Πεθαίνοντας στα καπνοχώραφα των ΗΠΑ

Στο βιβλίο «Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» της ΣΤ΄ Δημοτικού (σελ. 93), οι συγγραφείς αφηγούνται στα παιδιά ένα ωραίο παραμύθι, που απέχει παρασάγγες από την ίδια την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα: 

«Όπως οι μεγάλοι, έτσι και τα παιδιά [όλα τα παιδιά, χωρίς διάκριση χώρας, κοινωνικής  τάξης και πλούτου!] έχουν δικαιώματα που προστατεύονται από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού (Unicef). Η Σύμβαση περιλαμβάνει 54 άρθρα, τέθηκε σε ισχύ από το έτος 1990 και την έχουν υπογράψει σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου.» 

Συνεχίζοντας το ίδιο αφήγημα, οι ίδιοι συγγραφείς ενημερώνουν τα παιδιά πως «τα κυριότερα» από τα δικαιώματά τους είναι: 

«α. Το δικαίωμα για ζωή, δηλαδή για στέγη, φαγητό και γιατρό αν αρρωστήσουν. 

β. Το δικαίωμα να είναι ασφαλή, δηλαδή να μην τα κακοποιούν, να μην τα αμελούν, να μην τα εκμεταλλεύονται.

γ. Το δικαίωμα για εκπαίδευση και παιχνίδι.

δ. Το δικαίωμα να σκέφτονται και να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους.»

Συνυπέγραψαν, λοιπόν, «σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου», μια σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, αλλά στις συμβαλλόμενες αυτές χώρες, ως σύνολο, ένα τεράστιο πλήθος φτωχών παιδιών στερείται πολλά από τα παραπάνω βασικά τους δικαιώματα και πολλά από αυτά τα δικαιώματα καταπατούνται χωρίς κανέναν ενδοιασμό από τις αστικές τάξεις και τις κυβερνήσεις τους. Οι εκπρόσωποι αυτών των κυβερνήσεων, ως συνήθως, μπορούν να αναγνωρίζουν στα συντάγματα και στους άλλους νόμους τους πλήθος δικαιωμάτων και μπορούν να υπογράφουν γι’ αυτά μια αντίστοιχη σειρά διεθνών συμβάσεων. Η αστική, όμως, πραγματικότητα, σε όλες τις χώρες όπου κυβερνούν οι εκπρόσωποι των αστικών τάξεων, βρίθει από τις παραβιάσεις και τις καταπατήσεις των κάθε είδους δικαιωμάτων και αποδεικνύει πως οι σχετικοί αστικοί νόμοι και οι διεθνείς συμβάσεις εφαρμόζονται μόνο στο βαθμό που συμφέρει το Κεφάλαιο. Το ίδιο ισχύει και για τα δικαιώματα  των παιδιών, ακόμα και στις πιο πλούσιες και αναπτυγμένες χώρες του αστικού κόσμου, όπως είναι οι Η.Π.Α. Ένα παράδειγμα:

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, πολλά φτωχά παιδιά είναι αναγκασμένα να εγκαταλείψουν το σχολείο και το «αμερικάνικο όνειρο», για να δουλέψουν ως εργάτες και εργάτριες σε διάφορες αστικές και αγροτικές επιχειρήσεις. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτά που απασχολούνται σε αγροτικές εργασίες δουλεύουν στα καπνοχώραφα. Κι εκεί, πολλά από αυτά πληγώνονται, αρρωσταίνουν και πεθαίνουν, όπως δείχνουν οι επίσημοι αριθμοί των παιδικών θανάτων. Κατά τη συγκομιδή των πράσινων φύλλων καπνού, τα παιδιά εκτίθενται στον κίνδυνο να δηλητηριαστούν από τη νικοτίνη, επειδή η νικοτίνη των υγρών φύλλων απορροφάται μέσω του δέρματός τους από τον οργανισμό τους. Η δηλητηρίαση αυτή, που έχει ονομαστεί «Πράσινη Ασθένεια», προκαλεί ναυτία, έμετο, πονοκεφάλους και ζάλη. Ανάμεσα στις «ηπιότερες» του θανάτου βλάβες που υφίσταται η υγεία των παιδιών που δουλεύουν στα καπνοχώραφα, όπως αυτές καταγράφονται στις διάφορες ιατρικές εκθέσεις, είναι και οι σοβαροί τραυματισμοί, το δερματικό εξάνθημα, οι αλλεργικές αντιδράσεις, οι δυσκολίες στην αναπνοή, η εξασθένιση της όρασης, η χημική δηλητηρίαση, η ηπατική βλάβη, οι νευρικές ασθένειες, η στειρότητα λόγω επαφής με τις διάφορες χημικές ουσίες και τα φυτοφάρμακα, καθώς και η παραμόρφωση των οστών και των αρθρώσεων που προκαλούνται από τη μεταφορά βαρέων φορτίων [1]. 

Μια περίπτωση παιδιού που εργάζεται στα καπνοχώραφα είναι και αυτή της φωτογραφίας αυτού του κειμένου, που δείχνει ένα κορίτσι με πληγωμένα από τα φυτοφάρμακα χέρια, τη Sofia, μια έφηβη που ξεκίνησε να δουλεύει στα καπνοχώραφα από τα δεκατρία της χρόνια. «Κανένας από τους προϊστάμενους ή τους εργολάβους ή τους επόπτες της εργασίας μας δεν μας είπε τίποτα για τα φυτοφάρμακα και πώς μπορούμε να προστατευθούμε από αυτά»,  είπε σε μια συνέντευξή της στην Margaret Wurth [2], που ασχολείται με την έρευνα για τα δικαιώματα των παιδιών στις Η.Π.Α.

«Περισσότεροι από τους μισούς θανάτους που σχετίζονται με την εργασία των παιδιών στις Η.Π.Α», γράφει η Margaret Wurth στην σχετική έρευνά της, «συμβαίνουν στη γεωργία, σύμφωνα με νέα έκθεση της αμερικανικής κυβέρνησης [3]. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι οι [αγροτικές] εκμεταλλεύσεις απασχολούν λιγότερο από το 6% των παιδιών που εργάζονται…. Οι συνάδελφοί μου και εγώ έχουμε πάρει συνεντεύξεις από εκατοντάδες παιδιά-καλλιεργητές στις Η.Π.Α τα τελευταία χρόνια. Μας έχουν αφηγηθεί οδυνηρές ιστορίες για πολλές ώρες εργασίας σε ακραίες θερμοκρασίες, χρησιμοποιώντας κοφτερά εργαλεία και βαριά μηχανήματα, και ανεβαίνοντας σε επικίνδυνα ύψη χωρίς να υπάρχει τίποτα να τα προστατέψει από το να πέσουν. […]

»Σύμφωνα με το ομοσπονδιακό εργατικό δίκαιο, παιδιά ηλικίας 12 ετών μπορούν νόμιμα να εργάζονται απεριόριστες ώρες σε αγροκτήματα κάθε μεγέθους με γονική άδεια, αρκεί να μην χάσουν το σχολείο [!]. Η έκθεση καταδεικνύει σαφώς ότι αυτά τα κενά στους νόμους που αποσκοπούν στην προστασία των νέων εργαζομένων αφήνουν τα παιδιά των χωραφιών ευάλωτα σε σοβαρούς τραυματισμούς και θάνατο. Η έκθεση διαπίστωσε ότι μεταξύ του 2003 και του 2016, 237 παιδιά πέθαναν ενώ εργάζονταν στη γεωργία στις ΗΠΑ. Αυτό αντιπροσωπεύει περισσότερους από τους μισούς από τους 452 θανάτους που σχετίζονται με την εργασία των παιδιών την εποχή εκείνη, παρόλο που τα παιδιά-καλλιεργητές αντιπροσωπεύουν μόνο το 5,5% των εργαζόμενων παιδιών. Η έκθεση υπολόγισε πάνω από 4.700 τραυματισμούς ετησίως σε παιδιά που εργάζονται σε αγροκτήματα, βάσει δεδομένων που συλλέχθηκαν το 2012 και το 2014. Πολλοί από τους τραυματισμούς και τους θανάτους αυτών των παιδιών μπορεί να είχαν αποφευχθεί με καλύτερη προστασία στο χώρο εργασίας. Αλλά αντί να ενισχύσει την προστασία για τα παιδιά-εργάτες στις ΗΠΑ, η διοίκηση Trump έχει άρει τους περιορισμούς που υπάρχουν για να προστατεύσουν τα παιδιά-καλλιεργητές από τον κίνδυνο.» 

Στις ετήσιες εκθέσεις του το Υπουργείο Εργασίας των Η.Π.Α καταγγέλλει ουσιαστικά  16 χώρες όπου επιτρέπεται η παιδική εργασία στα καπνοχώραφα, με όλες τις παραπάνω βλαβερές συνέπειες και τους θανάτους των παιδιών, παραλείποντας ευλόγως να συμπεριλάβει στον κατάλογο την ίδια τη χώρα τους [4]. Με αντίστοιχο τρόπο οι έλληνες συγγραφείς που προσπάθησαν με το πόνημά τους («Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή») να διαπαιδαγωγήσουν κοινωνικά και να μορφώσουν πολιτικά τα εντεκάχρονα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου παρέλειψαν να αναφέρουν ότι  τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού «την έχουν υπογράψει σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου», αλλά οι Η.Π.Α αρνήθηκαν να την υπογράψουν. Ίσως μ’ αυτή την αποσιώπηση αυτοί οι συγγραφείς προσπάθησαν να προστατέψουν τα παιδιά, ώστε να μην τα πολιτικοποιήσουν πολύ κι αρχίσουν αυτά να εχθρεύονται τις Η.Π.Α και να σκέφτονται αριστερόστροφα.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] βλ. «Child Labour in Tobacco Growing »[ https://www.unfairtobacco.org/en/child-labour-in-tobacco-growing/ ]

[2] Margaret Wurth, «More US Child Workers Die in Agriculture Than in Any Other Industry» [https://www.hrw.org/news/2018/12/04/more-us-child-workers-die-agriculture-any-other-industry]

[3] https://www.gao.gov/assets/700/695209.pdf 

[4] ό.π., «Child Labour in Tobacco Growing ».