Ο συνδικαλισμός μπορεί να νικήσει και τις νέες σχέσεις εργασίας

Η άκρως ανατρεπτική απόφαση του εργατοδικείου στο Παλέρμο, που διέταξε την ισπανική εταιρεία Glovo όχι μόνον να αποκαταστήσει στο δίκτυο των διανομέων της, αλλά και να παρέχει πλήρη εργατικά και ασφαλιστικά δικαιώματα σε έναν “συνεργαζόμενο”, ο οποίος τιμωρήθηκε γιατί “τόλμησε” να συνδικαλισθεί, αποτελεί μία μικρή μεν, αλλά ενθαρρυντική, ελπίδα για κάθε εργαζόμενο της Ιταλίας, εν μέσω των ζοφερών στοιχείων που γενικότερα προοιωνίζονται μία δύσκολη περίοδο για την εργασία και τις απολύσεις το τελευταίο τρίμηνο του έτους στη χώρα. Η κάθετη μείωση της δύναμης εργασίας και της δυναμικής των επιχειρήσεων, αντικατοπτρίζεται στις σπασμωδικές, αλλά ανεπαρκείς προβλέψεις για την επιδότηση της εργασίας και την επέκταση της κάλυψης από το ταμείο ανεργίας στον προϋπολογισμό.

Η κατάρρευση του λιανεμπορίου, της εστίασης και του τουρισμού, καθώς και των σύστοιχων επαγγελμάτων, μολονότι δεν είχε τεράστιο αντίκτυπο στις απολύσεις (υπολογίζεται περίπου 600.000, δηλ. μόνον 200.0000 επιπλέον απολύσεις από τις 400.000 που κατά μέσον όρο καταγράφονται κάθε χρόνο), ανησυχητικό είναι πως δεν υλοποιήθηκαν στα συνήθη ποσοστά τους οι εποχιακές και προσωρινές προσλήψεις, που μετρίαζαν τα ποσοστά ανεργίας και των εγγραφών στο ταμείο ανεργίας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πλέον η ιταλική κυβέρνηση είναι αναγκασμένη να δεσμεύει ικανά κονδύλια για την ανακούφιση της μακρόσυρτης, όπως αναμένεται, περιόδου ανεργίας που η κρίση του κορονοϊού έχει παρασύρει πολλές οικογένειες, ιδίως στον φτωχότερο και με λιγότερες ευκαιρίες Νότο.

Σύμφωνα δε με τα νεότερα στοιχεία πέντε εκατομμύρια Ιταλοί δεν έχουν τη δυνατότητα ούτε ενός αξιοπρεπούς γεύματος στο τραπέζι τους. Η έρευνα της εταιρείας Censis που μόλις δημοσιεύθηκε, αποκαλύπτει πως άλλοι 600.000 άνθρωποι προστέθηκαν στη στρατιά των φτωχών στην Ιταλία, ενώ 7,6 εκατομμύρια οικογένειες έχουν δει να επιδεινώνεται η ποιότητα διαβίωσής τους. Συνολικά 23,2 εκατομμύρια Ιταλοί αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που προέκυψαν από την κρίση με μειωμένο εισόδημα, με δύο εκατομμύρια από αυτούς να έχουν πληγεί ιδιαίτερα σκληρά κατά την πρώτη περίοδο της πανδημίας και εννέα εκατομμύρια Ιταλούς να έχουν καταφύγει στον δανεισμό από οικογένεια και φίλους ή την τράπεζα για να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους.

Μέσα σε τούτο το ζοφερό κλίμα, η απόφαση του εργατοδικείου στο Παλέρμο μοιάζει να θέτει κάποια όρια στην προοπτική να καταρρακωθούν με την πρόφαση της κρίσης τα εργασιακά δικαιώματα και ο τρόπος και ο χρόνος απασχόλησης των εργαζομένων. Ιδίως όταν και πέρα από τον τομέα των υπηρεσιών, στον χώρο της γνωσιακής εργασίας, αλλά ακόμη και στο δημόσιο, το καθεστώς της τηλεργασίας διαμορφώνει νέες συνθήκες για την παραγωγή και την αξία του παραγόμενου έργου. Η απόφαση για τον διανομέα υπερβαίνει ακόμη και την προηγούμενη αντίστοιχη κατάκτηση στο Εφετείο στις αρχές του 2020, όπου αναγνωριζόταν πως, καίτοι οι διανομείς θα πρέπει να προδιορίζονται τυπικώς “ελεύθεροι επαγγελματίες”, το γεγονός ότι η εργασία τους “ετερο-οργανώνεται” από κάποιο άλλο φορέα, τους παρέχει πλήρη δικαιώματα στις ασφαλιστικές πρόνοιες και νομικές-εργασιακές προστασίες και δικαιούνται ανάλογες απολαβές. Όμως η παρούσα απόφαση είναι ακόμη πιο ανατρεπτική διότι αναγνωρίζει στον εργαζόμενο ότι εργάζεται βάσει σύμβασης παροχής αποκλειστικού έργου, ήγουν ότι διαθέτει “σταθερή θέση εργασίας”.

Συνεπώς κατά το εργατοδικείο, ο διανομέας είχε δικαίωμα να εκφράσει συνδικαλιστικές απόψεις–καθώς τούτο ήταν το κρίμα του για να τιμωρηθεί από τη Glovo με “διακοπή” του από την πλατφόρμα των παραγγελιών και τον αποκλεισμό του από τη σύνδεση στο δίκτυο των αναθέσεων και κατά συνέπεια των πληρωμών. Πλέον μετά την απόφαση, ο διανομέας επανήλθε στο σύστημα και μπορεί να απασχολείται στον νέο τούτο τομέα, στον οποίο κάποιος αμείβεται μόνον βάσει του αριθμού των παραδιδόμενων αποστολών και όχι βάσει του χρόνου απασχόλησής του.

Ουσιαστικά η εργασία με το κομμάτι, σαν μία εφιαλτική υπενθύμιση των συνθηκών εργασίας και αμοιβής της προ-βιομηχανικής και πρώτης βιομηχανικής επανάστασης, ανατρέπει και αυτήν την ίδια την βασική αρχή της Αξίας έτσι όπως είχε διατυπωθεί από τους πρωτεργάτες της κλασικής σχολής της Οικονομίας, τον Σμιθ και τον Ρικάρντο και την οποία ασπάσθηκε με τον δικό του τρόπο και ερμηνεία ο ίδιος ο Μάρξ. Η αξία των αγαθών εξαρτάται από την ποσότητα της κοινωνικά απαραίτητης εργασίας για την παραγωγή της. Οι ατέλειωτες ώρες που περνά ένας ποδηλάτης ή άλλος διανομέας για να μπορέσει να συγκεντρώσει κάποιο αξιοπρεπές μεροκάματο ξεπερνά κατά πολύ την αξία του ίδιου του προϊόντος που “παραγωγικά” πρέπει να μεταφέρει.

Η αποσυνάρτηση της αμοιβής από τον χρόνο (είτε στη “μαθηματική-φυσική” διάστασή του, είτε στην “ποιοτική” του, παραμένοντας πιστοί στη γνωστή μπερξονική διάκρισή του) στο επίπεδο της παραγωγής συνιστά την βασική παράμετρο που εισήγαγε στις εργασιακές και παραγωγικές σχέσεις η επέκταση της τηλεργασίας κατά τη διάρκεια του κορονοϊού. Η επιτυχία του μέτρου αυτού είναι έκδηλη σε πολλές μελέτες που έχουν αρχίσει να βλέπουν το φώς της δημοσιότητας στην Ιταλία και προαναγγέλλουν όχι μόνον τη διατήρησή του, αλλά και τη διεύρυνσή του σε πολλές άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες ή σε τεχνολογικές επενδύσεις και εφαρμογές, λύνοντας τα προβλήματα ασφάλειας (π.χ. με ένα cloud) σε φυσιολογικούς εργασιακούς χώρους ή σε κατοικίες εργαζομένων.

Η εργοδοσία είναι πασιχαρής για τα αποτελέσματα που το μέτρο της τηλεργασίας έχει στις κάθετες σχέσεις εργαζομένου και προϊσταμένων, στην αποδοτικότητα σε σχέση με τον χρόνο εργασίας, ιδίως εκεί όπου η ποσότητα της παραγωγής παίζει σημαντικό ρόλο. Εντούτοις εντοπίζουν τις αδυναμίες στις σχέσεις peer to peer και στη συνεννόηση μεταξύ των εργαζομένων, λόγω της φυσικής απόστασης και της χρονικής υστέρησης της ενδοεπαφής. Μία αδυναμία που αντανακλά και στις σχέσεις με τους πελάτες, ιδίως σε τομείς όπου η προσωπική επαφή έχει ιδιάζουσα βαρύτητα.

Ήδη, όπως επιβεβαιώνει και η γνωστή πάροχος του λογισμικού και της πλατφόρμας Webex εταιρεία Sisco, η πλειονότητα των επιχειρήσεων θα διατηρήσει μία υβριδική μορφή της τηλε-απασχόλησης των εργαζομένων της, με εκ περιτροπής εργασία από το σπίτι και το γραφείο – με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τις εργασιακές σχέσεις και δικαιώματα, το νέο μοντέλο παραγωγής αλλά και της κοινωνικής αναπαραγωγής του, είτε σε επίπεδο ζωής, είτε συνδικαλιστικής δραστηριότητας. Ενδεχομένως εγκαινιάζοντας νέα ήθη, όπως εκείνα που λες προσήμαινε η Χάνα Άρεντ (The Human Condition): “η ομοιομορφία που βασιλεύει σε μία κοινωνία βασισμένη στην εργασία και την κατανάλωση κι η οποία εκφράζεται με τον κομφορμισμό, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σωματική εμπειρία της από κοινού εργασίας, όπου ο βιολογικός ρυθμός της εργασίας συνενώνει την ομάδα των εργαζομένων σε σημείο όπου ο καθένας απ’ αυτούς έχει την αίσθηση πως δεν είναι πλέον ένα μεμονωμένο άτομο” .

Ενάντια στον κομφορμισμό και την ακηδία που έχει δημιουργήσει στον πληθυσμό (ιδίως στους τηλεργαζόμενους) η κερματισμένη μορφή της εργασίας που εγκαθιδρύεται, σήμερα 25 Νοεμβρίου με με προπομπό και πρόμαχο τις συγκοινωνίες, πολλοί άλλοι τομείς όπως η υγεία, τα σχολεία και οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες κηρύξει απεργιακές κινητοποιήσεις, αξιώνοντας πραγματικές πολιτικές στήριξης των νευραλγικών αυτών τομέων για τη δημόσια ζωή, την υγεία, την ευημερία, την εκπαίδευση και εν γένει το μέλλον και τη σταθερότητα της χώρας. Η πανδημία ανέδειξε τη βαρύτητα που είχε η αποψίλωση σε προσωπικό, υλικοτεχνική υποδομή, επενδύσεις όλων αυτών των τομέων και των οποίων η βελτίωση δεν εξασφαλίζεται ούτε με το Υπερταμείο Ανάκαμψης των Βρυξελλών και του προγράμματός του Next Generation Europe (που ανοίγει τις στρόφιγγες για επιδοτήσεις μεγάλων έργων και βιομηχανιών, αφήνοντας έξω την υγεία, τη δημόσια παιδεία και το περιβάλλον). Κυρίως δε, η κινητοποίηση τούτη θραύει την επίπλαστη κρούστα της συναίνεσης και του πατριωτισμού που κάθε κυβέρνηση εν μέσω της πανδημίας αξιώνει από τους πολίτες και τους εργαζόμενους, αλλά όχι από εκείνους που καρπώνονται ουσιαστικά τα υπερκέρδη και την υπεραξία της εργασίας που με τίμημα κατά κυριολεξία την ίδια τη ζωή τους, χωρίς να λαμβάνεται καμία μέριμνα για τη δική τους ασφάλεια.

Γιώργης-Βύρων Δάβος
Κοσμοδρόμιο