαναλοίμωξη με τον sars cov 2 εντείνει το long covid syndrome και οξύνει τα συμπτώματα σε μια σειρά οργάνων όπως η καρδιά, οι πνεύμονες και ο εγκέφαλος (περιοδικό Nature σε έρευνα του  Ziyad AL Aly). Το φαινόμενο αυτό φαίνεται να οφείλεται στη μεγάλη ηλικία και στο ιατρικό ιστορικό που καθιστούν τον οργανισμό και συγκεκριμένα συστήματα πιο ευάλωτα (για παράδειγμα το πάγκρεας στους διαβητικούς). Αλλά και στον υγιή πληθυσμό η επαναλοίμωξη με τον ιό αυξάνει τις πιθανότητες για δημιουργία θρόμβου και έμφρακτου. Με βάση τα παραπάνω η συγκεκριμένη έρευνα προτείνει την άμεση χορήγηση αντιϊκών φαρμάκων ώστε να μειωθεί το περιθώριο επιπλοκής στον οργανισμό.

Οπότε, ο ιός μπορεί να μην είναι τόσο επικίνδυνος ώστε να χρειάζονται τα καθημερινά δελτία τύπου αλλά δεν είναι και τόσο ακίνδυνος ώστε να αγνοείται τελείως η ύπαρξη του, πόσο μάλλον όταν δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστές οι μακροχρόνιες επιπτώσεις στον οργανισμό. Όμως στο δυτικό κόσμο πραγματοποιήθηκε η επιστροφή στο σημείο πριν την πανδημία όσον αφορά την κοινωνική ιατρική και τη δημόσια υγεία: μηδενική επιδημιολογική επιτήρηση, απουσία ενημέρωσης των πολιτών για τους κινδύνους και τα μέτρα προφύλαξης, για την ανάγκη ή μη εμβολιασμού, απουσία καταγραφής των ευαίσθητων ομάδων και Ιατρικής επαγρύπνησης ως προς αυτές. Η πρόληψη και η ιατρική της κοινότητας μπαίνει πάλι στο ντουλάπι καθώς είναι πλέον περιττό κόστος σε αντίθεση με τα φιλέτα του ιδιωτικού τομέα ή τις έρευνες για ακριβά και κερδοφόρα φάρμακα (μαζί με τη δικτατορία των στατιστικών συσχετίσεων που αγνοεί την αξία της απλής περιγραφής και καταγραφής των επιδημιολογικών δεδομένων).

Η αλήθεια είναι πως ο κόσμος στον οποίο δεν επηρεάζουν οι επαναλοιμώξεις λόγω της ιατρικής κάλυψης και αντιμετώπισης, δεν είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε. Και, ναι, υπάρχουν κίνδυνοι, κίνδυνοι για την υγεία, ψυχική και βιολογική, κίνδυνοι για την επιβίωση, κίνδυνοι για την ποιότητα ζωής. Μόνο που το αίτιο δεν είναι ο κορονοϊός ή ο επόμενος λοιμώδης παράγοντας, αυτά είναι οι αφορμές. Όπως και η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές δεν είναι και πάλι το αίτιο, αλλά το αποτέλεσμα. Το αίτιο είναι ένα σύστημα που βασίζεται στην αδικία σε τέτοιο βαθμό που θυσιάζει τον κάθε πολίτη και το κοινωνικό σύνολο προς όφελος των κερδών, ένα σύστημα που αγνοεί και θα συνεχίσει να αγνοεί την κοινωνική ιατρική. Άρα το πιο ορθό είναι να φοβάται η κοινωνία αυτό το σύστημα και να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση του. 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης