Μπασταρδοκρατία – Η καταστολή ως σύγχρονη θεραπεία
Ενώ η κυβέρνηση δεν έχει λεφτά για να πληρώσει τις προβλεπόμενες εφημερίες των γιατρών από το Δεκέμβριο και τις υπεράριθμες εφημερίες από τον Ιούλιο, καλεί ιδιώτες να πραγματοποιήσουν εφημερίες με το ποσό των 2000 ευρώ (το διπλάσιο από τον μισθό των γιατρών στα δημόσια ιδρύματα).
Δεν είναι δημοκρατία, δεν είναι ελευθερία, είναι μόνο μία, μπασταρδοκρατία. Αυτό είναι το ρεφρέν από το τραγούδι Μπασταρδοκρατία του punk συγκροτήματος Γενιά του χάους. Και θα μπορούσαν οι στοίχοι αυτοί, μαζί με όλες τις εικόνες και τους συνειρμούς που φέρνουν, να περιγράψουν τη ζωή, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά εν γένει στην πολιτισμένο κατά τα άλλα δυτικό κόσμο. Από μια μεγάλη μερίδα του κόσμου η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ως χούντα, από άλλους ως βιοπολιτική και από άλλους απλά σαν αστική δημοκρατία. Πολλές φορές και οι έννοιες έχουν τη σημασία τους, γιατί φανερώνουν όχι μόνο τις διαφωνίες που έχει κάποιος απέναντι στην κατάσταση που περιγράφει, αλλά και την στρατηγική που σκοπεύει να χρησιμοποιήσει για να την αντιμετωπίσει και το πού ακριβώς θέλει να φτάσει.
Συγκεκριμένα ως προς την άποψη ότι δεν υπάρχει χούντα γιατί αυτή είναι η αστική δημοκρατία εν γένει: η αστική δημοκρατία είναι μόνο μια από τις εκφάνσεις του καπιταλισμού. Είχαν λοιπόν την ίδια μορφή οργάνωσης της κοινωνίας η σοσιαλδημοκρατική Σουηδία του Ούλοφ Πάλμε με την χούντα του Πινοσέτ στη Χιλή; Σίγουρα όχι. Είχαν και οι δύο χώρες καπιταλισμό; Σίγουρα ναι. Ήταν ίδια η ποιότητα ζωής της πλειοψηφίας των κατοίκων στις δύο χώρες; Η απάντηση και εδώ είναι προφανής. Όλα αυτά δεν έχουν σημασία για να αποδείξουν ότι ο καπιταλισμός μπορεί να είναι ανθρώπινος, δεν είναι και δε μπορεί να γίνει γιατί έχει στο DNA του την αδικία. Αλλά οι κατακτήσεις όταν δίνονται, δε δίνονται από τον καπιταλισμό αλλά από τον αγώνα του λαού, δεν είναι άσπρο μαύρο, το ίδιο και οι κοινωνικές συνθήκες οι οποίες αποτυπώνουν τους συσχετισμούς και το σημείο από το οποίο δίνει τη μάχη ο λαός.
Και σίγουρα πάλι το σημείο ισορροπίας του τελευταίου διαστήματος όπως έδειξαν τα περιστατικά της Νέας Σμύρνης, δεν είναι και πολύ ευνοϊκά. Τι είναι λοιπόν χούντα; Επί της ουσίας είναι η αυταρχική μορφή διοίκησης μιας ομάδας (επιτροπή είναι η κυριολεκτική μετάφραση από τα ισπανικά) η οποία δεν ασκείται με βάση το σύνταγμα αλλά με βάση τις αποφάσεις της επιτροπής ελέγχου, η οποία μπορεί να είναι στρατιωτική (το ιστορικά πιο συνηθισμένο), κομματική ή ολιγαρχική. Με βάση τα παραπάνω και με το δεδομένο ότι το σύνταγμα της Ελλάδας έχει γίνει κουρελόχαρτο το τελευταίο διάστημα, η περιγραφή χούντα μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Μια μερίδα βέβαια θεωρεί ότι η χούντα είναι της επιστημονικής κοινότητας (το κομμάτι που αναφέρεται στη βιοπολιτική). Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Δεν είναι η (διορισμένη από την κυβέρνηση) επιτροπή «ειδικών» που υπαγορεύει τις πολιτικές αποφάσεις, αλλά η πολιτική ηγεσία που υπαγορεύει τις «επιστημονικές» αποφάσεις στην επιτροπή, όπως χαρακτηριστικά φάνηκε στο άνοιγμα των συνόρων πέρσι το καλοκαίρι (το οποίο από ότι φαίνεται θα επαναληφθεί και φέτος) και στις παλινωδίες με το ζήτημα των εμβολίων, των διαγνωστικών εξετάσεων και της μάσκας. Δεν πρόκειται λοιπόν για μια πολιτική η οποία περιστρέφεται γύρω από υγειονομικά πρωτόκολλα (τα οποία μάλιστα δεν εφαρμόζονται), αλλά για μια πολιτική που προσπαθεί να επιβληθεί μέσω της καταστολής, ώστε να μεγιστοποιήσει το κέρδος σε μια περίοδο κρίσης.
Γιατί όμως έχουν σημασία όλα αυτά και σε πιο βαθμό σχετίζονται με την ιατρική αντιμετώπιση της κρίσης αυτής; Έχουν μεγάλη σημασία γιατί η αντίληψη πως η επιστήμη είναι κάτι ουδέτερο και ανεπηρέαστο από τις κοινωνικές συνθήκες, είναι ένας από τους λόγους που τελικά κατέληξε η επιστήμη να είναι υποδουλωμένη στο κεφάλαιο. Ειδικά για τους γιατρούς και τους επιστήμονες υγείας είναι απαραίτητη η κατανόηση των κοινωνικών συνθηκών και του περιβάλλοντος στο οποίο εξελίσσονται οι ασθένειες και τα προβλήματα. Χωρίς τη γνώση αυτή δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί ολιστικά μια κατάσταση που αφορά το μακροεπίπεδο της κοινωνίας, όπως είναι η πανδημία.
Στην περίπτωση του ελληνικού κράτους, παρατηρείται ένα παράδοξο που όλο και μεγεθύνεται. Ενώ η πανδημία φαίνεται να εξελίσσεται αρνητικά ως προς τον αριθμό των κρουσμάτων παρά τα έως τώρα μέτρα, η κυβέρνηση δεν αναθεωρεί το πλάνο της, δεν ενισχύει την υγειονομική υποδομή του κράτους, αλλά αντίθετα εντείνει τα μέτρα καταστολής, τα οποία δεν έχουν αποδώσει. Συγκεκριμένα η κυβέρνηση, ενώ δε στελεχώνει ούτε νέες ΜΕΘ ούτε εμβολιαστικά κέντρα ούτε εργαστηριακές υποδομές, καθώς όλα αυτά αποτελούν περιττά έξοδα για τη λογική της, δαπανά, ωστόσο, αξιοσημείωτα ποσά στον εξοπλισμό των δυνάμεων καταστολής με την αγορά 1500 νέων οχημάτων. Όχι μόνο αυτό δυστυχώς. Ενώ η κυβέρνηση αρνείται επίσης πεισματικά την προκήρυξη των απαραίτητων θέσεων γιατρών και υγειονομικών που χρειάζονται για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος υγείας, προχωρά στην πρόσληψη 1500 ειδικών φρουρών. Τα παράδοξα όμως συνεχίζονται. Ενώ η κυβέρνηση δεν έχει λεφτά για να πληρώσει τις προβλεπόμενες εφημερίες των γιατρών από το Δεκέμβριο και τις υπεράριθμες εφημερίες από τον Ιούλιο, καλεί ιδιώτες να πραγματοποιήσουν εφημερίες με το ποσό των 2000 ευρώ (το διπλάσιο από τον μισθό των γιατρών στα δημόσια ιδρύματα). Για την ιστορία οι υπεράριθμες εφημερίες είναι οι εφημερίες που πραγματοποιούνται πέρα από το όριο που εξασφαλίζει ο νόμος, γιατί ακριβώς τα νοσοκομεία δεν έχουν το απαιτούμενο προσωπικό. Είναι εφημερίες που οι γιατροί δεν ήταν και δεν είναι υποχρεωμένοι να κάνουν, αλλά τις κάνουν για να μην καταρρεύσει το σύστημα υγείας μέσα στην κρίσιμη αυτή κατάσταση. Και θεωρητικά είναι εντός του προϋπολογισμού των νοσοκομείων καθώς αντιστοιχούν στο ποσό των εφημεριών που θα γινόταν από το προβλεπόμενο για την ασφαλή λειτουργία των νοσοκομείων προσωπικό.
Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση έχει μετατρέψει τα νοσοκομεία σε μονοθεματικές μονάδες covid, ενάντια στα διεθνή πρωτόκολλα του παγκόσμιου οργανισμού υγείας, ο οποίος προτάσσει τη δημιουργία αυτόνομων δομών σε περιπτώσεις πανδημίας. Αυτό σημαίνει πως οι διαθέσιμες κλίνες που ακούτε από τα κανάλια, δεν είναι μόνο οι κλίνες που δημιουργήθηκαν για τις μονάδες λοιμωδών νοσημάτων αλλά το μεγαλύτερο μέρος των κλινών ενός νοσοκομείου, το οποίο σημαίνει πρακτικά πως όλα τα υπόλοιπα τμήματα του νοσοκομείου υπολειτουργούν με αποτέλεσμα πολλές λίστες αναμονής χειρουργείων να έχουν φτάσει τα δύο χρόνια. Παράλληλα η κυβέρνηση λειτουργεί περιορισμένα διαγνωστικά κέντρα και με υποτυπώδη λειτουργία, αφήνοντας το μεγαλύτερο κομμάτι των διαγνωστικών εξετάσεων στον ιδιωτικό τομέα, χωρίς μάλιστα το κομμάτι αυτό να καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμία. Όλα αυτά συνιστούν μια στην πράξη κατάργηση του εθνικού συστήματος υγείας, μια ιδιωτικοποίησή του από την πίσω πόρτα.
Στο πνεύμα αυτό κινείται και η μετακίνηση ειδικευόμενων γιατρών παρανόμως σε ιδιωτικές δομές υγείας. Το αρχικό πρόσχημα είναι ότι τα ιδρύματα αυτά εξυπηρετούν το εθνικό σύστημα υγείας αυτή την περίοδο. Βέβαια αν δει κάποιος τα κριτήριά τους για την εισαγωγή ενός ασθενούς, θα διαπιστώσει πως για να μπει κάποιος το μόνο που δε ζητούν είναι να μπορεί να κάνει 200 push-ups το λεπτό, όπως πετυχημένα σχολίασε στην τελευταία παράστασή του ο Ζαραλίκος. Άρα πίσω από το πρόσχημα αυτό κρύβεται η από καιρό θέση της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ και των νεοφιλελεύθερων κύκλων της ΝΔ να δίνονται ειδικότητες και σε ιδιωτικά ιδρύματα, το οποίο θα δημιουργήσει ερωτήματα ως προς τον έλεγχο της εκπαίδευσης αλλά και τη μορφή των συμβάσεων και των αμοιβών. Όμως παρόλα αυτά ο υπουργός υγείας καλεί τους γιατρούς να συμβάλλουν. Τι εννοεί; Να υπογράψουν αυτές τις τρίμηνες συμβάσεις, αλλιώς θα προχωρήσει σε επίταξη. Μόνο που χρησιμοποιεί λάθος λέξη, η σωστή είναι επινοικίαση καθώς η χρήση αυτή θα γίνει με το αζημίωτο και σε πολύ υψηλότερες τιμές από τις προβλεπόμενες. Ο υποχρεωτικός χαρακτήρας έχει να κάνει με το ότι τα μεγάλα ιδιωτικά franchise της υγείας (πολυμετοχικές εταιρίες με λίγους γιατρούς ως αχυρανθρώπους στην ιδιοκτησία) ούτε αυτό δε δέχονται, καθώς προτιμούν να καλύπτουν ως covid free δομές το κενό που αναφέρθηκε προηγουμένως.
Αν σε όλη αυτή την κατάσταση προσθέσει κάποιος την απαγόρευση λήψης αδειών στις δομές υγείας (θεωρούνται τυχεροί όσοι μπορούν να πάρουν τα ρεπό από τις εφημερίες) σε συνδυασμό με την επίμονη άρνηση στην προκήρυξη θέσεων, είναι λογικό να παρατηρείται έντονο φαινόμενο κατάρρευσης (burnout) των εργαζομένων στην υγεία. Χαρακτηριστικά φαίνεται πως το 20% των γιατρών παρουσιάζει αγχώδεις διαταραχές ενώ το 60% σημεία υπερκόπωσης, ποσοστά ιδιαίτερα αυξημένα από την προηγούμενη περίοδο (η οποία λόγω οικονομικής κρίσης δεν ήταν και η καλύτερη δυνατή). Φαίνεται πλέον πως η κυβέρνηση ξέχασε τα χειροκροτήματα και τη ρητορεία περί ηρώων του εθνικού συστήματος υγείας. Η μόνη ρητορεία που χρησιμοποιεί πλέον είναι η δύναμη των γκλοπ των δυνάμεων καταστολής, οι οποίες πλέον έχουν μόνιμη εκπροσώπηση στα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Και όπως δήλωσε και ένας συνδικαλιστής τους «έγινε ολόκληρο θέμα από τους άπλυτους για δυο-τρεις γκλοπιές». Συνδικαλιστή γιατρό όμως δε θα δείτε καθώς τα προτάγματα των ιατρικών ενώσεων δεν ταιριάζουν με το κλίμα τρομοκρατίας και εκφοβισμού.
Από τη μία λοιπόν υπάρχει ο φόβος, από την άλλη το τυράκι του ανοίγματος της εστίασης (ή έστω των …κομμωτηρίων) και από πάνω ή δαμόκλειος σπάθη της καταστολής. Ούτε κουβέντα για μια ουσιαστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη αντιμετώπιση της πανδημίας. Έχουν καλλιεργήσει σε τέτοιο βαθμό το φόβο για το διπλανό, ώστε να επικρατεί και τελικά να καλύπτει τον φόβο για τον κορονοϊό ή την αυταρχική πολιτική της κυβέρνησης. Αυτό τους επιτρέπει (ή τουλάχιστον έτσι νομίζουν) να παραβιάζουν τους κανόνες που οι ίδιοι θεσπίζουν, να βαφτίζουν, να δέρνουν, να βασανίζουν, να συγκαλύπτουν τροχαία, να κουκουλώνουν παραβιάσεις των μέτρων όταν αφορούν δικούς τους γιατρούς, να παραπληροφορούν, να συκοφαντούν. Και ναι, όλο αυτό δεν είναι μια συνηθισμένη μορφή αστικής δημοκρατίας. Ούτε το ένα εκατοστό από όλα αυτά δε γινόταν στη Σοβιετική Ένωση ή την Κούβα ή ακόμα και τη σημερινή Κίνα, και χαρακτηρίζονταν ως αυταρχικά καθεστώτα. Όπως επίσης δεν απαντάται το ερώτημα πώς οι τόσο απάνθρωπες χώρες αυτές αντεπεξήλθαν γρήγορα, αποτελεσματικά και με βάση τα διεθνή πρωτόκολλα στην πανδημία, ενώ ο δυτικός κόσμος δεν μπορεί να βρει το βηματισμό του εδώ και ένα χρόνο. Εκτός και αν δε θέλει να τον βρει, εκτός και αν θέλει να δημιουργήσει μια νέα κανονικότητα, βασισμένη στον έλεγχο και την καταστολή. Και αν η λέξη χούντα έχει συνδεθεί υπερβολικά με το στρατό, τότε ο τίτλος του άρθρου και του τραγουδιού, η λέξη Μπασταρδοκρατία ίσως περιγράφει πολύ καλά τη μορφή του πολιτεύματος αυτή τη χρονική στιγμή.
Παντού λογοκρισία και βρώμικες παγίδες συνέχεια σε ελέγχουν ακόμα και όταν φτύνεις ψέματα σου λένε για αγάπη και ειρήνη και στο φαΐ σου ρίχνουν μισό κιλό στρυχνίνη. Ως πότε θα ανεχόμαστε στη μάπα να μας φτύνουν και θα τους αφήνουμε το μέλλον μας να σβήνουν; Συνέχεια μας κτυπούν στις φυλακές μας ρίχνουν μα ότι και να κάνουν το στόμα δε μας κλείνουν. Ποτέ! (από το ίδιο τραγούδι)
Χριστοδούλου Πάνος, Βιοπαθολόγος / Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ
Παραπομπές
Λεξικό Merriam-Webster’s Dictionary, Λήμμα: Junta. http://www.merriam-webster.com/dictionary/junta
Lai, Brian; Slater, Dan (2006). «Institutions of the Offensive: Domestic Sources of Dispute Initiation in Authoritarian Regimes, 1950-1992». American Journal of Political Science 50 (1): 113–126.
https://www.katiousa.gr/koinonia/akoma-53-peripolika-gennise-i-kyvernisi-kai-to-epiteliko-kratos/
The Impact of COVID-19 on Physician Burnout Globally: A Review, Shabbir Amanullah, Rashmi Ramesh Shankar
Πάνος Χριστοδούλου
Ξεκίνησα να ονειρεύομαι ένα διαφορετικό κόσμο παράδοξα, διαβάζοντας Ιούλιο Βερν και Βίκτωρα Ουγκό στο φροντιστήριο γαλλικών και ευαγγέλιο στο κατηχητικό. Κατέληξα να τον βλέπω όταν σε ένα φεστιβάλ έπεσε στα χέρια μου το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Σπούδασα Ιατρική στην Πάτρα, συνέχι...
Διαβάστε περισσότερα
