Όντα και προϊόντα

Εκείνο το λαϊκό ρητό, η θυμοσοφία που θα λέγανε και οι σπανίζοντες λόγιοι του τόπου, ότι …ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται, εδώ και δυο βδομάδες έχει τιναχτεί στον αέρα. Στον Βόλο, στην Καρδίτσα, στη Λάρισα, στη Φθιώτιδα, στην Εύβοια, στην Κορινθία οι άνθρωποι δεν αντέχουν ούτε τον ήχο του νερού στο νεροχύτη και του ντους, γιατί όταν τον ακούν ξαναζούν τον εφιάλτη του πνιγμού, ζωής, ζώων, γης κι ονείρων.

Ίσως αυτό είναι που εισπράττουμε όλοι μας. Και οι συνειδητά σιωπηλοί και οι συνειδητά φαφλατάδες. Στο πίσω μέρος του κεφαλιού μας, και στη φύση και στην πολιτική, η «ανατροπή» επιπλέον έχει ανατρέψει και το σημαίνον και το σημαινόμενο της λέξης. Κι αν για τους πρώτους η περισυλλογή είναι και αυτοκριτική ανάληψη ευθυνών, για τους δεύτερους είναι προβολή απεμπόλησής τους, με άλλοθι έναν προσχηματικό αιφνιδιασμό. Μέχρι πριν από λίγους μήνες, για παράδειγμα, το 112 έσωζε ζωές. Με το που χρόνισε άρχισε να κλονίζεται η εμπιστοσύνη μας στο έτσι κι αλλιώς τραγικό «φύγε για να σωθείς», αφού βάρεσε ήδη σε λάθος τόπους και στιγμές, επιδεινώνοντας φόβους και άγχη.

Στα λαϊκά ρητά συγκαταλέγεται και το ελαφρά απαξιωτικό για μικρούς και μεγάλους «οπορτουνίστας»: Καλά, αυτός είδε φως και μπήκε… Κι όμως, νάτος κι ο άλλος Μπάρκουλης, που είδε σκοτάδι και μπήκε σα βεγγαλικό σε συρματόφραχτη κερκίδα που ανάβει, κι όταν η ομάδα χάνει αλλά κι όταν η ομάδα κερδίζει.

Με τούτα και με εκείνα, σ’ ένα κακοστημένο θλιβερό ντέρμπι της εικόνας, παίζονται σα σε παρτίδα, απ’ τη μια οι ζωές ανθρώπων που περιμένουν σε βοήθεια από χαρτόκουτα να βρουν ένα ρούχο, ένα βρακί κι ένα παπούτσι να φορέσουν, κι απ’ την άλλη η …στεφανιαία δήλωση, μετά τις δημοτικές εκλογές θα πεταχτώ στην Αμερική να φέρω τα χειμωνιάτικά μου.

Έτσι φτάσαμε στο σημείο να αποδεχόμαστε τη διασκευή ενός παραμυθιού, που ο τίτλος του άντεξε τουλάχιστον δεκαετίες, αυτό το ο Πέτρος πάει παντού, στη σημερινή εκδοχή η κάμερα πάει παντού. Κι αυτό το παντού είναι …σχετικό. Γιατί εξαρτάται πάντα ποιος έχει την κάμερα στα χέρια του, χώρια ή μαζί με την οθόνη προβολής του… προϊόντος που αυτή κυνηγάει.

Η λέξη κλειδί είναι το προϊόν. Διαισθανόμαστε ή αισθανόμαστε ότι είμαστε όλοι προϊόντα. Προσοχή όχι όντα, προϊόντα. Ως και θρησκευάμενοι άρχισαν να κάνουν αμαρτωλές σκέψεις μήπως ο μεγαλοδύναμος είναι και μεγαλέμπορας. Κι εδώ, σ’ αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί η εποχή της κυρίαρχης ελεύθερης αγοράς με δραματικές ταχύτητες, φαίνεται όχι απλώς να επιδιώκει, αλλά και να καταφέρνει με την τεχνητή νοημοσύνη να υποκαθιστά τον κοινό νου. Κινδυνεύουμε να μείνουμε ανεπαισθήτως έξω από τα τείχη, που λέει κι ο ποιητής, της διαλεκτικής ικανότητας του ανθρώπου, που όμως ανάγεται στον θρίαμβό του, όταν καλλιεργηθεί και αναπτυχθεί με την παιδεία. Για ποια διαλεκτική μπορεί να μιλήσει κανείς, όταν ρίχνονται στους υπολογιστές χύδην ο Καβάφης, ο Ρίτσος, ο φούφουτος κι ο μούμουτος, εσύ μιλάς και σου απαντούν όλοι μαζί με ένα κείμενο, που σε αποσβολώνει και σε υποχρεώνει να του απαντήσεις με το ίδιο νόμισμα. Μύλος που γυρίζει και δεν παράγει πολιτισμικά τίποτα, εκτός απ’ τον συνεχή αποκεφαλισμό του κάθε Δον Κιχώτη και του κάθε Σάντσο Πάντσα, και μάλιστα με ταξικό γιαταγάνι.

Διάβαζα μια επιστημονική μελέτη που ήρθε στο φως κι έδειξε ότι οι άνθρωποι της παλαιολιθικής εποχής έφτιαχναν τα εργαλεία επιβίωσής τους, με μια έμφυτη τάση καλλωπισμού τους, και οι επιστήμονες εξεπλάγησαν από την τόσο αρχέγονη ανθρώπινη ανάγκη να είναι τα έργα των ανθρώπων εκτός από χρήσιμα, και ωραία, όμορφα. Πόσο πίσω γυρνάμε και με τι ταχύτητες, ώστε η ασχήμια σήμερα έργων, λόγων και ιδεών να μην μας εκπλήσσει και να την ανεχόμαστε, σα να προσπαθούμε να χωνέψουμε τη βαρβαρότητα, καταπίνοντας χωνευτικά μαντζούνια, πουλημένα μαζί με μικρούς και μεγάλους φόνους.

Δεν ξέρω. Να κουβαλάς τα νιάτα, τη ρώμη, την υγεία και το γυμνασμένο σου κορμί σε σχολείο με ΑμεΑ, υπερφωτισμένα, είναι καλό, κακό, πετυχημένο, επικοινωνιακό, πολιτικό, δράμα, κωμωδία ή δραματική κομεντί; Μπορεί να είναι απλώς αυθόρμητο. Οπότε κατά τη γνώμη μου επισφαλές και τραγικό. Μια αστοχία υλικού στη φάμπρικα της εικόνας…