Ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ μέσα από τα μάτια των συναγωνιστών του

Όσα και να πούμε για τον Άρη, όσα και να διαβάσουμε ή να αναζητήσουμε γι’ αυτόν, πάντοτε θα υπάρχουν πράγματα που θα αγνοούμε και σημεία που θα χρίζουν διερεύνησης. Έχουν γραφτεί τόσα πολλά για τη ζωή και τη δράση του, τόσο από ανθρώπους που τον λάτρεψαν, αντικρίζοντας στο πρόσωπό του το ανυπέρβλητο μεγαλείο ενός σπουδαίου λαϊκού επαναστάτη και ηγέτη, όσο και από κατηγόρους του, που επιχείρησαν να υποβαθμίσουν τον ρόλο, τις ικανότητές του και κυρίως την ιδεολογικοπολιτική του συγκρότηση.

Είναι ένα από τα λίγα πρόσωπα που καταφέρνει να δημιουργεί ακόμα και σήμερα τόσο έντονα συναισθήματα. Να εμπνέει τους νέους, τροφοδοτώντας τους με αγωνιστικά φρονήματα, και παράλληλα να πυροδοτεί φορτισμένες συζητήσεις στον δημόσιο λόγο.

Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, από τη στιγμή που ο Άρης (Θανάσης Κλάρας) συνδέθηκε άρρηκτα με τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, με τον αγώνα για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, αφήνοντας για τα καλά το στίγμα του. Ο αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ πάλεψε, έγινε σύμβολο, ανέλαβε ευθύνες, βγήκε μπροστά, κινητοποίησε κόσμο, δεν φοβήθηκε τον θάνατο, παρά μόνο την σκλαβιά και την υποταγή στον κατακτητή.

Υπάρχουν πλείστα όσα βιβλία, άρθρα και μελέτες που μπορεί κανείς να ανατρέξει για να γνωρίσει μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20^ου αιώνα, όπως υπάρχουν και πολλά βίντεο, ντοκιμαντέρ, ταινίες που παρέχουν πληροφορίες για τον τρόπο που κατάφερε να ενώσει την πλειονότητα του ελληνικού λαού στον κοινό αγώνα της απελευθέρωσης.

Σε ένα από αυτά, στο ντοκιμαντέρ «Άνθρωποι» (ΕΡΤ, 1997), ο Καπετάν Βαργιάνης και ο Καπετάν Ανυπόμονος αφηγούνται στιγμές που έζησαν μαζί με τον σύντροφο και φίλο τους, Άρη Βελουχιώτη. Η Σεμίνα Διγενή κρατάει μαεστρικά την μπαγκέτα των ερωτήσεων, καταφέρνοντας να εκμαιεύσει στοιχεία που παραμένουν άγνωστα στον περισσότερο κόσμο. Δείτε όλη την εκπομπή στο βίντεο που ακολουθεί:

«Ο ΕΛΑΣ της πόλης θαύμαζε τον ΕΛΑΣ του βουνού και ο ΕΛΑΣ του βουνού τον ΕΛΑΣ της πόλης», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Καπετάν Βαργιάνης για να καταστήσει ευκρινή τον ηρωισμό που επιδείκνυαν οι αγωνιστές της αντίστασης, ενώ για τον Άρη επισημαίνει πως υπήρξε ο «κομμουνιστής που δίδαξε την φιλοπατρία, τη φιλοτιμία και τη δικαιοσύνη πάνω στα βουνά».

Με τη σειρά του, ο Καπετάν Ανυπόμονος, ιερατικός λειτουργός του γενικού στρατηγείου του ΕΛΑΣ που βρέθηκε στο πλευρό του Άρη σχεδόν για δύο χρόνια πιστεύοντας πως με αυτόν τον τρόπο «δικαίωνε την παράδοση του ελληνικού ράσου», εξάρει το μεγαλείο της αντίστασης, λέγοντας: «Η ελληνική αντίσταση ήταν η καλύτερη της κατεχόμενης Ευρώπης. Ξέρετε τι θα πει να είσαι νηστικός, βρεγμένος, ξυπόλητος, να έχεις ψείρες και να τραγουδάς;»

Όσον αφορά τον Άρη, αναφέρει πως «υπήρξε ο ΕΝΑΣ, αυτός που ήξερε να αξιοποιεί την προσφορά των πολλών».

Αυτό ήταν ένα από τα αναπόσπαστα χαρακτηριστικά του Άρη, το γεγονός ότι ήξερε να εκμεταλλεύεται στο έπακρο τα ταλέντα των συναγωνιστών του, αποσπώντας το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.

Επιπλέον, είχε καθαρούς στόχους, όραμα, υπολόγιζε σωστά τους κινδύνους και δεν επέτρεπε στον ενθουσιασμό να τον παρασύρει. Υπήρξε ο άνθρωπος που προσέφερε μια απτή, σάρκινη προοπτική ενός άλλου κόσμου, χωρίς εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους, δημιουργώντας μαζί με τα παλικάρια του μικρές κοιτίδες από μια μελλοντική κοινωνία.

Βέβαια, ο Άρης δεν ήταν μόνος του. Υπήρξε σπουδαίος, αλλά τίποτα σπουδαίο δεν θα είχε καταφέρει αν δεν είχε στο πλάι του σπουδαίους ανθρώπους, αν δεν υπήρχε από πίσω η καθοδήγηση και η οργάνωση του ΚΚΕ, του αιμοδότη της ελληνικής αντίστασης.

Το ΚΚΕ πρωτοστάτησε στη δημιουργία του ΕΑΜ, που πήρε σάρκα και οστά στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941. Μέσα από το ΕΑΜ ξεκίνησε ο αγώνας του ελληνικού λαού – το 75% πήρε μέρος στην εαμική αντίσταση – για να απεγκλωβιστεί από την τριπλή κατοχή.

Μπορεί οι σχέσεις του Άρη με το ΚΚΕ να μην ήταν πάντοτε αρμονικές, να υπήρχαν σκαμπανεβάσματα, καθώς και αποκλίσεις στις εκτιμήσεις για την πορεία της αντίστασης και της μεταπολεμικής κατάστασης στην χώρα, αλλά όλα αυτά ήταν συνέπεια μιας ιδιαίτερα δύσκολης και σκληρής περιόδου.

«Αν στη ζωή μου υπάρχει ένα σημείο που με συγκίνηση και με υπερηφάνεια αφάνταστη από καιρού σε καιρό γυρίζω και βλέπω, είναι ακριβώς η εποχή που μπήκα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Διαπαιδαγωγήθηκα ταξικά, έμαθα το συμφέρο μου, πέταξα τον κεφαλαιοκρατικό πολιτισμό στα μούτρα της λωποδύτριας μπουρζουαζίας και ρίχτηκα με πίστη, με θέληση, με ηρωισμό στον αγώνα για τις εργαζόμενες μάζες», τόνιζε με παρρησία ο Άρης.

Μολονότι η σχέση αυτή οδηγήθηκε στα άκρα, με τις οργανώσεις του ΚΚΕ να τον απομονώνουν, ενώ κορυφώθηκε με την αποκήρυξή του τη μέρα του θανάτου του, το βράδυ της 15^ης προς τη 16^η Ιουνίου του 1945, ο Άρης αποτέλεσε αναμφίβολα γνήσιο τέκνο του κομμουνιστικού κινήματος, που τον αναγνώρισε και συνεχίζει να τον αναγνωρίζει ως έναν από τους πιο σημαντικούς και τίμιους αγωνιστές του.

Άλλωστε, ο Άρης ποτέ δεν στράφηκε ενάντια στο ΚΚΕ. Στις 11 Μάρτη του 1945, σε ομιλία του στο χωριό Αγ. Τριάδα Ευρυτανίας, έλεγε με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο: «Θα ήταν ανοησία να νομίζει κανείς ότι εγώ είναι δυνατό να βαδίσω ενάντια στο Κόμμα, να το σώσω από τον γκρεμό θέλω».

Ο Άρης με τον Καπετάν Ανυπόμονο

Σύμφωνα με τον Καπετάν Βαργιάνη και τον Καπετάν Ανυπόμονο, η αλήθεια για τον Άρη φτάνει πολλές φορές στα αυτιά μας παραποιημένη, αφού η λάσπη που του έχουν ρίξει οι εχθροί του είναι πολύ μεγάλη. «Χρειάζεται χρόνος για να φύγει όλη η βρωμιά που έχουν ρίξει πάνω του», επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Καπετάν Ανυπόμονος, συμπληρώνοντας πως «λάσπη όλοι μπορεί να φάμε, αλλά περισσότερο πονάει η λάσπη των οικείων».

Μεγάλο ερωτηματικό παραμένει πως θα ήταν η Ελλάδα αν ο Άρης είχε κερδίσει το «παιχνίδι». Η Σεμίνα Διγενή θέτει την ίδια ερώτηση και στους δύο, επιχειρώντας να ανασύρει από την επιφάνεια ελπίδες, ονείρατα, εκτιμήσεις και προσδοκίες. Και οι δύο το ζυγίζουν καλά μέσα τους, παρότι μοιάζουν βέβαιοι πως θα ήταν καλύτερη. «Θέλαμε ο λαός να κατευθύνει τις μεταπολεμικές εξελίξεις», επισημαίνει ο Καπετάν Βαργιάνης.

Μόνο αυτό βέβαια δεν συνέβη, αφού ο λαός δεν έγινε ποτέ αφέντης στον τόπο του. Δεν τον άφησαν να γίνει.

Ο Καπετάν Ανυπόμονος – πήρε το ψευδώνυμο αυτό επειδή πήγαινε όλο μπροστά και βιαζόταν στις επιθέσεις – απέφευγε μέχρι τον θάνατό του να πηγαίνει σε εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Άρη, αφού όπως χαρακτηριστικά αναφέρει δεν θέλει να λέει αυτό που αρέσει στους άλλους, αλλά αυτό που γνωρίζει. Σε περιοδικό της Λαμίας, μάλιστα, είχε πει με σκωπτικό ύφος πως δεν θέλει να γίνει «οδοντογλυφίδα για να καθαρίζουν τα δόντια τους αυτοί που έφαγαν το κρέας του Άρη».

Ο Άρης δεν παραδόθηκε, δεν τους έκανε τη χάρη. Έφυγε όρθιος και λεβέντης, έτσι όπως φεύγουν τα πραγματικά παλικάρια, οι άνθρωποι που έχουν συνδέσει το όνομά τους με τις πιο λαμπρές σελίδες της ελληνικής ιστορίας και της ανάτασης του λαϊκού κινήματος. Αν και άνθρωποι σαν τον Άρη δεν φεύγουν και δεν χάνονται. Συνεχίζουν να περιδιαβαίνουν ανάμεσά μας και να εμφανίζονται κάθε φορά που οι συνθήκες το απαιτούν.

Ο λογοτέχνης Γ. Κοτζιούλας έγραφε το εξής, έναν χρόνο μετά το θάνατό του: «Ήταν αλήθεια: ο Άρης είχε σκοτωθεί! Το είπαν άνθρωποι που πολέμησαν ως τα τελευταία μαζί του. Άλλοι είχαν ιδεί με τα μάτια τους το κομμένο κεφάλι του. Και όλοι πια άρχισαν να δέχονται το θάνατό του σαν ένα γεγονός. Μονάχα λίγοι πιστοί, φανατικοί λάτρες του, που τον γνώρισαν από κοντά, ή τον άκουγαν από μακριά, μόνο αυτοί δεν εννοούν ακόμα να το παραδεχτούν. Γι’ αυτούς ο Άρης ζει ακόμα. Οι ήρωες, οι υπεράνθρωποι δεν πεθαίνουν σαν τους άλλους ανθρώπους». (Γ. Κοτζιούλας, «Όταν ήμουν με τον Άρη», εκδόσεις Δρόμων).

Ο Άρης λοιπόν δεν πέθανε. Παραφυλάει στην καλύβα του Στεφανή, αφουγκράζεται όσα συμβαίνουν και ετοιμάζει τα φυσεκλίκια του, κρατώντας πάντοτε και μια σφαίρα για τον εαυτό του…

* Στο κανάλι της Σεμίνας Διγενή στο you tube (εγγραφείτε εδώ) μπορείτε να βρείτε κι άλλες ξεχωριστές εκπομπές και μοναδικά αφιερώματα σε ανθρώπους που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.