Το γονιδίωμα του πολιτικού διλήμματος

Την ώρα που μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο ένας από τους οχτώ που μαίνονται αυτή τη στιγμή στον κόσμο (από την Αιθιοπία και την Υεμένη έως το Τιμόρ), και έχει ξεχειλίσει και το πραγματικό και το υποκριτικό ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, ο γρίφος της ύπαρξής μας λύθηκε ως προς τη βάση δεδομένων του. Υπάρχει ένα γιγάντιο πρόγραμμα που αφορά την καταγραφή του ανθρώπινου γονιδιώματος και το οποίο, μετά από είκοσι χρόνια και με τη συμμετοχή χιλιάδων επιστημόνων από πολλές χώρες του κόσμου, επιτέλους ολοκληρώθηκε. Για να μη σας μπερδεύω, χαρτογραφήθηκε στο εκατό τοις εκατό το βιολογικό υλικό του ανθρώπου, που το λέμε και γονιδίωμα, καθώς συμπληρώθηκε το οχτώ τοις εκατό που του υπολειπόταν από το 2003. Πήρε είκοσι χρόνια για να προστεθούν διακόσια εκατομμύρια ζευγάρια αλληλουχιών DNA, ενενήντα εννιά γονίδια κωδικοποιητές πρωτεϊνών και άλλα δυο χιλιάδες που θα μελετηθούν στο εξής. Αυτό είναι που έχει σημασία. Δεν τελειώνει τίποτα, τώρα υπάρχει ο ολοκληρωμένος χάρτης για να αρχίσει η έρευνα. Η επιστημονική κοινοπραξία που δούλεψε και τακτοποίησε τη σειρά της βιολογικής αλφαβήτας, δηλαδή κατέγραψε τα συνολικά τρία δισεκατομμύρια «γράμματα», λέγεται – και έτσι θα την ακούτε από δω και μπρος – Τ2Τ (από Τελομερές σε Τελομερές).

Όχι. Αυτή η ανακάλυψη δεν εξηγεί ούτε το είδος του ανθρώπου που δηλητηριάζει το παιδί του, ούτε την επένδυση σε ευφυέστατα όπλα καταστροφής, ούτε τη Χιροσίμα, ούτε τη μετατροπή των ανθρώπων σε σαπούνι επειδή τάχα μου ο Αδόλφος είχε παιδικό τραύμα και παράπονο που δεν έγινε ζωγράφος. Πρόκειται για επιστημονικό επίτευγμα ανθρώπων, που στην εξέλιξή του έχει μπροστά του πια τη βιολογική εικόνα της ίδιας του της φύσης. Είναι γνώση θησαυρός. Και θέτει τώρα περισσότερο από ποτέ το πολιτικό ζήτημα του αν και πώς, και από ποιους, και πότε, και γιατί, και με τι σκοπό, ο άνθρωπος του εικοστού πρώτου αιώνα θα σταθεί στη γνώση ή θα σταθεί στον θησαυρό.

Ας το εικονογραφήσω το δίλημμα. Αυτός ο χάρτης του Είναι μας μπορεί να χρησιμεύσει για να βρεθούν και να θεραπευτούν αρρώστιες. Ακόμα και να εξαφανιστούν. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πειρατές, που βρήκαν μέσα στο ανθρώπινο σώμα εκείνο τον χάρτη που θα τους επιτρέψει να κατασκευάσουν υπερανθρώπους – στρατιωτάκια. Μπορεί να ανακουφίσει και να σώσει. Μπορεί να πυροβολήσει και να σκοτώσει. Μπορεί να γίνει κοινό κτήμα ή να μπει στα θησαυροφυλάκια και τα χρηματιστήρια των λίγων και ισχυρών. Μπορεί και να στηθεί πάνω του πλειστηριασμός, λοταρία, λαχειοφόρος αγορά, το μαύρο σκοτάδι της ανώτερης γνωσιολογικά φυλής που θέλει να υποτάξει τους αδαείς. Μπορεί να γίνει και φως και ελπίδα, για ζωή με λιγότερο ή και καθόλου πόνο, αναπηρία, αφασία, και δεν τελειώνει η φαντασία των θαυμάτων των ανθρώπων. Δεν είναι το DNA που θα μας χωρίσει σε θεούς και δαίμονες. Είναι η χρήση των εργαλείων της επιστήμης, και η χρήση τους από τα χέρια αυτών που τα κατέχουν. Αν η πλήρης αποκρυπτογράφηση της βιολογικής αλφαβήτας του ανθρώπου τεθεί στο επίπεδο της ιδιοκτησίας, της κατοχής και της νομής της ίδιας μας της ύπαρξης, τότε ήρθε η ώρα να επαναστατήσουμε όχι απλώς ιδεολογικά και πολιτικά, αλλά και υπαρξιακά. Αν δεν κοινωνικοποιηθούν τα επιστημονικά εργαλεία ώστε να τεθούν στην υπηρεσία του ανθρώπου, θα γίνουμε κατσαρίδες και χωρίς το πάτημα του πυρηνικού κουμπιού.

Έχω συναίσθηση ότι η ενασχόληση με το ανθρώπινο γονιδίωμα μοιάζει σχεδόν ανεπίκαιρη μπροστά στις απειλές ζωής και επιβίωσης που μας πετιούνται στα μούτρα, όπως ο πόλεμος, η πείνα, η φτώχεια, οι λιμοί, οι λοιμοί, οι σεισμοί και οι καταποντισμοί, οι ρουκέτες της ΔΕΗ και το σπίτι που βγήκε στο σφυρί. Δεν είναι όμως. Γιατί αυτοί που μας απειλούν, αν κατέχουν τα μυστικά του DNA μας, επιστημονικά μιλώντας, και με βάση τη συλλογική εμπειρία του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, θα το εμπορευτούν με κάθε τρόπο. Θα μας κηρύσσουν ένοχους ή συνένοχους με επιστημονικούς όρους, εκμεταλλευόμενοι τις ανάγκες, τα προβλήματα, τις ιδιαιτερότητες, τα θαύματα, τα γνωστά και άγνωστα του ατομικού μας DNA. Για παράδειγμα, χωρίς την ολοκληρωμένη γνώση σε …«πολιτισμένες» χώρες με ιδιωτική Ασφάλιση Υγείας, ως σύστημα, ήδη οι εξετάσεις γονιδιώματος καθορίζουν το τιμολόγιο των ασφαλίστρων. Ήδη σε τράπεζες «γονιμοποίησης» ανθρώπων κλέβονται ή αγοράζονται «προνομιακά» DNA και εκπονούνται σχέδια «παραγωγής» παιδιών «indigo», ακριβώς όπως πειραματιζόταν χωρίς τον χάρτη του σημερινού DNA ο αποτρόπαιος Μέγκελε. Ήδη η εξατομικευμένη γονιδιακή θεραπεία για τον καρκίνο είναι η σωτηρία του μέλλοντος από την έως χτες επάρατο, αλλά ένα χάπι της κοστίζει συχνά όσο πέντε χρόνια μισθοί ανειδίκευτου εργάτη. Δωρεάν έχουμε DNA, δωρεάν θα το κατέχουμε;

ΥΓ. Το πρώτο μου επαγγελματικό, δημοσιογραφικό κομμάτι (στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ) που μου άνοιξε και την πόρτα, επειδή ο διευθυντής τότε ήθελε να μάθει τι είναι αυτά τα …παλαβά με τα οποία καταπιάνομαι, ήταν την άνοιξη του 1977, σαράντα πέντε χρόνια πίσω, και αφορούσε τη συζήτηση σε έναν στενό διεθνή επιστημονικό κύκλο για την ανάγκη σύνταξης «Ηθικού Κωδίκελου» στην τότε διαφανείσα δυνατότητα επέμβασης στο DNA. Πού να φανταστώ ότι σήμερα το τότε θαύμα και το νυν θα παίζονταν κορόνα – γράμματα σε μια άφθονη συζήτηση περί τρίτου παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου!…