Τελική σύνθεση: Κόκκινη

Αν έχει αυτός ο τόπος ένα πελώριο πρόβλημα πολιτικό, κοινωνικό, ηθικό, αντικειμενικό κι υποκειμενικό, αυτό που λέμε ιστορικό, στο βηματισμό του στον εικοστό πρώτο αιώνα, είναι η διαχείριση και συνάμα διατήρηση του μεγέθους που λέγεται ελληνικός πολιτισμός. Εκεί πάσχαμε, πάσχουμε κι ενδεχομένως θα εξακολουθήσουμε να πάσχουμε αιώνες ολόκληρους, αλλά κυρίως από τον εικοστό και μετά.

Κι αυτό το πρόβλημα που σε καιρούς αβέβαιους κι επισφαλείς κραυγάζει σχεδόν υπαρξιακά για επίλυση είναι συνάμα και διαταξικό και ενδοταξικό. Η δημιουργικά αντιφατική φύση, η αναλυτική και συνθετική αυτού του πολιτισμού, μιας λέξης που κυριολεκτικά απέχει παρασάγγας από τη διεθνώς καθιερωμένη λατινογενή συνώνυμη του κουλτούρα (culture – καλλιέργεια) έχει υποχωρήσει και παγκόσμια και εγχώρια, δραματικά. Τόσο όσο έχει υποχωρήσει η έννοια λαός ως εξουσία, και όλες όσες πηγάζουν απ’ αυτήν όπως λαϊκός, λαϊκισμός κ.λπ., που εμπεριέχεται και ταυτίζεται με τη ρίζα του πολιτισμού που είναι η πόλις.

Ο θάνατος του Μίκη Θεοδωράκη, του οποίου το μέγεθος και η εμβέλεια του έργου του κατά αγαθή τύχη, που θα λέγαν και οι αρχαίοι διανοητές και ποιητές, τον κατέστησε εν Ζωή Αθάνατο, ξαναβάζει το πρόβλημα ως ανάγκη απέναντι στα μάτια και τις καρδιές μας. Μας χτυπάει κατάστηθα. Οπότε τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Όχι στο επίπεδο της υστεροφημίας. Αυτά είναι για τους θνητούς της μνήμης. Αλλά σ’ αυτό που ο ίδιος έγραψε ως τελική σύνθεση της ζωής του. Σύνθεση. Σ’ αυτή τη λέξη αποκαλύπτεται ο πολιτισμικός ογκόλιθος με φτερά, Μίκης Θεοδωράκης. Να φύγει σαν κομμουνιστής, εναποθέτοντας το σεβασμό στην ιδεολογία του και τους αγώνες του για την ενότητα των Ελλήνων, έχοντας βιώσει τον μεγάλο εμφύλιο, στο ΚΚΕ ως καθήκον. Κι έτσι πριν καν ταφεί, ανάγκασε με την πολιτισμική του διαθήκη ήδη τους ταξικούς αντιπάλους των κομμουνιστών να αναγνωρίσουν ότι ο κύκλος μιας πολυσχιδούς προσωπικότητας και ζωής, μιας μουσικής διάνοιας, κλείνει στο σημείο που ξεκίνησε, αυτό των κατακόκκινων ονείρων του. Δεν είναι τυχαίο πως μια δυνατή πένα της δεξιάς (στήλη «Μάσκες», οπισθόφυλλο «Καθημερινής», 03/09/21) γράφει: «Την αμηχανία που μας προκαλεί η διασπορά αυτής της προσωπικότητας φαίνεται ότι τη συμμεριζόταν και ο ίδιος. Σα να ήθελε στο τέλος κάπως να συνοψίσει τη ζωή του σε κάτι στέρεο, έστω μονολιθικό. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς την επιστολή του προς τον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ με την οποία του ζήτησε την άδεια να πεθάνει ως κομμουνιστής;».

Ένας ογκόλιθος λοιπόν δεν μπορεί παρά να είναι και μονόλιθος. Το καθήκον για να γίνει στέρεη βάση ο πολιτισμός, πατώντας και στο αγκωνάρι ενός Μίκη Θεοδωράκη, εναποτίθεται σ’ αυτούς που αναγνωρίζουν τον πολιτισμό ως δικαίωμα του λαού, και καθήκον στην άσκησή του! Στέρεη λοιπόν επίλυση του προβλήματος, που λέγεται διαχείριση της κληρονομιάς του πολιτισμού μας, δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο από τον λαό και για τον λαό ως το ξεπέταγμα ξανά της Ρωμιοσύνης.

Σημείωση: Το άρθρο της Λιάνας Κανέλλη αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 4-5/9/2021