Κυριολεξία κι αλληγορία στον ακτιβισμό του τίποτα

Στην ποιητική λειτουργία της γλώσσας, λέξεις ή εκφράσεις μπορούν να ξεφεύγουν απ’ τα ασφυκτικά όρια της κυριολεκτικής σημασίας τους και αποκτούν αλληγορική σημασία. Ο χρήστης τους αξιοποιεί τόσο κάποια απ’ τα κυριολεκτικά τους χαρακτηριστικά όσο και την αντίληψη που έχει γι’ αυτές ο συνομιλητής του, έτσι ώστε να του κοινωνήσει αυτά που θέλει να του εκφράσει με τον πιο γλαφυρό τρόπο, να του γεννήσει τα περισσότερα δυνατά συναισθήματα.

Ένα «σχολικό» παράδειγμα είναι το ρήμα συννεφιάζω. Ο ουρανός συννέφιασε, λέμε στην κυριολεκτική χρήση της γλώσσας. Η ψυχή μου συννέφιασε λέμε στην ποιητική, για να επιβάλλουμε στον ακροατή της φράσης μας την εικόνα του σκοτεινιασμένου ουρανού και της επικείμενης μπόρας, σαν να επρόκειτο για κάτι που συμβαίνει τη δοσμένη στιγμή σε εμάς. Ο συνομιλητής μας αντιλαμβάνεται πως αυτό που πραγματικά μας απασχολεί είναι ένα δυσάρεστο συμβάν και όχι η μετεωρολογική πρόβλεψη της ΕΜΥ, γι’ αυτό και «παίρνοντας πάσα» από εμάς συνεχίζει την συζήτηση με κάποια φράση που απευθύνεται στην διάθεσή μας, και όχι διερευνώντας αν τα σύννεφα που μαζεύτηκαν στην ψυχή μας είναι θύσσανοι, στρώματα ή σωρείτες.

Για να αποφευχθεί το τελευταίο ενδεχόμενο, θα πρέπει ο συνομιλητής μας να έχει στοιχειώδη λογική και ευαισθησία, αλλά και κάποιου επιπέδου κοινωνική εμπειρία και επίγνωση του κόσμου γύρω του. Επίσης, θα πρέπει να έχει και πραγματικό ενδιαφέρον για τον όποιον συνομιλητή και τις έγνοιες του.

Όταν υπάρχει έλλειψη των παραπάνω, τότε η μεταφορική/αλληγορική χρήση της γλώσσας συγχέεται με την κυριολεκτική, η πραγματικότητα συντρίβει την ποίηση και η όποια συζήτηση συνεχίζεται χωρίς να υπάρχει νόημα, χωρίς επιδίωξη ενημέρωσης ή σύνθεσης απόψεων, γίνεται μόνο και μόνο για να μιλάει κάποιος.

Στο δελτίο τύπου που έλαβαν στο ηλεκτρονικό τους ταχυδρομείο όσοι είναι γραμμένοι στο newsletter του Μεγάρου Μουσικής ενημερώθηκαν για μια εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στον κήπο του στις 23 του Σεπτέμβρη: Μια ανοιχτή σε όλους ολονύχτια ανάγνωση της Οδύσσειας του Ομήρου, του ποιήματος στο οποίο η Μούσα, μέσα από το στόμα του Ποιητή, τραγουδάει τις περιπέτειες του πολύπραγου άντρα και των περιπλανήσεων αυτού και των συντρόφων του, αφότου κούρσεψαν της Τροίας το ιερό κάστρο και πάλεψαν για τον γυρισμό τους στην πατρίδα.

Η έκπληξη περίμενε τους αναγνώστες αυτού του δελτίου τύπου στην τελευταία παράγραφο: Η εκδήλωση εντάσσεται στις δράσεις των Atenistas που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της εκστρατείας #WithRefugees της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. “Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στη σύγχρονη οδύσσεια των προσφύγων που έχουν καταφύγει στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.», καταλήγει το Δελτίο Τύπου.

Στο μυαλό και στην δημόσια έκφραση τούτων των ακτιβιστών του τίποτα, η μεταφορική χρήση του όρου «Οδύσσεια», που, πατώντας στην περιπετειώδη περιπλάνηση του Οδυσσέα, χρησιμοποιείται για να αποδώσει την δραματικότητα, τον κίνδυνο και τα βάσανα που τυραννούνε αυτούς που ξεσπιτώνονται σε αναζήτηση ασφαλούς καταφυγίου, μακριά από πολέμους, φτώχεια και δυστυχία, ανάγεται σε κυριολεξία. Αδυνατώντας να κατανοήσουν και να νιώσουν εμπάθεια για το δράμα των προσφύγων, αδιαφορώντας για τις αιτίες που τους ξεσπιτώνουν, απρόθυμοι να συμβάλλουν ουσιαστικά στις προσπάθειες θεραπείας του προβλήματος και ανακούφισης των ταλαιπωρημένων αυτών ανθρώπων, πιάνονται από τη μοναδική από τις λέξεις που χρησιμοποιούνται από όσους αναφέρονται στο πρόβλημα, με την οποία νιώθουν κάποια οικειότητα, και πραγματοποιούν μια ανούσια παρέμβαση, έτσι ώστε να τικάρουν το νοητό κουτάκι «κοινωνική ευαισθησία ΟΚ» της νοητής checklist ύπαρξής τους.

«Οδύσσεια»… Οι περιπέτειες του Βασιλιά που, αφού εκστράτευσε από την μία άκρη του γνωστού τότε κόσμου στην άλλη, πολέμησε, κατέλαβε και κυριάρχησε μια πολιτεία, ξεκίνησε το δρόμο της επιστροφής, στο τέλος του οποίου προέβη σε νέα σφαγή. Κύριοι Ατενίστας, αν σταθούμε στην κυριολεξία της Οδύσσειας, ενδεχομένως να ταίριαζε περισσότερο να μεταφέρατε την εκδήλωσή σας στον κήπο του κτιρίου που υψώνεται δίπλα απ’ το Μέγαρο Μουσικής, στον κήπο της Αμερικάνικης Πρεσβείας. Αν θέλατε σώνει και ντε ένα αρχαίο έπος να τραγουδάει τους πόνους και τις περιπέτειες κάποιου που τον ξεσπιτώνει ο πόλεμος, που φορτώνεται τον ανήμπορο πατέρα του στην πλάτη και περιπλανιέται μακριά, για να καταφέρει τελικά να στεριώσει σε μια νέα πατρίδα, θα μπορούσατε να οργανώσετε μια ανάγνωση της “Αινειάδας” του Βιργίλιου.

Υ.Γ. Ξανακοιτάω το κείμενο… Πόσες λέξεις σπαταλήθηκαν για κάποιους που επέδειξαν την ευαισθησία τους για τον κρύο χειμώνα, ντύνοντας με πλεχτά τα δέντρα στα πεζοδρόμια του κέντρου της Αθήνας…