Τηλεργασία μέχρι εξαντλήσεως με τις ευλογίες της «Αγίας Ευρωπαϊκής Οικογένειας»

Ο τρόπος εργασίας αλλάζει. Ακόμα και οι πιο δύσπιστοι, εκείνοι που στην αρχή της πανδημίας πίστευαν πως η τηλεργασία αποτελούσε κάτι παροδικό, πως δεν θα μπορούσε να υποκαταστήσει ποτέ την εργασία στο γραφείο, τώρα έχουν αναθεωρήσει.

Η τηλεργασία όσο περνάει ο καιρός παγιώνεται. Πολλές εταιρίες στον ιδιωτικό τομέα την εφαρμόζουν ήδη ευρέως, ενώ μεγαθήρια, όπως η βρετανική τράπεζα Lloyds, η HSBC και το Facebook, έχουν ξεκινήσει να σχεδιάζουν τη μείωση των χώρων γραφείων τους. Ακόμα και στο δημόσιο τομέα υπάρχουν αυτή τη στιγμή σκέψεις να πραγματοποιηθούν το επόμενο διάστημα προσλήψεις εργαζομένων, που θα δουλεύουν αποκλειστικά με τηλεργασία.

Στο ίδιο μήκος κύματος, αρκετοί διευθύνοντες σύμβουλοι μεγάλων εταιριών δηλώνουν την προτίμησή τους στην τηλεργασία. Για παράδειγμα, ο Άλαν Τζόουπ διευθύνων σύμβουλος της Unilever, της τρίτης μεγαλύτερης σε χρηματιστηριακή αξία εταιρίας στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, ανέφερε πρόσφατα στο Reuters ότι «πολλοί εργαζόμενοί μας δεν θα επιστρέψουν ποτέ σε πλήρες ωράριο εργασίας ή στα γραφεία τους για πενθήμερη εργασία. […] Θα εξετάσουμε διαφορετικά πρότυπα εργασίας. […] Θα χρησιμοποιήσουμε έναν υβριδικό τρόπο εργασίας μεταξύ σπιτιών και γραφείων».

Καθετί καινούργιο και άγνωστο αντιμετωπίζεται πάντοτε στην αρχή με καχυποψία. Ωστόσο η τηλεργασία φαίνεται πως έχει κερδίσει για τα καλά τη στήριξη των εργοδοτών, καθώς οι μόνοι που παραμένουν επιφυλακτικοί είναι εκείνοι που δεν μπορούν ακόμα να την ενσωματώσουν αποτελεσματικά στο μοντέλο εργασίας της επιχείρησής τους και να την καταστήσουν εξίσου αποδοτική με την εργασία στο γραφείο.

Αν και, εδώ που τα λέμε, η τηλεργασία φαίνεται να είναι περισσότερη αποδοτική. Αν δεν ήταν, άλλωστε, δεν θα είχε τύχει θερμής υποδοχής από τους επιχειρηματίες. Γιατί να έμπαιναν στον κόπο να αλλάξουν ριζικά τον καθιερωμένο τρόπο εργασίας, αν δεν είχαν κάτι να κερδίσουν; Κι αυτό το κάτι είναι μεγάλο, δεν είναι τίποτα μικρό.

Από την άλλη μεριά, οι εργαζόμενοι παρουσιάζονται όντως διχασμένοι. Ας μη γελιόμαστε. Όταν κάποιος δουλεύει στον ιδιωτικό τομέα 10 και 12 ώρες τη μέρα –τόσο δουλεύουν πλέον στον ιδιωτικό τομέα, αν όχι και παραπάνω – και χρειάζεται άλλη μία με δύο ώρες για να πηγαινοέρχεται στη δουλειά του, τότε δεν είναι δύσκολο να προτιμήσει την τηλεργασία. Θα γλυτώνει τουλάχιστον τα πηγαινέλα και θα κερδίζει χρόνο και χρήματα για τον εαυτό του και τους ανθρώπους του.

Ωστόσο η κατάσταση είναι περισσότερο πολύπλοκη απ’ όσο μπορεί να δείχνει μια πρώτη εικόνα. Πρώτα απ’ όλα, η δουλειά από το σπίτι κάνει περισσότερο δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα σε εργάσιμο και μη εργάσιμο χρόνο. Έρευνες έδειξαν πως η τηλεργασία αύξησε κατά δύο ώρες το κανονικό ωράριο εργασίας (Εφημερίδα των Συντακτών, 15/2/2021). Αυτό σημαίνει πως ουσιαστικά ο χρόνος από το πηγαινέλα στην εργασία δεν μετατράπηκε σε ελεύθερο χρόνο, αλλά σε χρόνο εργασίας.

Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και η έρευνα του Eurofound, στην οποία περίπου το 30% όσων εργάζονται με τηλεργασία αναφέρουν ότι δουλεύουν στον ελεύθερο χρόνο τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για όσους εργάζονται στο γραφείο είναι κάτω από 5%.

Οι προβληματισμοί όμως που εγείρει η τηλεργασία δεν σταματούν εδώ. Ένα ακόμη βασικό πρόβλημα που παρατηρείται είναι η μεταφορά των εντάσεων, του άγχους και των εργασιακών προβλημάτων στο οικογενειακό περιβάλλον. Ταυτόχρονα, η απουσία αλληλεπίδρασης με συναδέλφους και η κοινωνική αποστασιοποίηση μπορούν να δημιουργήσουν μεσοπρόθεσμα ψυχολογική εξουθένωση, ακόμα και ψυχικές διαταραχές.

Ένας επιπλέον σημαντικός κίνδυνος της τηλεργασίας έρχεται δια στόματος του πρώην Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Τάσου Γιαννίτση: «Ένας νέος κίνδυνος είναι να ενταθεί η εξ αποστάσεως εργασία μεταξύ χωρών. Για μία χώρα όπως η δική μας, που επικεντρώνεται σε μορφές παραγωγής απλής και μέσης τεχνολογίας, η κάλυψη αναγκών από εργαζόμενους άλλων χωρών, με χαμηλότερες αμοιβές, αποτελεί μία πρόσθετη απειλή, με διπλή μορφή: Να επηρεαστεί αρνητικά η ζήτηση Ελλήνων εργαζομένων και να αποκτήσουν άλλες χώρες μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα απέναντι μας» (Το Βήμα, 17/12/2021).

Οι εργαζόμενοι προσπαθούν προς το παρόν να βρουν μία ισορροπία, γι’ αυτό και φαίνεται να υποστηρίζουν μία ενδιάμεση λύση που να περιλαμβάνει συνδυασμό τηλεργασίας με εργασία στο γραφείο. Σε έρευνα της Adecco για την «Απασχολησιμότητα στην Ελλάδα», το 68% των εργαζομένων προτιμά ένα συνδυασμό τηλεργασίας με εργασία στο γραφείο, ενώ αντιλαμβάνονται ότι «οι επιχειρήσεις θα επωφεληθούν σημαντικά από μια τέτοια αύξηση της ευελιξίας του τρόπου και χώρου εργασίας». Συνειδητοποιούν πως η τηλεργασία μπορεί να προσφέρει κάποιες διευκολύνσεις, αλλά παράλληλα ζυγίζουν τα μειονεκτήματά της, καθώς και τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει.

Παρόλα αυτά, η ψήφιση από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τροπολογίας που μεταθέτει μετά από τρία χρόνια (!) το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» (υπερψηφίστηκε από όλους τους ευρωβουλευτές της ΝΔ, καθώς και από την ευρωβουλευτή του ΚΙΝΑΛ Εύα Καϊλή), δηλαδή την επιβολή κανόνων που θα επιτρέπουν στους εργαζόμενους να κάνουν το αυτονόητο, να κλείνουν τις ψηφιακές συσκευές εκτός ωραρίου εργασίας χωρίς τον φόβο της απόλυσης, δείχνει πως η τηλεργασία αναμένεται να εξελιχθεί σε μεγάλο πονοκέφαλο για τους εργαζόμενους.

Στη ζωή, άλλωστε, «όποιος έχει το μαχαίρι, έχει και το πεπόνι» και στη προκειμένη περίπτωση το «μαχαίρι» βρίσκεται στα χέρια των εργοδοτών που πίεσαν για να εξασφαλίσουν αυτή την τροπολογία που θα τους επιτρέψει για τα επόμενα τρία τουλάχιστον χρόνια να επιβάλλουν με τις ευλογίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της «Αγίας Ευρωπαϊκής Οικογένειας» το «δικαίωμα» στη συνεχόμενη, χωρίς όρια και μέχρι εξαντλήσεως, σύνδεση με την εργασία.