Μάτια ερμητικά κλειστά (Θεωρίες συνωμοσίας)
Η κυβέρνηση βολεύεται από τις θεωρίες συνωμοσίας που κρύβουν τις ευθύνες και τις αστοχίες της. Είναι δική μας επιλογή να μην κρατήσουμε τα μάτια μας ερμητικά κλειστά, παραμένοντας σε ένα λυκόφως, όπου δεν υπάρχει το συλλογικό παραμόνο το ατομικό.
We live in a twilight World. There is no friendship in the dusk (Tenet)
Τι μας κρύβουν; Φράση η οποία έχει γίνει viral στο πεδίο των Social media και χρησιμοποιείται κυρίως σε επίπεδο trolling συνοδευόμενο από το δείτε το πριν το κατεβάσουν. Βέβαια δεν ξεκίνησε έτσι. Όταν πρωτοχρησιμοποιήθηκε, όσοι και όσες το χρησιμοποιούσαν το εννοούσαν. Και εδώ ξεκινούν αρκετά προφανή και άλλα όχι τόσο προφανή ερωτήματα. Ποιοι μας κρύβουν κάτι και τι είναι αυτό το κάτι; Και γιατί να μας το κρύβουν;
Πριν όμως αρχίζουν να κατακλύζουν το χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι θεωρίες συνωμοσίας είχαν αρχίζει να κατακλύζουν τον κινηματογράφο και την τηλεόραση: X files, Μάτια ερμητικά κλειστά, Lost, The Bourne Identity. Όχι τόσο τυχαία τα έργα αυτά εμφανίζονται στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Το τέλος των ιδεολογιών και η Pax capitalista δεν προχώρησαν και πολύ και ο κόσμος ένιωθε ότι αρκετά κομμάτια του παζλ έλειπαν. Και από κει και πέρα ως γνωστόν η τέχνη μιμείται τη ζωή.
Στην Ελλάδα η αρχή των θεωριών συνωμοσίας είχε την ίδια περίοδο τους Εβραίους και τους Μασόνους οι οποίοι υποτίθεται ότι έχουν αυτοσκοπό την καταστροφή της ορθόδοξης πίστης και του ελληνισμού. Οι θεωρίες αυτές γιγαντώθηκαν στην περίοδο της οικονομικής κρίσης από το 2011 και μετά. Οι φήμες του ότι μας ψεκάζουν, ο George Soros και οι ΜΚΟ του. Και πάλι ο στόχος είναι η ορθόδοξη πίστη και ο ελληνισμός.
Την ίδια περίοδο εμφανίζεται και ο Αρτέμης Σώρρας ο οποίος λάνσαρε ότι κατέχει 600 δις ευρώ τα οποία έχει δώσει για να καλυφθεί το χρέος της Ελλάδας και προέκυψαν από την Μεγάλη Τράπεζα της Ανατολής (!) και την πώληση τεχνολογίας στον πρόεδρο Obama (!!). Φυσικά στην πορεία όλα αυτά αποδείχθηκαν μπαρούφες και τελικά τα ομόλογα στα οποία είχαν αναφορά τα 600 δις ήταν άχρηστα αναμνηστικά από το Μοναστηράκι και αντίστοιχες αγορές της Αμερικής. Το πρόβλημα είναι ότι αρκετοί πολίτες τον πίστεψαν.
Στην περίοδο της πανδημίας εμφανίστηκαν νέες θεωρίες συνωμοσίας: η μη ύπαρξη του sars cov 2, τα τσιπάκια στις μάσκες και τα μικροτσίπ στα εμβόλια ντυμένα μέσα από απομονωμένες φράσεις από την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Όχι μόνο πλέον δεν υπάρχει ο στόχος της υποδούλωσης της ορθοδοξίας και του ελληνισμού αλλά πλέον έχει προστεθεί σε όλα αυτά και ο αντίχριστος που θα σφραγίσει τους πολίτες.
Είναι αλήθεια πως οι θεωρίες συνωμοσίας εμφανίζονται πιο έντονα σε περιόδους κρίσης. Από μια οπτική είναι μια άμυνα του οργανισμού για να αντέξει αυτό που συμβαίνει γύρω του από τη μια και για να έχει μια ελπίδα να ακουμπήσει από την άλλη. Ζούμε σε ένα κόσμο μέσα στο λυκόφως αλλαγών και ανακατατάξεων και στο σούρουπο δεν υπάρχουν φιλίες. Ο καθένας προσπαθεί να επιβιώσει όπως μπορεί. Βέβαια οι θεωρίες συνωμοσίας δεν εμφανίζονται πάντα σε καταστάσεις κρίσης. Για παράδειγμα η επακριβής μετάφραση της αποκάλυψης μιλάει για χάραγμα στο χέρι ή στο μέτωπο. Με την κυριολεκτική ερμηνεία, μαζικά χάραγμα στο χέρι εμφανίστηκε σε μια μόνο χρονική περίοδο: όταν οι ναζί έκαναν με τατουάζ αριθμούς στο χέρι των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τότε όμως δεν υπήρχε κάποια αναφορά, κάποια διαμαρτυρία, κάποια παρομοίωση του Χίτλερ με τον Αντίχριστο. Γιατί άραγε;
Η απάντηση είναι απλή. Γιατί η περίοδος εκείνη αφορούσε είτε θρησκευτικές είτε φυλετικές μειονότητες. Το ιδεολόγημα της γερμανικής φυλής ανθούσε μέσα από την ρητορική του Χίτλερ ενώ η εκκλησία έμενε σιωπηλή και χαρούμενη για τις επιθέσεις στη Σοβιετική Ένωση. Βασικά ο ίδιος ο Χίτλερ και το ναζιστικό κόμμα βάδιζε την ύπαρξη του σε θεωρίες συνωμοσίας. Οι θεωρίες συνωμοσίας για αυτό το λόγο πολλές φορές ταυτίζονται και ενσωματώνονται από τους φασίστες και τους ακροδεξιούς. Προβλήματα τα οποία είναι παγκόσμια, ερμηνεύονται ως εθνικά και ένας κίνδυνος που αφορά το σύνολο των ανθρώπων περιορίζεται σε μια εθνική ομάδα.
Ένα άλλο κοινό σημείο και των δύο είναι η εχθρότητά τους προς την επιστήμη και τον ορθολογισμό. Στην παρούσα φάση για παράδειγμα στοχοποιούνται οι επιστήμονες στο χώρο της υγείας, τα μέτρα προστασίας και τα εμβόλια. Οι επιστήμονες πληρώνονται για να εγκλωβίζουν το λαό στο σκοτάδι, δε γνωρίζουν την πραγματική διάσταση των πραγμάτων (ότι για παράδειγμα ο ιός δε μεταδίδεται από την θεία κοινωνία), η μάσκα είναι φίμωτρο και το εμβόλιο εργαλείο παρακολούθησης.
Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; Καταρχήν η ύπαρξη της μάσκας δεν είναι κάτι καινοφανές. Χρησιμοποιείται από την περίοδο της Μαύρης Πανώλης (η γνωστή μάσκα με τη μακριά μύτη η οποία χρησίμευε για να αποθηκεύει βότανα που προστάτευαν από το μίασμα, τον μολυσμένο δηλαδή αέρα) τόσο τον 14ο όσο και τον 17ο αιώνα. Στη συνέχεια βέβαια αποδείχθηκε από έρευνες των Παστέρ, Λέστερ και Κοχ ότι η θεωρεία του μιάσματος δεν ισχύει, όμως η μάσκα σε μια πιο περιορισμένη έκδοση γνωστή πλέον ως χειρουργική μάσκα από το 1910 και μετά, συνέχισε να χρησιμοποιείται καθώς προστατεύει από την μετάδοση αερογενώς μεταδιδόμενων ασθενειών. Την ίδια εποχή εμφανίζεται και για πρώτη φορά ο εμβολιασμός ενώ τα μικροτσίπ δεν έχουν εφευρεθεί ακόμα. Λίγο πιο πριν εγκαθιδρύθηκε από τον Semmelweis η πρακτική της απολύμανσης και της υγιεινής των χεριών προ των τοκετών, μέθοδος που στην αρχή δεν έγινε δεκτή από μεριά του ιατρικού κόσμου καθώς αυτό θα σήμαινε την αποδοχή ενός μεριδίου ευθύνης για θανάτους που είχαν επέλθει.
Ένα κομβικό σημείο λοιπόν που οδηγεί στην άρνηση λήψης μέτρων είναι η απόρριψη της ευθύνης και η διατήρηση ενός status εξουσίας. Κάτι αντίστοιχο με αυτό που γίνεται σήμερα και με την εκκλησία. Παρόλ’ αυτα πάλι την περίοδο της Μαύρης Πανώλης οι καθολικοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χρήση ποτηριού και μεταλλικής λαβίδας για την θεία κοινωνία δημιουργώντας ένα είδος ψωμιού ζυμωμένου με κρασί, την Όστια, πρακτική η οποία υιοθετήθηκε και στη συνέχεια των χρόνων. Βέβαια την περίοδο εκείνη δε γνώριζαν τον τρόπο δημιουργίας των μικροοργανισμών και η κυρίαρχη υπόθεση ήταν ότι δημιουργούνται εκ του μηδενός. Χρόνια αργότερα ο Παστέρ απέδειξε την ύπαρξη και των τρόπο μετάδοσης των μικροβίων, θέτοντας παράλληλα και τις βάσεις για τη δημιουργία της υγιεινής.
Όμως οι παγιωμένες αντιλήψεις δύσκολα αλλάζουν, πόσο μάλλον όταν έχουν να κάνουν και με τη νομή της εξουσίας. Για αυτό μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τη δημιουργία εδάφους για την ανάπτυξη των θεωριών συνωμοσίας έχει και η κυβέρνηση. Η βασική αρχή για την αντιμετώπιση υγειονομικών κρίσεων είναι τα μηνύματα που εκπέμπονται να είναι αληθή και συνεπή. Για παράδειγμα η μάσκα και τα τεστ είναι χρήσιμα αλλά αυτή τη στιγμή δε μπορούμε να προμηθευτούμε. Ή οι τάξεις πρέπει να έχουν λιγότερα από 15 άτομα όπως και οι συνύπαρξη σε κοινό τραπέζι. Βέβαια η κυβέρνηση έκανε ακριβώς το αντίθετο. Κάθε φορά θεωρητικοποιούσε και θεωρητικοποιεί ακόμα τις αδυναμίες και τις ελλείψεις της.
Και οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στο να καλύπτονται οι αδυναμίες και οι ελλείψεις. Γιατί να θέλουν να μας ελέγξουν; Βρισκόμασταν σε κάποια επαναστατική κατάσταση και ήμασταν έτοιμοι να τους ξεφύγουμε; Γιατί να μας παρακολουθούν από ένα μικροτσίπ σε ένα εμβόλιο και όχι από το κινητό μας; Και πώς ακριβώς θα μας φιμώσουν με τις μάσκες; Δηλαδή πριν στους χώρους εργασίας ήταν όλοι σε σύγκρουση με τα αφεντικά και τώρα δε μπορούν από τη μάσκα; Αυτή περίμεναν για να επιβάλλουν ένα συγκεκριμένο μοντέλο πειθαρχίας; Και εδώ έρχεται ο πραγματικός ρόλος των θεωριών συνωμοσίας. Ότι καλύπτουν όχι τις ατομικές ευθύνες αλλά τις συλλογικές που έχει η κοινωνία για την έλλειψη αντίστασης, ό,τι καλύπτει τον πραγματικό ένοχο πίσω από καπνούς και αοριστίες, Και έτσι το κυρίαρχο σύστημα κρύβεται πίσω από μασόνους, από Εβραίους, από ΜΚΟ, από θηρία.
Και έχει σημασία η συλλογική ευθύνη να επιβιώσει ως έννοια και αντίληψη απέναντι στον ατομισμό. Για παράδειγμα γίνεται μεγάλη συζήτηση για το αν περιορίζει ή όχι τις ελευθερίες του ατόμου η υποχρεωτική χρήση μάσκας ή ο υποχρεωτικός εμβολιασμός. Μια οργανωμένη όμως κοινωνία βασιζεται στον αναγκαστικό περιορισμό των ατομικών ελευθεριών για την δημιουργία μιας συλλογικής ελευθερίας. Δεν αφοδεύουμε όπου θέλουμε, ο πιο σωματικά δυνατός δεν επιβάλλει τη θέληση του με τη βία στον πιο αδύναμο και ο πιο βιολογικά ισχυρός οργανισμός δεν αγνοεί τον κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών σε ευπαθείς ομάδες. Δε ζούμε με λίγα λόγια σε μια ζούγκλα που επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού. Και δεν είναι τυχαίο που υπερασπιστές των «ατομικών ελευθεριών» εμφανίστηκαν πρώτα στις ΗΠΑ.
Στην περίοδο αυτή όπως αποτυπώνεται στο ντοκιμαντέρ Contagion του Netflix μια ομάδα μητέρων διαπαιδαγωγούσε τα παιδιά της στο να μη δέχονται παρέμβαση στο σώμα τους με τη μορφή εμβολίων καθώς μεταφέρουν «κακές» ουσίες, ενώ παράλληλα τα προέτρεπε να ακουμπούν πάνω τους κομμάτια πλακούντα τα οποία μεταφέρουν «καλή ενέργεια». Ως αντιπαραβολή εμφανίζεται μια άλλη ομάδα μητέρων παιδιών με ανοσοανεπάρκεια λόγω χημειοθεραπείας οι οποίες είναι αγχωμένες για το αν τα παιδιά τους θα μπορέσουν να παρακολουθήσουν με ασφάλεια το σχολείο επειδή κάποια άλλα παιδιά αρνούνται να εμβολιασθούν. Δύο κόσμοι συγκρούονται και πάλι. Από τη μια πλευρά οι new age μεσοαστοί οι οποίοι σπάνε πλάκα για να δώσουν αξία στην καθημερινότητά τους, και από την άλλη οι άνθρωποι που πασχίζουν να επιβιώσουν.
Δε θα προσεύχομαι σε σύμπαν που θαμπώνει,
δε θα ρωτήσω αναιδώς, πού το κεντρί σου;
Γονιός δε θα ‘ναι να μου πει, σήκω και ντύσου
καιρός να ζήσουμε παιδί μου, ξημερώνει. (Μέρες αργίας, Διάφανα Κρίνα)
Και εδώ φαίνονται τα όρια της ατομικής ελευθερίας. Γιατί για να συνυπάρξουν μαζί οι άνθρωποι σε οργανωμένες κοινωνίες είναι αναγκαίο να περιορίσουν σε ένα βαθμό τις ατομικές τους ελευθερίες για να δημιουργηθεί μια νέα συλλογική ελευθερία. Αυτό σημαίνει πως στο ερώτημα αν μπορεί κάποιος να αρνηθεί να ακολουθήσει κάποια ιατρική οδηγία ή πράξη, η απάντηση δεν μπορεί να είναι πάντα ναι. Μπορεί να είναι ναι μέχρι το σημείο που τα αποτελέσματα της άρνησης επηρεάζουν μόνο τον εαυτό τους. Το οποίο πάλι έχει όρια. Γιατί στην περίπτωση του υποχρεωτικού προσυμπτωματικού ελέγχου για παράδειγμα έχει προταθεί όσοι τον αρνούνται να επωμίζονται το βάρος του κόστους νοσηλείας σε περίπτωση εμφάνισης ασθένειας. Ενδεχομένως το μέτρο αυτό να είναι υπέρ το δέον αυστηρό τη στιγμή που το κράτος δεν έχει δομήσει επαρκώς δομές κοινωνικής ιατρικής και δημόσιας υγείας. Βέβαια το πρόβλημα υπάρχει καθώς ο σχεδιασμός των δομών υγείας γίνεται με βάση συγκεκριμένα στοιχεία και προβλέψεις. Στην περίπτωση όμως των λοιμωδών ασθενείων η κατάσταση είναι διαφορετική καθώς φαινόμενα άρνησης των μέτρων ασφαλείας μπορεί να οδηγήσουν σε κατάρρευση του κοινωνικού συνόλου.
Το γεγονός αυτό είναι ακόμα πιο τραγικό όταν τα μέτρα προστασίας είναι ασφαλή. Στην περίπτωση της χρήσης μάσκας τόσο ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας όσο και οι παιδιατρικές ενώσεις έχουν αποφανθεί ότι είναι ασφαλής και παρέχουν μια επιπλέον προστασία, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα εμβόλια. Οι θεωρίες συνωμοσίας για τα εμβόλια εμφανίσθηκαν το 1995 όταν δημοσιεύεται στο Lancet έρευνα που συσχέτιζε τον εμβολιασμό MMR με την εμφάνιση φλεγμονώδους νόσου του εντέρου. Η έρευνα βασίστηκε σε στατιστική καταγραφή περιστατικών της νόσου σε εμβολιασμένα άτομα, χωρίς κάποια βιολογική συσχέτιση με το εμβόλιο. Η ίδια έρευνα οδηγείται στο συμπέρασμα πως ο εμβολιασμός συμβάλλει στην εμφάνιση φλεγμονώδους νόσου, χωρίς περαιτέρω στοιχεία. Το 1999 εμφανίστηκε δεύτερη έρευνα που συσχέτιζε το συγκεκριμένο εμβολιασμό όχι μόνο με τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, αλλά και τον αυτισμό. Η έρευνα πάλι συσχέτιζε την εμφάνιση λίγων περιστατικών αυτισμού, τα οποία χρονικά συνδέθηκαν με την πραγματοποίηση της πρώτης δόσης του σχήματος. Οι εμβολιασμοί στη Μεγάλη Βρετανία μειώθηκαν με συνέπεια την αύξηση περιπτώσεων νόσησης και θνητότητας από την ιλαρά. Η συσχέτιση του εμβολίου MMR με τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (και ως συνέχεια με τον αυτισμό) δεν είχε ούτε στη δεύτερη έρευνα εργαστηριακά δεδομένα, αλλά στατιστική καταγραφή.
Ύστερες έρευνες βασισμένες σε πιο σύγχρονες μεθόδους (RT PCR) δεν κατάφεραν να επαληθεύσουν τα ευρήματα αυτά και να εντοπίσουν το γονιδίωμα του ιού σε δείγματα ασθενών είτε ελκώδους κολίτιδας είτε νόσου του Crohn, καταλήγοντας ότι η συσχέτιση είναι συμπωματική. Για την περαιτέρω αποδόμηση των πρώιμων ερευνών, πραγματοποιήθηκαν συγκριτικές μελέτες μεταξύ εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων ομάδων, στις οποίες δεν παρατηρήθηκε διαφορετικό ποσοστό εμφάνισης φλεγμονωδών νόσων του εντέρου. Η «ιδεολογία» του αντιεμβολιαστικού κινήματος βασίστηκε λοιπόν σε δύο άρθρα τα οποία παρείχαν στατιστικές συσχετίσεις και ελάχιστα ιατρικά δεδομένα, τα οποία καταρρίφθηκαν στη συνέχεια.
Η διαδρομή της ιδεολογίας αυτής εμφανίζει το φαινόμενο της λερναίας ύδρας: όταν η επιστημονική κοινότητα κόβει το ένα κεφάλι, εμφανίζονται άλλα δύο. Η χρήση της συντηρητικής ουσίας thimerosal (με βάση τον υδράργυρο) στα παιδικά εμβόλια δεν οδηγεί σε καμία μοριακή διεργασία που να σχετίζεται με την εμφάνιση αυτισμού, ενώ η εμφάνιση συμπτωμάτων από δηλητηρίαση με υδράργυρο δεν προσομοιάζει τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στον αυτισμό. Επίσης υπόθεση της εξασθένισης του ανοσοποιητικού συστήματος αποδομήθηκε με τη σειρά της καθώς ούτε τα εμβόλια σχετίζονται με κλινικώς σημαντική καταστολή του ανοσοποιητικού, ούτε ο αυτισμός έχει ανοσολογική βάση.
Τόσο λοιπόν στην περίπτωση του εμβολιασμού όσο και στη χρήση μάσκας, παρά την εμφάνιση μεγάλου αριθμού μελετών, οι οποίες σε διαφορετικούς πληθυσμούς και χώρες απέδειξαν ότι δεν προκύπτει κίνδυνος, μέρος της κοινή γνώμης φαίνεται να κατευθύνεται από μικρό αριθμό μη επιστημονικών δεδομένων στο διαδίκτυο. Μάλιστα η απεύθυνση των δημοσιευμάτων αυτών, σε μη ιατρικά έγκυρα ή μη επιστημονικά site είναι ιδιαιτέρως μεγαλύτερη και πιο επιδραστική, από την επιστημονική βιβλιογραφία.
Παρατηρείται λοιπόν πως πολλές φορές λόγω των ανεπαρκειών των κρατικών μηχανισμών, λόγω της διγλωσίας των αρμοδίων, λόγω των πολιτικών σκοπιμωτήτων πλήττεται το κύρος της επιστήμης και όταν οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν ανθίσει, το κακό έχει ήδη γίνει. Και δυστυχώς σε αντίθεση με τις ταινίες, κανένας δε μπορεί να γυρίσει πίσω το χρόνο και να αλλάξει τις πράξεις του. Ό,τι έχει γίνει, έχει γίνει. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι πρέπει να παραμείνει και έτσι. Μπορεί να είναι αδύνατη η επιστροφή στο παρελθόν σε κυριολεκτικό επίπεδο, είναι δυνατή όμως σε μεταφορικό. Μπορεί ο καθένας να αναλογιστεί τις επιλογές και τις πράξεις του και τα αποτυπώματα τους στο παρόν και με βάση αυτά να αναδιαμορφώσει το μέλλον.
Θα ‘ρθει την ώρα που σπαράσσεται το φως μου
κι εκλιπαρώ φανατικά λίγη γαλήνη.
Θα ‘ρθει σαν πύρινο παράγγελμα που λύνει
όρους ζωής και την αδρή χαρά του κόσμου. (Διάφανα Κρίνα, Μέρες αργίας)
Σε καμία περίπτωση την παραπάνω διαδικασία δε θα την κάνει η κυβέρνηση. Η κυβέρνηση βολεύεται από τις θεωρίες συνωμοσίας καθώς συσκοτίζουν το τοπίο και κρύβουν τις ευθύνες και τις αστοχίες της. Είναι επιλογή των υπολοίπων από εκεί και πέρα να κρατήσουν τα μάτια τους ερμητικά κλειστά και να παραμείνουν σε ένα λυκόφως στο οποίο δεν υπάρχει το συλλογικό παραμόνο το ατομικό. Ή μπορούν να δουν ότι υπάρχει και η επιλογή των συλλογικών διεκδικήσεων που θα επιβάλλουν στην κυβέρνηση μια διαφορετική αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση δε χωρούν ούτε θεωρίες συνωμοσίας ούτε αόρατοι εχθροί. Και ο καθένας είναι αντιμέτωπος με τον εαυτό του και τις πράξεις του, που δε διαμορφώνουν μόνο το δικό του μέλλον αλλά και το παρόν και το μέλλον της νέας γενιάς, την οποία ήδη η κοινωνία έχει φορτώσει με αρκετά άγχη και φοβίες.
Πάνος Χριστοδούλου, Ειδικευόμενος Ιατρικής Βιοπαθολογίας/Εργαστηριακής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης
Αναφορές
Το ράμφος που έδιωξε το μίασμα, Σίσσυ Αλωνιστιώτου στην Καθημερινή της Κυριακής
The medical book: from witch doctors to Robot surgery, Clifford Pickover
Contagion, Netflix
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9643797/
