Ο Δράκουλας των Εξαρχείων – Η σκηνή στο φινάλε με τον Ριζοσπάστη που κόπηκε!

Ο Δράκουλας των Εξαρχείων…

Κάποιοι την θεωρούν εμβληματική ταινία για την εποχή της και όχι μόνο, άλλοι απλώς καλτ -στο ευρύτερο κλίμα της εποχής- και το ένα δεν αναιρεί το άλλο απαραίτητα. Μήπως όμως το καλτ είναι απλά μια κωδική ονομασία που δίνουμε σε κάτι, για να απενοχοποιήσουμε τα δικά μας γούστα;

Ο Δράκουλας των Εξαρχείων είναι μια ταινία που δε μοιάζει με τις άλλες (δε βγαίνουν πια τέτοιες ταινίες) και μνημονεύεται μέχρι σήμερα για πολλούς λόγους -εκ των οποίων και ο καθένας μόνος του ξεχωριστά θα αρκούσε, για να την θυμόμαστε.

Το Υπάρχω απ’ τον Πουλικάκο, ντυμένος χωροφύλακας της χούντας (και όσο υπάρχεις, θα υπάρχω…). Η σκηνή με τον Άσιμο που ψάχνει τα Κύθηρα ως πολιτικός πρόσφυγας από την Τασκένδη. Η αγγλική διασκευή στο κομμάτι “θα τον μεθύσουμε τον Ήλιο…” –We ‘re gonna make the sun drunk! Η σεναριακή ιδέα -αν υποθέσουμε ότι υπάρχει σενάριο- για το δημιούργημα ενός σύγχρονου Φρανκεστάιν, που -δανείζεται όμως στοιχεία και από τον δράκουλα των Καρπαθίων και- φτιάχνει τις Μουσικές Ταξιαρχίες από τα μέλη των καλύτερων μουσικών που δε βρίσκονται εν ζωή (πχ τα χέρια του Τζίμι Χέντριξ). Η σάτιρα του καταναλωτισμού κι ο πελάτης που δικαιούται να δοκιμάσει πχ μια καπότα, όχι όμως και να αρνηθεί να πάρει το απορρυπαντικό που του προσφέρει ο παρουσιαστής. Ακόμα και ο Κοτρώνεν με τον Βαβούρα, ως καλτ μορφές. Αλλά κυρίως οι προφητικοί στίχοι του Ψαριανού, που κατάφερε επιτέλους το όνειρό του:

Στης Βουλής τα έδρανα,
αχ και εγώ να έκλανα

Με μια χρονική απόσταση ασφαλείας, μπορείς να γελάσεις και να τα βρεις όντως καλτ -ό,τι και αν σημαίνει αυτός ο όρος. Αρκεί να μπορείς να τα απομονώσεις, όχι γιατί είναι επικίνδυνα, αλλά το ακριβώς αντίθετο. Είναι άσφαιρα πυρά, ακίνδυνα όπως κάθε χαβαλές και πρέπει να τα απομονώσεις από το γενικό περιεχόμενο, που είναι… (μισό λεπτό, να σκεφτούμε μια λέξη που να μην ακούγεται ξύλινη και βαρύγδουπη) (νέα παρένθεση: τελικά δεν υπάρχει καλύτερη λέξη, θα το πούμε όπως είναι, όχι με ψευδώνυμο): είναι αντιδραστικό.

-Εντάξει τώρα, μήπως υπερβάλλετε και βλέπετε παντού φαντάσματα;

Μπορεί. Αλλά βασικά, όχι. Ας το δούμε αναλυτικά. Η ταινία σατιρίζει ανελέητα τους πάντες, αλλά πρωτίστως την Αριστερά που την θεωρεί νεκρή και φροντίζει να το δείξει εμφατικά από την πρώτη κιόλας σκηνή, με μια συνέλευση αριστερών ζόμπι (νεκροζώντανων) που θέλουν να γυρίσουν στους τάφους τους και ετοιμάζουν ένα Φεστιβάλ, με συναυλία διαμαρτυρίας ενάντια στην εκμετάλλευσή τους. Η γνώμη του για τις ταινίες του Αγγελόπουλου είναι πως δείχνει αντάρτες, αντάρτες, αντάρτες, να περπατούν αργά, αργά, αργά… μέχρι που κοιμάται δίπλα του η κοπέλα.

Την ίδια στιγμή, ο Μπουλάς παίζει τον οργανωμένο αριστερό, που τα παίρνει με τις Μουσικές Ταξιαρχίες, γιατί “εμείς τρώγαμε ξύλο” για να μιλάμε ελεύθερα κι εσείς “κάνετε δίσκο με τις πολυεθνικές” και “μη τυχόν σκάσετε σε καμιά δική μας εκδήλωση“… Αλλά μόλις καταλαβαίνει πως γυρίζουν ταινία και τον παίρνει η κάμερα, κάνει στροφή 180 μοιρών και αλλάζει διπλωματικά τροπάριο: “τα γουστάρω τα τραγουδάκια σας, αλλά το παρατραβάτε κάποιες φορές“, ενώ φεύγει τραγουδώντας το “Ντίσκο Τσουτσούνι” (Στη στεριά δε ζει το ψάρι, ούτε ο Κνίτης με φρικιά…)

Στο δελτίο Ειδήσεων της ERT, η παρουσιάστρια μεταδίδει τη διάψευση της Ορνέλα Μούτι για τις φήμες που την ήθελαν να συμμετάσχει στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, αλλά και την είδηση για την διοργάνωση του Πολυτεχνείου υπό την αιγίδα του ΟΠΑΠ, με τους νέους να παίρνουν μέρος ως κομπάρσοι, τις κομματικές νεολαίες να χαιρετίζουν την πρωτοβουλία και την “εξτρεμιστική αριστερά” να καταγγέλλει τη χαμηλή αμοιβή των κομπάρσων και… τις δύο υπερδυνάμεις.

Η κομμένη σκηνή στο τέλος (η οποία βγήκε πρόσφατα στον αέρα από το κανάλι Άγονη Γραμμή) απλώς υπογραμμίζει όλα τα παραπάνω, κινούμενη στο ίδιο μήκος κύματος. Ο Ζερβός προβλέπει τις αντιδράσεις που θα γεννήσει η ταινία του στους κριτικούς και βάζει υστερόγραφο μια σκηνή, με τον Τζούμα να κάνει τον ηθοποιό Τζουμάκα -λίγο πριν ξαναγίνει ο Βίκτωρ Παπαδόπουλος των Εξαρχείων-, να εξηγεί πώς παρασύρθηκε από τον Ζερβό που ήταν προοδευτικός σκηνοθέτης, όπως και τα άλλα παιδιά, και να λέει στη δημοσιογράφο της ΕRΤ ότι εκτέθηκε εξαιτίας της ταινίας και της αποδοκιμασίας από τους κριτικούς.

Η είδηση που μεταφέρει στην αρχή η παρουσιάστρια λέει τα εξής:

“Θύελλα αποδοκιμασιών ξεσήκωσε η ταινία ‘Ο Δράκουλας των Εξαρχείων’ που μόλις παρακολουθήσατε. Ομόφωνα το κινηματογραφόφιλο κοινό καθώς και οι κριτικοί εφημερίδων και περιοδικών, με εξαίρεση την κυρία Ροζίτα Σώκου, καταδίκασαν το νέο αυτό κατασκεύασμα του γνωστού αλαλουμτζή σκηνοθέτη, Νίκου Ζερβού, που όπως εύστοχα επισημαίνει γνωστός gay κριτικός, εκθέτει τις ‘Μουσικές Ταξιαρχίες’ και ταλαντούχους ηθοποιούς”

Ο Τζούμας-Τζουμάκας παρουσιάζεται μετανοημένος και κλαμένος, διαβάζοντας τάχα με “πόνο ψυχής” την κριτική του οργάνου της ΚΕ του ΚΚΕ.

-Αν διαβάσετε τι λέει ο Ρίζος…
-Ποιος ο ηθοποιός;
-Όχι, η εφημερίδα.
Λέει διάφορα πράγματα και έχει δίκιο τελικά…

Η φανταστική κριτική του Ρίζου κατηγορεί λοιπόν την ταινία -με ξύλινη υποτίθεται γλώσσα- για έλλειψη σεναρίου, σκηνοθεσίας ή κάποιας πλοκής έστω, την χαρακτηρίζει ως “αυθεντικό προϊόν της τάσης ζωής που στη νεοελληνική αργκό λέγεται χαβαλέ” και “γνήσιο εφαρμοστή της έννοιας της υποκουλτούρας σε όλο το μεγαλείο της”.
Εντάξει, όχι επειδή τα λέει ο Ρίζος -ακόμα και ο Νίκος Ρίζος να τα έλεγε- αλλά έχει όντως βάση η κριτική του.

Στο τέλος, ο μακαρίτης Κοτρώνεν τρώει την εφημερίδα, βλέποντας τον κύριό του να πληγώνεται από όσα διαβάζει, ενώ η παρουσιάστρια κλείνει το δελτίο με την είδηση της προσχώρησης της Ελλάδας στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τη σοβιετική σημαία να ανεμίζει χάρη σε έναν ανεμιστήρα.

Μετά το αδιέξοδο στις συζητήσεις για τις Βάσεις, η Ελλάδα προσεχώρησε στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Σύντροφοι και συντρόφισσες, καληνύχτα σας…

Ας δώσουμε όμως τον λόγο και στον ίδιο τον Ζερβό, που θεωρεί ως σήμερα τον “Δράκουλα των Εξαρχείων” το πιο σημαντικό δημιούργημά του.

-Μπορεί κάποιος να σκαρώσει επί τούτου µια καλτ ταινία;
-Δεν μπορείς να το αξιώσεις από πριν! Όταν έκανα τον «Δράκουλα των Εξαρχείων» δεν έλεγα «θα γίνει καλτ». Χαβαλέ κάναμε με τον Πανούση. Σήμερα θεωρείται καλτ και θα σου θυμίσω πώς μας ξέσκισαν τότε.
-Τι είχε συµβεί τότε;
-Θέλαμε να κάνουμε μια ταινία για να «τη βρούμε», αλλά να είναι και μια τιμητική αναφορά στις ταινίες τρόμου που αγαπήσαμε. Αν θυμάσαι στην αρχή, στο νεκροταφείο, βγαίνει ο Καφετζόπουλος και κάνει γενική συνέλευση των ζόμπι.
-Σάτιρα της Αριστεράς…
-Ξεκάθαρα! Ήταν και στη μόδα τότε. Όταν βγήκε η ταινία στις αίθουσες την ξέσκισαν στα δύο. Είχαν πει τότε πως καταστρέψαμε το ελληνικό σινεμά, κάποιοι έλεγαν πως εκθέτω τους καλούς ηθοποιούς μου, δεν πέρασε η έννοια καλτ με την πρώτη εβδομάδα – ως κακή ταινία ακούστηκε. Σήμερα αντέχει όπου κι αν προβάλλεται.

Πολλοί μπορεί να σκεφτούν: Αν δεν αντέχετε τη σάτιρα, παιδιά, κλείστε το μαγαζί… Η σάτιρα όμως είναι πολύ σοβαρό πράγμα για να την μπερδεύει κανείς με τον χαβαλέ που περιγράφει ο Ζερβός. Και οφείλει να στοχεύει πρωτίστως την εξουσία, αν δε θέλει να εκθέτει τον εαυτό της, όπως κάνει πχ τα πολλά τελευταία χρόνια ο Αρκάς -για να δώσουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Ας δούμε όμως κάτι άλλο ενδεικτικό για τον Ζερβό και τον τρόπο σκέψης του για τους “λαθρομετανάστες”, για να μην παρεξηγήσουμε τον ίδιο και τις προθέσεις του.

Ώρες τρόμου και αγωνίας έζησε η αρραβωνιαστικιά του γνωστού σκηνοθέτη Νίκου Ζερβού, Ζωή Ζέρβα, όταν επιδειξίας προσπάθησε να την βιάσει μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας. Το περιστατικό συνέβη δίπλα στο πάρκο της Σχολής Ευελπίδων. Λίγες μέρες αργότερα, εντύπωση μας έκαναν τα σχόλια του σκηνοθέτη στην προσωπική σελίδα του στο facebook που αναφέρεται στους λαθρομετανάστες.

O Νίκος Ζερβός μας ξεκαθαρίζει πως οι απόψεις που εκφράζει δεν έχουν καμία σχέση με την πρόσφατη επίθεση που δέχτηκε η αρραβωνιαστικιά του πριν από λίγες μέρες στο κέντρο της Αθήνας. “Απλά δεν μου αρέσει η υποκρισία ορισμένων ψευτοαριστερών που έχουν την μανία να λένε χωρίς να το σκέφτονται ή χωρίς να το ψάχνουν υπέρ των μεταναστών, ότι και να είναι αυτοί ενώ οι ίδιοι δεν τους κάνουν ποτέ παρέα, δεν τους καταδέχονται ή δεν τους μιλάνε καν”.

“Χτυπάω λοιπόν την αριστερή υποκρισία να υποστηρίζουν τους μετανάστες, αδιακρίτως, όταν ξέρουμε ότι γίνονται κάθε μέρα ληστείες… Προχθές μάλιστα λήστεψαν και μία γνωστή μου κυρία και μπήκαν μέσα λαθρομετανάστες. Θα μου πείτε που το ξέρω ότι ήταν λαθρομετανάστες. Μπορεί να είναι και νόμιμοι λοιπόν, δεν ξέρω”.

“Πρώτον, δεν είμαι χρυσαυγίτης. Δεύτερον, είμαι εναντίον αυτής της εισβολής μεταναστών στην Ελλάδα που έχει κάνει χάλια τη χώρα μας κι αν περάσεις στην Κυψέλη ή στην πλατεία Αμερικής θα δεις το κατάντημα. Και τρίτον, απαγορεύω στους ψευροαριστερούς να έχουν την υποκρισία ότι υποστηρίζουν ενώ οι ίδιοι, έμπρακτα, δεν κάνουν τίποτα απολύτως. Μόνο μιλάνε. Εγώ δεν έχω δει έναν αριστερό να πάει να δώσει κανένα φράγκο, τουλάχιστον να τους δώσει να φάνε.”

Ο έντονος τρόπος που εκφράζεται προκάλεσε ποικίλα σχόλια στην σελίδα του στο facebook και σε ορισμένες περιπτώσεις αρνητικά. “Καθόλου δεν με πειράζει. Είναι η άποψή μου. Περίμενα ότι θα με βρίσουν ορισμένοι του αριστερού χώρου κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ που βρίθει από υποκριτές. Αυτό το κόμμα είναι γεμάτο υποκρισία γενικότερα και είναι κι αυτό που θα σώσει και την Ελλάδα αργότερα. Τώρα μας σώζει με τους μετανάστες, θα μας σώσει και πολιτικά αργότερα. Χαίρομαι λοιπόν ιδιαίτερα που με βρίζουν αυτοί οι κάφροι, γιατί τους θεωρώ κάφρους.”

Δεν παραλείψαμε να ρωτήσουμε την άποψή του για τα πρόσφατα επεισόδια που έγιναν πρόσφατα έξω από το θέατρο Χυτήριο: “Βεβαίως είμαι εναντίον της παρέμβασης της Χρυσής Αυγής, δεν είμαι υπέρ. Βέβαια θα έπρεπε να υπάρχει ελευθερία έκφρασης κι όλα αυτά. Αλλά εδώ υπερβάλλουν μερικοί, να το πω αλλιώς, στήνουν ένα έργο επίτηδες. Ξέρουν πάρα πολύ καλά ότι αν πούνε ότι ο Χριστός ήταν ομοφυλόφιλος, το ξέρουν πολύ καλά ότι θα γίνει ο χαμός μετά. Άρα εδώ έχω άλλη αντίρρηση, πάλι για την υποκρισία των ψευτοαριστερών που θέλουν να οικονομήσουν και να βγάλουν εισιτήρια. Το ξέρανε ότι θα γίνει σκάνδαλο. Αλλά τελειώνω, όπως άρχισα, φυσικά είμαι εναντίον της παρέμβασης. Δεν συμφωνώ να παρέμβει η Χρυσή Αυγή αλλά δεν συμφωνώ και με το να κάνεις σκάνδαλο για το σκάνδαλο.”

Εντάξει, τα στερνά δεν αποδεικνύουν απαραίτητα τα πρώτα, αν μη τι άλλο όμως υπάρχει μια συνέχεια στη σκέψη του και μια διαχρονική σταθερά, που είναι το μίσος του προς την Αριστερά -όχι όμως και για τις καρέκλες ή τα αξιώματα, αν κρίνουμε από την υποψηφιότητά του με τον Δημαρά και το Άρμα Πολιτών το ’10 ή την πολυετή θητεία του ως αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών.

Και αυτά αρκούν. Δε χρειάζεται να πούμε τίποτα παραπάνω για όσα λένε σήμερα πχ ο Τζούμας και ο Ψαριανός ή για την… “αντισυμβατική, αιρετική” πορεία του Καφετζόπουλου δίπλα στον ΓΑΠ. Δε χρειάζεται να βάλουμε στην κουβέντα τις αμφιλεγόμενες -για να το θέσω κομψά- απόψεις του Πανούση στα στερνά του. Ούτε καν το μόνο ελαφρυντικό που θα είχαν, με την μεταστροφή του Δανίκα -που αυτός έγραφε τότε τις κινηματογραφικές κριτικές στον Ριζοσπάστη, αν δεν κάνω κάποιο λάθος.

Πιο ενδιαφέρον θα ήταν να πιάσουμε τις Μουσικές Ταξιαρχίες και τους στίχους που έγραφαν τότε -και την μάλλον αρνητική αντιμετώπιση της εργατικής τάξης, ως υποκείμενο, που θυμίζει την κριτική κομματιών της “Νέας Αριστεράς”.

-Μικροαστοί και προλετάριοι σε κοιτάνε
σε στιλ άντε κουρέψου νεαρέ…

-Θα βάλω LSD στη λίμνη του Μαραθώνα
Μπας και τη βρούνε επιτέλους οι ξενέρωτοι προλετάριοι
Μαμά…!

Αλλά ούτε αυτό αλλάζει κάτι ως προς την ταινία και την ουσία της.

Οπότε τι κρατάμε και τι έχει σημασία; Τι θα μας μείνει στο τέλος;

Επίλογος

Δεν υπάρχει ηθικό δίδαγμα ή κάποιο συμπέρασμα. Αν κάποιος πιστεύει ότι η ταινία είναι καλτ και του αρέσει, θα συνεχίσει να το κάνει. Και δεν μπορώ να πω ότι θα με βρει ακριβώς απέναντι, να διαφωνώ κάθετα.

Το βασικό είναι να διαχωρίζουμε τον χαβαλέ από τη σάτιρα. Ο πρώτος έχει πλάκα, αλλά ακόμα και αν στρέφεται ενάντια στην εξουσία, δεν προσφέρει και κάτι -πχ για τον γουρλό Μητσοτάκη ή ό,τι άλλο αντίστοιχο. Η δεύτερη οφείλει να στοχεύει την εξουσία, αλλιώς ξεπέφτει στο επίπεδο του χαβαλέ. Η σάτιρα ή θα είναι πολιτική και αντι-εξουσιαστική -για να το θέσουμε Πανουσικά- ή δε θα υπάρξει.

Υστερόγραφο

Για να μην κλείσουμε “ξύλινα” και βαρύγδουπα, ας δούμε κάτι άλλο. Μπορεί η σκηνή με τον Ρίζο στο τέλος να κόπηκε, αλλά ο Ρίζος ήταν ούτως ή άλλως παρών στην ταινία. Οι πιο προσεκτικοί θεατές μπορεί να έχουν δει, μια σκηνή πριν το συναπάντημα με τον Μπουλά, εκεί που ο Πανούσης παίρνει μαζί του ένα τηλέφωνο από το περίπτερο (σε έναν πρώιμο Σεφερλισμό, που είναι και αυτό δείγμα γραφής), που έχει τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων κρεμασμένα. Ανάμεσά τους ο Ρίζος, που εξαγγέλλει την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου του ΚΚΕ. Και αν κρίνουμε από τη χρονιά που κυκλοφόρησε η ταινία, μιλάμε για το 11ο Συνέδριο που έλαβε χώρα τον Δεκέμβρη του 1982 -αν δεν κάνω λάθος το πρώτο που έγινε στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό, και είχε ως κεντρική πολιτική επεξεργασία την “Πραγματική Αλλαγή”.

Ζήτω το 11ο Συνέδριο -και ας μην είναι πλέον επίκαιρες κάποιες επεξεργασίες του.
Και ζήτω το “καλτ” -κατά περίσταση, χωρίς ενοχές, αλλά πάντα με οξυμένο κριτήριο…