Οι συστηματικές προκλήσεις της γλώσσας και η προκλητική γλώσσα των συστημικών

Η σημασία της γλώσσας και η τεράστια δυναμική της έχουν προβληματίσει και διερευνηθεί από αρχαιοτάτων χρόνων. «Και την ειωθυίαν αξίωσιν των ονομάτων ες τα έργα αντήλλαξαν τη δικαιώσει» επισημαίνει ο Θουκυδίδης  (Ιστορίαι) δηλ. και τη συνηθισµένη σηµασία των λέξεων την άλλαξαν για να δικαιολογήσουν τα έργα τους. Γιατί δεν είναι ουδέτερες οι λέξεις μα το αντίθετο. Είναι φορείς νοημάτων, ιδεών και αντιλήψεων για τον κόσμο.  Τα σύγχρονα παραδείγματα είναι πολλά αλλά θα επικεντρωθούμε σε ένα που χρησιμοποιείται συστηματικά τα τελευταία χρόνια και τείνει να αμβλύνει ύπουλα σε σημείο εξάλειψης την έννοια των προβλημάτων ή δυσκολιών σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο στην ταξικά διαρθρωμένη κοινωνία μας.  Πρόκειται για τη λέξη «πρόκληση ή προκλήσεις», στον ενικό ή πληθυντικό αναλόγως της περίστασης. 

Στην πρώτη περίπτωση αντικαθιστά τη δυσχέρεια εκ των συνθηκών που αντιμετωπίζει για παράδειγμα το άτομο με αναπηρία στην καθημερινότητα του ή ο μαθητής κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Εδώ μάλιστα έρχεται και «δένει» αριστοτεχνικά με την έννοια της ατομικής ευθύνης – πολυδιαφημισμένη την περίοδο της πανδημίας- απαλλάσσοντας με μαγικό τρόπο τους κυβερνώντες από κάθε υποχρέωση και καθήκον. Τι και αν καταστρατηγείται η έννοια της ισότιμης πρόσβασης ή της ισότητας με δικαιοσύνη, ακόμα και αυτή του κράτους δικαίου; Ψιλά γράμματα στο προεκλογικό συμβόλαιο της αστικής δημοκρατίας – δηλαδή της πρωτοκαθεδρίας των αστών – με το κοινωνικό σώμα. Διότι πρόκειται απλώς περί πρόκλησης, την οποία οφείλουν τα άτομα να αντιμετωπίσουν κατά βούληση και κατ’ ιδίαν. Απλούστατα. Άλλωστε στη δημοκρατία (τους) δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Οπότε οφείλεις να αντιταχθείς αφ’ εαυτού στις αντιξοότητες, να υπερνικήσεις τα δυσίατα ζόρια σου, να αντιπαλέψεις βρε αδερφέ την κακιά σου τη μοίρα. Μεθερμηνευόμενο εν συντομία: σκάσε και κολύμπα! Το κοινωνικό κράτος (τους) τελείωσε. 

Σε ευρύτερη κλίμακα οφείλεις να κατανοήσεις πως δε σου φταίει το κράτος ή η κυβέρνηση που τα φέρνεις τσίμα- τσίμα. Εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα, δε λέει η γνωστή ρήση; Δικό σου είναι το πρόβλημα, συγνώμη …η πρόκληση. Οι χαλεπές μέρες με οικονομική δυσπραγία, ανεργία, χρέη και λοιπά είναι για τα κορόιδα γιατί οι ευκαιρίες είναι ανεξάντλητες στο «ανοιχτό», βλέπε αγοραίο σύστημα. Μένει απλώς να βρεις τον τρόπο (να τρυπώσεις, να λαδώσεις, να διαφθαρείς εν ολίγοις) για να τα καταφέρεις. Εξάλλου οι προκλήσεις είναι για τους δυνατούς, τους εκλεκτούς, τους ξύπνιους. Μέχρι και ο πόλεμος που ρίχνει και εδώ απειλητικά τη σκιά του είναι μια ευκαιρία, μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για γρήγορο πλουτισμό και αναρρίχηση. Είναι μια πρόκληση ή μάλλον Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ. 

Αρκεί εσύ να ξεχωρίσεις απ’ το πλήθος, να μη νοιαστείς για τους πολλούς, να μην αγωνιστείς συλλογικά γιατί τότε την πάτησες. Για όλα τα δεινά κατέχεις ποιοι ευθύνονται, ποιοι υπονομεύουν το γενικότερο συμφέρον με απεργίες, συλλαλητήρια και διαμαρτυρίες, ποιοι αντιδρούν στις «αναδιαρθρώσεις», την «κινητικότητα» ή την «αναστολή», ποιοι μιλούν για ακρίβεια και αυξήσεις, ποιοι φωνασκούν, ποιοι προκαλούν  αντί να μεριμνούν για τα του οίκου τους. Ποιοι επιστρέφουν τις «προκλήσεις» ανεπίδοτες και διεκδικούν «προκλητικά» μια καλύτερη ζωή για όλους, μια ζωή με αξιοπρέπεια. Εσύ ξέρεις. Καταλαβαινόμαστε λοιπόν τώρα ή μήπως όχι; Λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη; Αυτή και αν είναι πρόκληση!   

Σωτηρία Μαραγκοζάκη 

(Η Σωτηρία Μαραγκοζάκη είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας)