Στο Νίκο Τεμπονέρα

“Εμείς μερτικό δε ζητήσαμε. Τίποτα. Μόνο θυμηθείτε το: αν η ελευθερία δε βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας, εδώ θα μάς σκοτώνουν κάθε μέρα.”
– Γιάννης Ρίτσος

Είμαστε στα τέλη του 1990, με κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας, πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και Υπουργό Παιδείας το Βασίλη Κοντογιαννόπουλο. Το μαθητικό και φοιτητικό κίνημα είναι στις επάλξεις. Ο κυβερνητικός τύπος κάνει μάταια αγώνα να αμαυρώσει τις κινητοποιήσεις. Το νομοσχέδιο Κοντογιαννόπουλου που έγινε γνωστό ως το “πολυνομοσχέδιο της ποδιάς” προέβλεπε τεράστιες αλλαγές που συντηρητικοποιούσαν ένα ήδη συντηρητικό περιβάλλον και περιόριζαν την έννοια της δωρεάν παιδείας. Κατάργηση των σχολικών περιπάτων κι εκδρομών, των αδικαιολόγητων απουσιών, θέσπιση γραπτών εισαγωγικών εξετάσεων από το γυμνάσιο στο λύκειο χωρίς τη δυνατότητα επανεξέτασης, επέκταση του πειθαρχικού ελέγχου των μαθητών ακόμη κι εκτός σχολείου(!), επιβολή ομοιόμορφης ενδυμασίας ήταν οι αναχρονιστικές διατάξεις για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το νομοσχέδιο όμως δεν άφηνε αλώβητη ούτε την τριτοβάθμια, καθώς ερχόταν να φέρει κατάργηση της παροχής δωρεάν πανεπιστημιακών συγγραμμάτων και περικοπές κοινωνικών παροχών, όπως στη δωρεάν σίτιση και στέγαση.

Μαθητές και φοιτητές απαντούν με καταλήψεις διαρκείας και διαδηλώσεις. Αλληλεγγύη στον αγώνα των μαθητών εκφράζουν μέσα από κοινή συνέντευξη τύπου οι ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών ΔΟΕ-ΟΛΜΕ-ΟΙΕΛΕ. «Θέλουμε δημόσια και δωρεάν παιδεία», «Αγώνας μαζικός, αγώνας διαρκείας είναι η απάντηση στον Υπουργό Παιδείας», «Αυτό το νομοσχέδιο θα γίνει πατσαβούρι, να πάμε να το τρίψουμε στου υπουργού τη μούρη» είναι μερικά μόνο από τα συνθήματα που ακούγονται στους δρόμους. Η κυβέρνηση παρά την ανησυχία της, θεωρεί πως θα ξεμπερδέψει εύκολα με τους “ταραξίες”. Ο Κοντογιαννόπουλος απειλεί ότι θα μείνουν στην ίδια τάξη τα 2/3 των μαθητών που συμμετέχουν στις καταλήψεις. Οι μαθητές στις 20 Δεκέμβρη, καλούν σε μαζικά συλλαλητήρια σ’ όλη την Ελλάδα και συνέχιση του αγώνα και μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων. Η κυβέρνηση βάζει σε εφαρμογή το σχέδιο “ανακατάληψης των σχολείων”, σαν ομάδα κρούσης χρησιμοποιεί “αγανακτισμένους” πολίτες – δηλαδή την  ΟΝΝΕΔ. Προσπαθεί να εμπλέξει γονείς και καθηγητές μέσα από εγκυκλίους αλλά δεν τα  καταφέρνει.

Η ΟΝΝΕΔ θα αναλάβει τη “βρώμικη δουλειά” της ανακατάληψης των σχολείων, τα οποία πρέπει να καθαριστούν κι ας ματώσουν. Κατόπιν σύσκεψης στα γραφεία της και σε απόλυτη συνεργασία με τοπικά στελέχη και βουλευτές κανονίζονται οι λεπτομέρειες της επίθεσης. Ρόπαλα, αλυσίδες, μαχαίρια και λοστοί είναι τα όπλα τους και επικεφαλής τους ο δημοτικός σύμβουλος της ΝΔ Γιάννης Καλαμπόκας.

Η επιχείρηση – συνοδεία ασφαλιτών – ξεκινάει από το Πολυκλαδικό όπου βρίσκονται και τα γραφεία της ΕΛΜΕ Αχαΐας αλλά αποτυγχάνει. Επόμενος στόχος το σχολικό συγκρότημα της πλατείας Βουδ κοντά στα Ψηλά Αλώνια. Εισβάλλουν μέσα στο σχολείο, ξυλοκοπούν τους μαθητές, κόβουν με ξυράφια τα χέρια του προέδρου του 15μελούς συμβουλίου Κώστα Σκρεμύδα. Τα παιδιά έχοντας στο πλευρό τους γονείς και καθηγητές καλούν σε βοήθεια, ουρλιάζουν για παρέμβαση της αστυνομίας. Παρά τις συνεχόμενες εκκλήσεις, η Αστυνομία δεν εμφανίζεται. Το σχέδιο πρέπει να ολοκληρωθεί με κάθε κόστος και χωρίς καμία απόδοση ευθύνης. Στο χώρο του σχολείου φτάνουν  κι άλλοι μαθητές, γονείς, καθηγητές, επιστάτες.

Ο δήμαρχος της Πάτρας καλεί τους ανακαταληψίες να αποχωρήσουν από το σχολείο και να σταματήσουν τις επιθέσεις ενάντια στους μαθητές, εκείνοι αρνούνται πεισματικά. Ο Καλαμπόκας με υψωμένο το σιδηρολοστό δίνει το σύνθημα του θανάτου.

Ο καθηγητής μαθηματικών και μέλος του Εργατικού Αντι-ιμπεριαλιστικού Μετώπου (ΕΑΜ), Νίκος Τεμπονέρας, βρίσκεται μπροστά στην πόρτα. Ο σιδηρολοστός του Καλαμπόκα υψώνεται και χτυπά ανελέητα. Ο Νίκος Τεμπονέρας πέφτει στο έδαφος. Ο δολοφόνος του θέλοντας να σιγουρευτεί τον χτυπά δεύτερη φορά στο κεφάλι.

Ο καθηγητής μεταφέρεται στο νοσοκομείο και το πρωί της 09.01.1991 παύουν όλες οι ζωτικές λειτουργίες του. Στο νοσοκομείο μεταφέρονται επίσης άλλα τέσσερα άτομα σε σοβαρή κατάσταση και δεκάδες με ελαφρότερα τραύματα. Αυτόπτες μάρτυρες θα δηλώσουν κατηγορηματικά στην ανάκριση την πάσα αλήθεια και η ιατροδικαστική έκθεση αργότερα θα περιγράψει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες τα χτυπήματα.

Η κηδεία του Νίκου Τεμπονέρα γίνεται ποτάμι λαϊκής οργής που κατεβαίνει στους δρόμους της Πάτρας. Για 6 ολόκληρες μέρες οι δολοφόνοι κρύβονται με τη βοήθεια της αστυνομίας, του προέδρου της ΝΟΔΕ Αχαΐας δικηγόρου Μαρινάκη και πολλών επιφανών στελεχών, υπουργών και βουλευτών της κυβέρνησης.

Ο Μητσοτάκης «θυσιάζει» τον υπουργό παιδείας Κοντογιανόπουλο και τον παραιτεί. Δεκατρείς ολόκληρους μήνες κρατάει η ανάκριση για την υπόθεση Τεμπονέρα. Ο Α. Μαραγκός, που συμμετείχε στη δολοφονική συμμορία, αποφυλακίζεται προκλητικά. Η δίκη των δολοφόνων του Τεμπονέρα μεταφέρεται 300 χιλιόμετρα από τον τόπο του εγκλήματος, στο Βόλο.

Την δίκη του Βόλου χαρακτηρίζουν οι μηχανορραφίες και οι μεθοδεύσεις συγκάλυψης. Βουλευτές, στελέχη της Ν.Δ και της ΟΝΝΕΔ γίνονται συνήγοροι και μάρτυρες υπεράσπισης των δολοφόνων, παρεμβαίνουν ανοιχτά στη δικαστική διαδικασία εκφοβίζοντας και τρομοκρατώντας. Οκτώ χρόνια διαρκούν τα δικαστήρια (πρωτόδικα στο Βόλο και δυο εφετεία στη Λάρισα).

Ο δολοφόνος καταδικάζεται  για ανθρωποκτονία εκ προμελέτης σε ισόβια κάθειρξη – ποινή που σύντομα μειώθηκε και στις 2 Φεβρουαρίου 1998 αφέθηκε ελεύθερος λόγω “καλής συμπεριφοράς”. Ζει στο Βόλο όπου εργάστηκε. Οι ηθικοί αυτουργοί δεν κάθισαν ποτέ σε κανένα εδώλιο.

Ο Νίκος Τεμπονέρας έγινε σύμβολο, το όνομά του τραγουδιέται από φοιτητές και μαθητές. Είναι ο δάσκαλος που προστάτευσε τα παιδιά του και αφύπνισε συνειδήσεις. Δεν είχε καιρό για τον εαυτό του, έπρεπε να σωθεί το παιδί, να υπάρχει ελπίδα. Η πολιτική του δολοφονία αποτελεί μία από τις φανερότερες ενδείξεις σύνδεσης του κράτους με το παρακράτος και δράσης του δεύτερου όταν το πρώτο αδυνατεί να επιβληθεί στις κινηματικές διαδικασίες.