Οι “αντισυστημικοί” τροβαδούροι του συστήματος

«Εμάς που δεν προσκυνήσαμε ποτέ σταυρούς, σβάστικες, σφυριά, δρεπάνια, που δε θέλαμε να κάνουμε κανένα σαν τα μούτρα μας.»

Το παραπάνω, όπως οι περισσότεροι θα γνωρίζετε πια, αποτελεί απόσπασμα από τραγούδι των ActiveMember, με τίτλο «Όλα εδώ χρεώνονται» το οποίο κυκλοφόρησε πριν από μερικές εβδομάδες και έκανε μια κάποια αίσθηση λόγω των επίμαχων στίχων του. Αν κάτι διακρίνουμε με την πρώτη ματιά, είναι η αναπαραγωγή της θεωρίας των δυο άκρων, κάτι που οι δημιουργοί βέβαια αρνούνται, αν και είναι κάπως δύσκολο πλέον να το «σώσουν». Πέρα όμως από το εμφανές, οι συγκεκριμένοι στίχοι κρύβουν ακόμη βαθύτερη σαπίλα, η οποία έχει να κάνει με ένα πιο ευρύ φαινόμενο των σύγχρονων κοινωνιών, αυτό του ατομικισμού.

«Εμάς που δεν προσκυνήσαμε[…]» τίποτα, σαν να λέει εμείς που δεν υποτάξαμε το Εγώ μας για τίποτα. Οι περισσότεροι –και καλά- αντισυμβατικοί καλλιτέχνες και περσόνες (Πανούσηδες, Μυτακίδηδες, Πιτσιρίκοι), από τη μια καταδικάζουν υποτίθεται το κατεστημένο, από την άλλη είναι πολύ «ιδιαίτεροι» για να μπουν κάτω από «σημαίες και ιδεολογίες». Διαφημίζουν λοιπόν το μοντέλο του μοναχικού καβαλάρη, που βρίσκεται έξω και πάνω από το σύστημα και ταυτόχρονα έξω και πάνω από τον υποτιθέμενο κομφορμισμό των σωματείων, των κομμάτων και λοιπών παρατάξεων. Κριτικάρουν και έχουν άποψη για τα πάντα, αλλά ποτέ δεν δείχνουν προς άλλη διέξοδο πέρα από την ατομική/εγωιστική (ψέματα, ο Πανούσης πρότεινε άμεση δημοκρατία από τα προποτζίδικα). Ακόμα και όταν αναγκάζονται να μιλήσουν για συλλογικές λύσεις, το κάνουν με αφηρημένους όρους και πάντα με λατρεία για το «αυθόρμητο» και το «αγανακτισμένο».

Αυτό το στυλάκι του «ασυμβίβαστου» και συνάμα to large, βρίσκει δυστυχώς απήχηση σε ένα ευρύτερο κοινό, που συνήθως δεν έχει κινηματική εμπειρία, έτσι, «ψαρώνει» με την παραμυθάτου καλλιτέχνη που «δεν χωρά πουθενά». Το αποτέλεσμα είναι όλες αυτές οι διασημότητες να λειτουργούν σαν ιεροκήρυκες συστημικών αντιλήψεων του τύπου «όλοι το ίδιο είναι», «εγώ δεν μου βάζω ταμπέλες», «εγώ δεν μπαίνω σε στεγανά» κ.α. Πολλές από τις περσόνες αυτές, επειδή έχουν πιάσει την καλή, ίσως έχουν την δυνατότητα να επαναπαύονται στην εγωκεντρική τους κοσμοαντίληψη, τι γίνεται όμως με τους υπόλοιπους από εμάς; Η πλειοψηφία του κόσμου δεν έχει την πολυτέλεια να συμπεριφέρεται «αυτιστικά», διότι, άσχετα με την όποια «ιδιαίτερη» κοσμοθεωρία κουβαλάει ο καθ’ ένας, βρίσκεται αντικειμενικά με την πλάτη στον τοίχο όσο λειτουργεί ως μονάδα. Η συστράτευση των υπό εκμετάλλευση ανθρώπων σε έναν κοινό στόχο, δεν συνιστά υποταγή στην μετριότητα της μάζας, αντιθέτως, είναι αναγκαία για την απελευθέρωση των ατόμων και κατ’ επέκταση για την περαιτέρω ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους.

Άμα σε πάρει η κατηφόρα δύσκολα κόβεις ταχύτητα

Κάποιοι, υποστηρίζουν ότι η καπιταλιστική κοινωνία δίνει στα άτομα τη δυνατότητα να αναπτύξουν το καθένα την δική του άποψη, και έτσι, υπάρχει η εγγύηση ενός πλούτου των ιδεών. Φρονώ ότι αυτός «ο πλούτος των ιδεών», δεν είναι τίποτα παραπάνω από διαφορετικά προϊόντα στα ράφια ενός supermarket, τα οποία πρακτικά διαφέρουν εξωτερικά αλλά κάνουν την ίδια δουλειά και έχουν συγκεκριμένη αφετηρία. Βέβαια, παραγωγή και αξιοποίηση ιδεών υπάρχει στην καπιταλιστική κοινωνία, όμως το αν θα έχει τύχη ή όχι μια ιδέα εξαρτάται άμεσα από το πόσο αξιοποιήσιμη θα είναι εμπορικά και όχι από το αν λ.χ. είναι χρήσιμη για την ανθρωπότητα.

Η εμμονή των ανθρώπων στο εγώ τους δεν είναι σε καμία περίπτωση προϋπόθεση της ελευθερίας τους, αντίθετα, τους καλλιεργεί την εσωστρέφεια και συχνά τους απομονώνει και τους περιθωριοποιεί. Η αντίληψη ότι «εγώ έχω την αποψάρα μου και είμαι γαμάτος», γυρνάει μπούμερανγκ όταν τα άτομα τσακίζονται από τις αντικειμενικές συνθήκες και μεταβάλλεται στο «δεν τα κατάφερα άρα είμαι άχρηστος».

Από την άλλη, η συμμετοχή σε συλλογικές δομές όπως είναι τα σωματεία, δεν σημαίνει εκμηδένιση της προσωπικότητας, αντιθέτως, οδηγεί σε ωρίμανση της συνείδησης, μέσω της κατανόησης ότι το όποιο εγώ θα ήταν ανύπαρκτο χωρίς το εμείς. Όσο πιο καλά συντονισμένο είναι το εγώ στο εμείς τόσο περισσότερος χώρος θα παράγεται τελικά για το εγώ, και τόσο μεγαλύτερη ασφάλεια θα υπάρχει για τα άτομα.

Ολόκληρη η κοινωνία είναι το αποτέλεσμα μιας διαδοχής γενεών και τύπων κοινωνιών, μιας διαδικασίας συσσώρευσης, μιας διαδικασίας απόρριψης, σύγκρουσης και συνεργασίας. Η ίδια η καπιταλιστική επιχείρηση είναι στην ουσία η οργάνωση σε υψηλό επίπεδο ανθρώπων που συνεργάζονται προς ένα στόχο, ασχέτως αν αυτός ο στόχος είναι η παραγωγή κέρδους για τους ιδιοκτήτες. Όταν κάποιος μπαίνει στον χώρο δουλειάς του, αυτομάτως περιορίζει το εγώ του και σέβεται κάποιο πλαίσιο συνεργασίας, διαφορετικά θα ήταν αδύνατος ο συντονισμός. Υπό αυτήν την έννοια η νεοφιλελεύθερη θεωρία φάσκει και αντιφάσκει όταν διδάσκει την λατρεία του ατόμου, αλλά στα πλαίσια του καπιταλισμού υποτάσσει τα άτομα σε ένα τόσο υψηλό επίπεδο οργάνωσης και συνεργασίας χωρίς το οποίο δεν θα μπορούσαμε καν να μιλάμε για καπιταλισμό. Οι καπιταλιστές, λοιπόν, μας ζητούν να είμαστε ξεχωριστά «εγώ» μόνο όταν αυτό μας κρατά σε απόσταση μεταξύ μας και εμποδίζει την όποια θέσπιση κοινών στόχων για την προώθηση των συμφερόντων της τάξης μας, αντίθετα, στην παραγωγή, μας θέλουν ενωμένους και συντονισμένους έτσι ώστε να εξυπηρετούνται βέλτιστα τα κέρδη τους. Η όποια λοιπόν ρομαντικοποίηση του ατομικισμού, είτε με την «αριστερή» εσάνς του ανένταχτου επαναστάτη, είτε με την δεξιά εσάνς του «καταφερτζή», συνδράμει στο να αναπαράγεται η εκμετάλλευση και άρα να διαιωνίζεται η σκλαβιά.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω είναι αυτονόητο ότι το κέρδος των καπιταλιστών προέρχεται από το βαθμό οργάνωσης και συνεργασίας του έμψυχου και του άψυχου υλικού το οποίο αυτοί «κατέχουν» και διαχειρίζονται. Υψηλότερος βαθμός οργάνωσης = καλύτερο αποτέλεσμα = περισσότερο κέρδος. Φυσικά στον καπιταλισμό η οργάνωση των συντελεστών της παραγωγής, φτάνει μέχρι ένα όριο και μετά «πνίγεται» από τις εσωτερικές αντιφάσεις του οικονομικού συστήματος αυτού. Η υπέρβαση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής θα μπορούσε να παρακάμψει τις όποιες αντιφάσεις και να απελευθερώσει τις δυνάμεις της παραγωγής. Παράλληλα, θα μπορούσε να αλλάξει το βασικό στόχο της παραγωγής που σε συνθήκες καπιταλισμού είναι το ιδιωτικό κέρδος, και να τον μετατρέψει στην αναζήτηση της κοινής ωφέλειας. Αυτό όμως είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο συλλογικά και μόνο οργανωμένα, μέσα από τα εργατικά σωματεία -γιατί ο χώρος δουλειάς είναι το βασικό κύτταρο αναπαραγωγής του υλικού κόσμου- και με σημείο αναφοράς ένα προλεταριακό κόμμα, κομμουνιστικό δηλαδή. Ακριβώς ό,τι οι Πανούσηδες και οι Μυτακίδηδες σνομπάρουν και συκοφαντούν στα υπερεπαναστατικά τους άσματα.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)