Το «αληθινό» και το «ψεύτικο»

•Παρακολουθούσα μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, όπου οι γυναίκες διακρίνονταν σε  αληθινές και σε γυναίκες-ρομπότ και όπου κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει τη διαφορά μεταξύ τους. Μερικές από όλες αυτές τις γυναίκες ασκούσαν ως επάγγελμα την πορνεία. 

Κάποιος που επισκέφθηκε μια γυναίκα από αυτές αλλά δεν μπορούσε να καταλάβει αν ήταν αληθινή ή ρομπότ, τη ρώτησε:

«Είσαι αληθινή;»

«Αφού δεν το ξέρεις», του είπε, «έχει σημασία;»

• Καμιά φορά ζωγραφίζω κι η προηγούμενη σκηνή μού θύμισε μια πραγματική ιστορία με κάποιο πίνακά μου.

Είναι γνωστό ότι υπάρχουν πια οι τεχνικές δυνατότητες να εκτυπωθούν κάποια τέλεια αντίγραφα πινάκων σε καμβά. Έτσι, έδωσα πέντε πίνακές μου σε μια επιχείρηση που διέθετε τέτοια τεχνικά μέσα και μου έφτιαξαν πέντε τέλεια αντίγραφα. Τα αντίγραφα αυτά τα ανάρτησα σε μια ζωγραφική έκθεση στην οποία συμμετείχα ως μέλος του συλλόγου εικαστικών καλλιτεχνών και, όπως αποδείχτηκε, κανένας δεν κατάλαβε πως επρόκειτο για αντίγραφα.

Ένας γνωστός μου φιλότεχνος που επισκέφθηκε την έκθεση και είδε τους πίνακες, μού έγραψε, ζητώντας ν’ αγοράσει κάποιον από τους πέντε, που αφορούσε την προσωπογραφία μιας γυναίκας. 

«Δεν είδα στην έκθεση να υπάρχει κανένας φύλακας» μου είπε. «Δεν φοβάσαι μήπως τους κλέψουν;»

«Όχι, είναι αντίγραφα» τον καθησύχασα. «Από την άλλη, θα ήταν λάθος του κλέφτη που θα νόμιζε πως κλέβει το πρωτότυπο και ανοησία του γιατί αν τον έπιαναν θα τον τιμωρούσαν σαν κλέφτη». 

Σώπασε. Μετά τον ενημέρωσα πως δεν πουλάω ποτέ τους πίνακες που ζωγραφίζω και του έστειλα σαν δώρο ένα αντίγραφο του ψηφιακού αρχείου του πίνακα, ώστε να βγάλει ένα τέλειο αντίγραφο, σαν εκείνο που είδε στην έκθεση. Δεν μου απάντησε, όπως δεν απάντησε κι ο άντρας στο ερώτημα της γυναίκας που επιθυμούσε στην παραπάνω ταινία. Υποθέτω ότι και στις δυο περιπτώσεις ισχύει κάτι παρόμοιο: ο ήρωας της ταινίας θα προτιμούσε να ήταν «αληθινή» η γυναίκα που επιθυμούσε, κι ας μην μπορούσε να διακρίνει αν αυτή ήταν «ψεύτικη»· κι ο παλιός εκείνος φίλος θα επιθυμούσε να αποκτήσει το πρωτότυπο, κι ας μην μπορούσε να το διακρίνει από το αντίγραφό του.

• Κάποια στιγμή, O Ραφαέλο Σάντσιο ντα Ουρμπίνο (Raffaello Sanzio da Urbino) αποφάσισε να ζωγραφίσει τον εαυτό του. Και κάποια άλλη στιγμή, πολλούς αιώνες αργότερα, εγώ αποφάσισα να ζωγραφίσω τον ζωγραφισμένο Ραφαέλο, σε μια γαλάζια pop art εκδοχή, κάτι σαν ζωγραφικό διακείμενο, διευκρινίζοντας ότι πρόκειται για έναν δεύτερο Ραφαέλο (Rafaello secondo) κι ούτε καν για αντίγραφο της αυτοπροσωπογραφίας του. Άλλωστε, δεν θα μπορούσα ποτέ να ζωγραφίσω ένα αντίγραφο του πίνακα τέτοιο που να μην μπορεί να το διακρίνει κανείς από το πρωτότυπο, κι ούτε θα επιχειρούσα να κάνω κάτι τέτοιο. Κάποιοι άλλοι, όμως, μπορούν και ζωγραφίζουν κάποια αντίγραφα τόσο πιστά στο πρωτότυπο που δεν μπορούν οι άλλοι να διακρίνουν αν πρόκειται για το πρωτότυπο ή για το αντίγραφό του. 

Έχει, αλήθεια, καμιά σημασία, από αισθητική άποψη, αν πρόκειται για το ένα ή για το άλλο; Κι έχει καμιά σημασία, από ερωτική άποψη, αν στην πιο πάνω ταινία, επρόκειτο για γυναίκα «ψεύτικη» ή για «αληθινή» γυναίκα;  

Rafaello secondo (Δημήτρης Καντ.)