Θα λες, ήμουν κι εγώ εκεί

Η συναυλία – αφιέρωμα στα πολιτικά τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου, στο 45^ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή, χαράχτηκε βαθιά στη μνήμη και την ψυχή όσων τυχερών την έζησαν. Κανείς δεν θα θυμάται σε μερικά χρόνια την «επιστροφή» του Τσακνή, όμως τα τραγούδια που ακούστηκαν στη συναυλία (και από τη φωνή του Διονύση) θα τραγουδιούνται για πολλά-πολλά χρόνια, από τις επόμενες γενιές. Όσοι βρέθηκαν στη συναυλία θα διηγούνται στο μέλλον τις ανεπανάληπτες, μεγάλες στιγμές που έζησαν. Και αν λέξεις σαν αυτές  μοιάζουν συνήθως μεγαλόστομες, στην περίπτωση της χτεσινής βραδιάς το νόημά τους παραμένει ζωντανό και δικαιώνεται, σαν τις νότες του Θάνου Μικρούτσικου, που μετά από δεκαετίες ζεματάνε σαν σφαίρες πριν καρφωθούν στο στόχο.

Η εμφάνιση του Θάνου Μικρούτσικου προκάλεσε κύματα συγκίνησης. Ο κόσμος όρθιος τον χειροκροτούσε όσο ο μεγάλος μας συνθέτης στεκόταν στο κέντρο της σκηνής με ακουμπισμένο το χέρι του στην καρδιά. Όσα είπε, εμφανώς συγκινημένος, βγαλμένα από την ψυχή του, ήταν ο πρόλογος όλου αυτού που θα ακολουθούσε, για το οποίο ευθύνεται ο ίδιος.

Ο Θάνος Μικρούτσικος είναι ο μοναδικός εν ζωή Έλληνας συνθέτης που καταφέρνει,  επικαιροποιώντας και αναζωογονώντας το, το έργο του να παραμένει ζωντανό και ρωμαλέο, ίσως και περισσότερο, στο πέρασμα του χρόνου. Η πάντα ανήσυχη και πρωτοπόρα ματιά του, η επιλογή σπουδαίων μουσικών και ερμηνευτών, οι ενορχηστρώσεις (δεν μπορούσα να φανταστώ, μέχρι που το έζησα, ότι δεν θα μου έλειπε το μπουζούκι από το «Ερωτικό-πιρόγα»), και ίσως κι άλλοι παράμετροι που ο απλός ακροατής δεν μπορεί να ανιχνεύσει, κάνουν σήμερα μετά από δεκαετίες το έργο του Θάνου Μικρούτσικου, να προβάλλει παλλόμενο σαν μια τεράστια φλογισμένη αιμάτινη καρδιά, που οι χτύποι της ταρακουνάνε τον εφησυχασμό και αφυπνίζουν συνειδήσεις. Η σημασία αυτών των τραγουδιών και η προσφορά τους μεγεθύνονται πολλαπλασιαστικά στις μέρες μας που οι κοινωνικές αντιθέσεις οξύνονται ολοένα και περισσότερο και η οσμή της σήψης του κοινωνικού μας συστήματος γίνεται ανυπόφορη.

Η χτεσινή συναυλία στο Φεστιβάλ κατέδειξε για μια ακόμα φορά ότι ο μεγάλος μας συνθέτης έχει τον τρόπο να βγάζει από τους μουσικούς του και τους τραγουδιστές τον καλύτερο εαυτό, ακόμα και από τους πιο έμπειρους και σπουδαίους όπως ο Γιώργος Μεράντζας και ο Κώστας Θωμαΐδης. Αλλά και να καθοδηγεί τους νεότερους. Ξεχωριστή η στιγμή όταν ο Μικρούτσικος σηκώθηκε από το πιάνο και στάθηκε στο πλευρό της Πολυξένης Καράκογλου «οδηγώντας» την στο «Αυτούς τους έχω βαρεθεί» (φωτογραφία). Ο ίδιος ήταν δημιουργός πολλών ιδιαίτερων στιγμών στη χτεσινοβραδινή συναυλία, μια από τις οποίες και η εκ νέου παρουσίαση του Διονύση Τσακνή στο κοινό του Φεστιβάλ που τον καλωσόρισε με ένα ζεστό χειροκρότημα, κάνοντάς τον να πει: «είμαι εδώ που ανήκω».

Αποκάλυψη της βραδιάς η Πολυξένη Καράκογλου. Μεγάλη φωνή, ερμήνευσε με τρόπο συγκλονιστικό τραγούδια που τα γνωρίσαμε και τα αγαπήσαμε με τη φωνή της αξέχαστης Μαρίας Δημητριάδη, όπως το «Αυτούς τους έχω βαρεθεί» και το «Έτσι κι αλλιώς η γη θα γένει κόκκινη».  Εξαιρετική η Μαριάννα Πολυχρονίδη, το έβλεπες στις εκφράσεις του προσώπου της ότι ζούσε την κάθε στιγμή. Ερμήνευσε με ευαισθησία τους «Γερανούς», ένα ρώσικο τραγούδι που τους στίχους του απέδωσε στα ελληνικά («το ξαναέγραψε» όπως είπε ο Μικρούτσικος) ο Γιάννης Ρίτσος. Ο Κώστας Θωμαΐδης χειμαρρώδης και πληθωρικός όπως πάντα και πιο ώριμος από ποτέ, τραγούδησε το «Κι ήθελε ακόμη» (Δεν παραδέχτηκα την ήττα), το «Ξελασπώστε το μέλλον» του Μαγιακόφσκι, το  «Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου».

Ξεχωριστή και με ιδιαίτερη βαρύτητα η παρουσία του σπουδαίου Γιώργου Μεράντζα (σαν τον δικό σου άνθρωπο που κι όταν έχεις καιρό να τον δεις, ξέρεις ότι ποτέ δεν έφυγε από κοντά σου) και οι ερμηνείες του στον «Μικρόκοσμο» και τον «Φλεβάρη 1848». Πολύ καλός ο Γιώργος Κιμούλης στο «Εγκώμιο στη μάθηση» και στην ερμηνεία των τραγουδιών από τη θεατρική παράσταση «Μάνα» του Μπρεχτ.

Τρακαρισμένος και αγχωμένος στην αρχή ο Διονύσης Τσακνής – δικαιολογημένα για κάποιον που μόνος του επέλεξε να φύγει από το σπίτι και μετά από καιρό αποφασίζει να επιστρέψει – τραγούδησε το «Working Class Hero»  του Τζον Λένον, το «Ανεμολόγιο», ενώ προς το τέλος υπήρξε συμμέτοχος σε μια από τις αρκετές συγκινητικές στιγμές τις βραδιάς, όταν κάλεσε τον Θάνο Μικρούτσικο και τραγούδησαν μαζί το δικό του «Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον».

Η συναυλία έκλεισε με όλους επί σκηνής, μαζί και με τον Μίλτο Πασχαλίδη (ακολουθούσε η δική του συναυλία), να τραγουδούν το κλασικό Bella ciao και τον αντάρτικο ύμνο «Ήρωες» άπαρτα βουνά, μαζί με τον κόσμο που είχε σηκωθεί από τις καρέκλες και σχημάτισε ένα δάσος από υψωμένες γροθιές.

Συνηθίσαμε να συνειδητοποιούμε το μεγαλείο κάποιων ανθρώπων αφού πρώτα φύγουν από τη ζωή. Στους επικήδειους και στα μετά θάνατο αφιερώματα ανακαλύπτουμε κάποιες φορές με ποιους μας τίμησε η ζωή να συνυπάρχουμε την ίδια εποχή. Η συναυλία – αφιέρωμα στα πολιτικά τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία για όσους είχαμε την τύχη να τη ζήσουμε. Αποτελεί μεγάλη τιμή για όσους βρεθήκαμε χτες βράδυ μια ανάσα μπροστά σ’ έναν από τους σπουδαιότερους συνθέτες που γεννήθηκαν σ’ αυτό τον τόπο. Ιδιαίτερα όσοι τα πολιτικά του τραγούδια μας καθόρισαν και διαμόρφωσαν ένα κομμάτι αυτού που είμαστε. Δεν θα ξεχάσουμε όσο ζούμε αυτή τη βραδιά. Το χρωστάμε, όπως πολλά χρωστάμε ακόμα, στον Θάνο Μικρούτσικο. Τον σπουδαίο συνθέτη και ακριβό μας σύντροφο, που του ευχόμαστε να είναι γερός και να μας χαρίζει τέτοιες στιγμές για πολλά-πολλά χρόνια ακόμα.